قاره ای ثروتمند با مردمانی فقیر

تراژدی بی پایان آفریقا

هنوز فقر به عنوان اصلی ترین نماد قاره آفریقا محسوب می شود.بیماری و بحران کمبود غذایی در این سرزمین بیداد می کند و کمک سازمانهای بین المللی جهت رفع این بحرانهای مزمن و همیشگی نیز کافی نبوده است.ترسیم شمایی کلی از آفریقای امروز نشان می دهد که علیرغم وجود ظرفیتهای فراوان اقتصادی در این سرزمین،دخالت بیگانگان آمریکایی و اروپایی در معادلات سیاسی و اجتماعی این سرزمین و تاراج ثروتهای بومی آفریقا به گونه ای نوین مانع از زدوده شدن فقر و بیماری از چهره آفریقا شده است.بسیاری از بیماریهایی که در آفریقا فراگیر شده اند از غرب وارد این قاره شده است،اما آمریکا و کشورهای اروپایی ترجیح می دهند در خصوص درمان این بیمارها و تهیه دارو کوچکترین اقدامی انجام ندهند.اگر در این میان اقدامی نیز صورت می گیرد حالتی کاملا صوری و تبلیغاتی دارد.بسیاری از دخالتهای غرب در امور داخلی آفریقا از ریشه در اهداف اقتصادی جریان سلطه دارد.به عنوان مثال،دخالت آمریکا،فرانسه و انگلستان در امور داخلی سودان با هدف تسلط این سه کشور بر منابع بومی سودانیها و سوءاستفاده سیاسی از خاک این کشور زخم خورده انجام می شود.

به راستی اقتصاد آفریقا به کدام سو می رود؟پاسخ این سوال در ظاهر مشخص است.اخیرا بانک جهانی ضمن گزارش بهبود چشم انداز اقتصادی قاره آفریقا در مورد عواملی که می‌تواند این روند را متوقف کند هشدار داده است.

بانک جهانی در گزارش خود عنوان کرده است که نرخ رشد اقتصادی آفریقا در خلال یک دهه گذشته به حدود ۴/۵ درصد رسید که کم وبیش با نرخ رشد سایر مناطق جهان قابل مقایسه بود. نرخ رشد اقتصادی در این دوره در تمامی بخش‌های آفریقا یکسان نبود و از این نظر می‌توان کشورهای این قاره را در سه گروه طبقه بندی کرد. آن دسته از کشورهایی که دارای صادرات قابل توجه نفت بوده‌اند در دوره‌های افزایش بهای نفت از رشد درآمد برخوردار شدند اما با خطر نوسان درآمد ملی در اثر تغییرات بهای نفت نیز مواجه بوده‌اند. در گروه دیگر، کشورهای فاقد منابع طبیعی غنی و بخش کشاورزی و صنعتی پیشرفته قرار دارند که برخی از آنها از جمله فقیرترین کشورهای جهان محسوب می‌شوند.

این گزارش به گروه دیگری از کشورهای آفریقایی می‌پردازد که در سال‌های اخیر در تنوع بخشیدن با ساختار اقتصادی و پیشبرد هدف‌های توسعه موفق بوده‌اند و در صورت ادامه این روند، می‌توان انتظار داشت در خلال دهه‌های بعد به سطح مناسبی از رفاه اقتصادی دست یابند.

نکته قابل توجه در گزارش بانک جهانی این است که تعدادی از این گروه از کشورهای آفریقایی به خصوص کشورهای بسیار فقیر این قاره در خلال ده‌های اخیر با جنگ و خشونت داخلی مواجه بوده‌اند. در نتیجه می‌توان این احتمال را مطرح کرد که فقر می‌تواند عاملی مهم در بروز رقابت‌های خونین بر سر استفاده از منابع اقتصادی محدود کشورهای فقیر باشد. در عین حال، گزارش بانک جهانی هشدار می‌دهد که در بیشتر کشورهای آفریقایی، روند رشد و توسعه اقتصادی با خطر بروز نوسان‌های شدید مواجه است و می‌تواند به سادگی از مسیر امیدوار کننده کنونی منحرف شود.

