موتوری برای رشد

نگاه دکتر صادق نجفی, رییس سازمان بازرگانی آذربایجان شرقی, به وضعیت صادرات غیرنفتی کشور و مشکلات و راهکارهای آن

صادرات، موتور اصلی توسعه هر ملتی است، اما تنها کشورهایی در امر توسعه ‌صادرات موفق‌اند که ابتدا زیرساخت‌های داخلی خود را توسعه داده‌اند. این شرط اول است.

در کنار توسعه زیرساخت‌ها، شرط دوم، توانایی تولید محصولات با کیفیت و کاهش هزینه‌ها است. متأسفانه کشور ما علیرغم وجود مزیت‌های فراوان موجود، نتوانسته به تولید انبوهی که مورد انتظار است و یکی از پیش‌شرط‌های صادرات می‌باشد، دست پیدا کند که مهمترین دلیل آن، عدم حصول شروط پیش‌گفته است.

به عنوان مثال، بعضی از مهمترین مشکلات در بخش صادرات را که به علت عدم توجه دولت به بسترسازی مناسب برای توسعه صادرات رخ داده‌اند، می‌توان به صورت زیر برشمرد:

۱) عدم سیاست گذاری صحیح بانک مرکزی

۲) عدم تطابق وزارت امور خارجه با تجار و بازرگانان

۳) وجود تحریم‌ها و سخت ‌گیری‌های بین‌المللی در حوزه‌های مالی و بانکی

۴) عدم توانایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حمایت از صادر کنندگان

۵) عدم توجه به موضوعات مربوط به حمل و نقل و ناتوانی در فرهنگ‌سازی برای تولید محصولات جدید.

در کنار این مشکلات، صادرات غیرنفتی ما با مشکلات عدیده ذاتی دیگری در نفس تولید و صادرات مواجه است که برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از عدم استفاده از تکنولوژی مطلوب، عدم توجه به بازاریابی و بسته بندی، بالا بودن هزینه تمام شده، عدم سرمایه گذاری مناسب در بخش صادرات و عدم توانایی در برندسازی.

خوشبختانه بخش خصوصی در چند سال گذشته فعال‌تر شده و دولت در زمینه فعالیت بیشتر این بخش اقدامات نسبتاً خوبی را انجام داده است اما هنوز بخش خصوصی نتوانسته به اهداف مورد نظر توسعه صادرات دست پیدا کند و دلیل این موضوع آن است که این بخش، توجه زیادی به تولید بازار محور ندارد.

مسأله دیگر، تأمین نقدینگی مورد نیاز تولید است. سرمایه گذاران بخش خصوصی، تمامی تسهیلاتی را که در اختیار آنان قرار می‌گیرند، برای سرمایه گذاری مورد توجه قرار می‌دهند و چنانچه این حمایت‌ها انجام نگیرند، منجر به کاهش انگیزه سرمایه گذاری بخش خصوصی در تولید محصولات و بازرگانی می‌شود. لذا در این شرایط، توجه ویژه به امر تأمین نقدینگی مورد نیاز بنگاه‌ها ضروری است. این موضوع مخصوصاً در شرایط کنونی که پس از هدفمندی یارانه‌ها هزینه بنگاه‌های تولیدی افزایش یافته‌اند بسیار اهمیت دارد.

بخشی از این امر مانند استفاده از تکنولوژی مناسب جهت افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های مصرف انرژی، اقداماتی‌اند که برای بهبود الگوی مصرف انرژی بر عهده بخش خصوصی می‌باشند، اما حمایت از تولیداتی که مصرف انرژی آنان بالا است بر عهده دولت است.

● گیرودار بین‌المللی

البته سایر مشکلات، خصوصاً مشکلاتی که در حوزه‌های بین‌المللی وجود دارند نیازمند بررسی و کشف راه‌ حل‌های متناسب‌اند. خوشبختانه با توجه به رقابتی بودن تجارت در جهان، کشورها توانایی مقابله و جلوگیری از تجارت کشورهای در حال توسعه را مانند گذشته ندارند و با توجه به موقعیت خاص کشور ما، علیرغم تحریم‌ها، بسیاری از تجار به حضور در بازار ایران توجه خاصی نشان می‌دهند. البته نباید این نکته را از یاد برد که تحریم‌ها بر صادرات کشور تأثیر داشته‌اند و باعث بالا رفتن هزینه تولید کالاها شده‌اند. به علاوه، مشکلاتی در زمینه حمل و نقل کالا و نقل و انتقال وجوه وجود دارند، اما در مجموع باید گفت می‌توان این موارد را برطرف ساخت.

موضوعات در عرصه بین‌الملل به صورت پیوسته بر صادرات کشور ما نیز اثر گذارند. در کنار تحریم‌های بین‌المللی، برخی اتفاقات، به خصوص انقلاب کشورهای عربی و تحولات منطقه می‌توانند فرصت حضور کشور ما را در بازارهای منطقه و جهان فراهم آورند تا بتوان در سایه این تحولات، برخی از مشکلات را برطرف نمود. ما باید از این اتفاقات به نحو احسن برای حضور اقتصادی بیشتر استفاده کنیم، چرا که از موقعیت مناسبی برای حضور در بازار کشورهای خاورمیانه برخوردار خواهیم شد.