برای تضمین رشد اقتصاد آفریقا لازم است برنامه‌های سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی دستکم در سطح کنونی همچنان ادامه یابد و تمامی بخش‌های این قاره برحسب نیاز خود، از سرمایه‌گذاری لازم برخوردار شود. بانک جهانی پیش از این در گزارشی اعلام کرده بود که بسیاری از کشورهای آفریقایی توانسته‌اند در دهه اخیر گام‌های بزرگی در زمینه کاهش فساد و بهبود مدیریت دولتی بردارند.

آنچه از گزارش بانک جهانی بر می آید این است که آفریقا چشم انداز اقتصادی مناسبی دارد و می توان نسبت به ایجاد تحولات بنیادین در این سرزمین خوشبین بود.اما سوال اصلی این است که نقش غرب در جلوگیری ازاین مسئله چیست؟چرا بهبود وضعیت اقتصادی آفریقا به علل و عناوین مختلف به تاخیر می افتد؟

رشد آفریقا برای جریان سلطه یک کابوس محسوب می شود.رشد اقتصادی و تجاری آفریقا مترادف با افزایش آگاهیهای مردمی و کاهش قدرت مانور آمریکا و اروپا در معادلات داخلی این سرزمین خواهد بود.از این لحاظ واشنگتن و همپیمانانش لحظه ای دخالت خود در امور داخلی آفریقا را متوقف نمی سازند.جریان سلطه از هر آنچه نماد فقر و بیماری در آفریقا محسوب شود حمایت می کند.کمبود دارو در آفریقا و مرگ و میر ناشی از شیوع بیماریهایی مانند ایدز محصول آشکار اقدامات غرب در آفریقا محسوب می شود.توزیع دارو در آفریقا به هیچ عنوان با نیاز بیماران این سرزمین تطابقی ندارد،حال آنکه منابع خبری وابسته به دولتهای غربی سعی دارند مدیریت منابع دارویی خود در آفریقا را مناسب و تاثیر گذار جلوه دهند.علیرغم انتشار گزارش اخیر بانک جهانی از اوضاع آفریقا،بسیاری از مردم این قاره در اوضاعی نا به سامان به سر می برند.

درصد قابل توجهی جمعیت قاره آفریقا همچنان زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نرخ امید به زندگی در برخی از این کشورها پائین آمده است. علت این معضلات، کشتار بیماریهایی مانند مالاریا و ایدز از یک سو و کشتار درگیریهای قومی - قبیله‌ای از سوی دیگر اعلام شده است.

نظام بهداشتی و آموزشی این کشورها نیز هم همچنان بسیار ضعیف و پر مسئله است. بانک جهانی در گزارش خود اشاره نمی‌کند که سیاستهای استعمار گرانه کشورهای ثروتمند به خصوص غربی جهان و به خصوص “ جهانی‌سازی “ بلای جان اقتصاد بیمار قاره زرخیز آفریقا بوده است.

میان گزارش اخیر بانک جهانی و آنچه در واقعیات آفریقا می گذرد تفاوتی کاملا آشکار وجود دارد.تراژدی همیشگی آفریقا همچنان ادامه دارد،هرچند جریان سلطه سعی در مخفی ساختن آن دارد.تا زمانی که آمریکا و اروپا دخالت خود در امور داخلی آفریقا را ادامه می دهند مردم آفریقا از دسترسی به ثروتهای ملی خود محروم خواهند ماند.از این رو ملتهای آگاه جهان باید در راستای پاکسازی آفریقا از نمادهای استعمار فرانو اقداماتی موثر و فراگیر را سازماندهی و اجرا نمایند.

مهدیه غفاری