خواننده چندفرهنگی

نگاهی به موسیقی سامی یوسف

مجله تایم او را «بزرگ‌ترین ستاره راک اسلام» خوانده و روزنامه گاردین نیز از او به‌عنوان «ستاره راک مقدس» یاد کرده است؛ اما او خودش هیچ‌یک از این عنوان‌ها را قبول ندارد و می‌گوید صرفا یک خواننده مومن است و تنها برای عقاید و ایمانش می‌خواند. نام اصلی او «سیامک رادمنش» است و در تیر ماه ۱۳۵۹ در تهران به دنیا آمده است. مسلمانان جهان او را به نام «سامی یوسف» می‌شناسند و در سطح جهان نیز از او به‌عنوان یک «مسلمان بریتانیایی» نام می‌برند. او نیز خودش را یک مسلمان بریتانیایی معرفی می‌کند. شاید دلیل این معرفی آن باشد که با وجود آنکه در تهران به دنیا آمده و هر دو نسب آبا و اجدادی‌اش هم به باکویی‌هایی بازمی‌گردد که سال‌ها پیش به تبریز مهاجرت کرده بودند، اما از سه‌سالگی همراه خانواده خود در انگلیس سکونت گزید و در عنفوان جوانی و در ۱۸سالگی در «فرهنگستان سلطنتی موسیقی لندن» تحصیل کرد. پدر او، بابک رادمنش، موسیقیدانی است که در هر دو سبک اصیل و پاپ فعالیت می‌کند.

او بیش از ۳۰سال است که آهنگسازی، ترانه‌سرایی، شعرگویی، تدریس موسیقی و خوانندگی را انجام می‌دهد. متخصص و مدرس سازهای تار، سه‌تار، سنتور، بربط (عود)، کمانچه، تنبک و نی است و در سازهای بین‌المللی همچون ویولن، ‌پیانو و کیبورد نیز فعال است. او در کودکی شاگرد ابوالحسن صبا، در نوجوانی شاگرد علی تجویدی و در آموزش ساز کمانچه شاگرد علی‌اصغر بهاری بود که همگی از خبرگان موسیقی سنتی ایران محسوب می‌شود. سرود «خلبانان» در ارتباط با جنگ تحمیلی و سرود «ایران اُلا باشدان باشا سنگر» با صدای خود او به زبان آذری از ترانه‌های معروفی بود که در اوایل انقلاب از تلویزیون پخش می‌شد.

با تمامی این احوال پسر او، سامی یوسف در حال حاضر و در سن ۳۳سالگی به خواننده‌ای عرب‌زبان شهره شده است. البته، در چهار اثر خود، به زبان فارسی خوانده و برای دو اثر «مادر» و «به سویم آمدی»، موزیک ویدیو ساخته است. او که بر اینترناسیونالیسم اسلامی تاکید دارد همیشه در معرفی خود ‌اظهار کرده: «هرچند برای هر هنری بُعد سرگرمی وجود دارد، اما هدف من در این عرصه سرگرمی نیست. هرکس کارهای من را گوش دهد می‌فهمد که برای سرگرمی نیست و در حقیقت، موسیقی در جهان کلاسیک سرگرمی نیست؛ مثلا در مورد باخ شما وقتی موسیقی او را گوش می‌دهید بیشتر از سرگرمی، سعی می‌کنید تا به آن فکر کنید و حتی ممکن است به یاد خدا بیفتید چراکه باخ، مذهبی بود و اساسا موسیقی کلاسیک دارای طبیعت دینی بوده و موسیقی عربی نیز دینی است که بیشتر به جریان‌های صوفی تعلق داشته که نوعی طبیعت دینی داشته است.»

از مهم‌ترین نقاط عطف کاری سامی یوسف باید از «کنسرت برای صلح» در سال ۲۰۰۷، که برای مردم منطقه دارفور در سودان و تلاش برای برقراری صلح در آنجا و با همراهی گروه موسیقی «اوتلندیش از دانمارک، کریم سلما از آمریکا، سوند ریسون از کانادا و حمزه رابرتسون از انگلستان» اجرا شد، نام برد. هدف اصلی این کنسرت جمع‌آوری کمک برای مردم منطقه دارفور بود و تمامی درآمد حاصل از این کنسرت به موسسه خیریه کمک به دارفور اهدا شد، به‌طوری که در پایان، بیش از ۲/۲میلیون‌پوند جمع‌آوری شد. به جز آن می‌توان به آهنگ «من امید شما هستم» در سال ۲۰۱۱، که آن را به همه جوانان دنیا تقدیم کرد و آهنگ «این یک بازی است» در سال ۲۰۱۲، که آ ن را در محکومیت اهانت به پیامبر اسلام سرود، اشاره کرد. سامی یوسف برای اولین‌بار این موزیک ویدیو را به صورت انیمیشن کارتونی ساخت. «این یک بازی است» اثری است با ملودی و متن شعر قوی که به چهار زبان انگلیسی، عربی، ترکی و اردو ساخته شده است.

در قسمتی از این ترانه می‌خوانیم: آنها به او توهین کردند زمانی که او را نمی‌شناختند/ و سپس پیرو او شدند وقتی که راه او را به درستی شناختند/

سامی یوسف در پیغامی که در رابطه با پخش این کلیپ در سایت رسمی خود منتشر کرده بود، نوشت: «این ویدیوکلیپ در پاسخ به کاریکاتورهای موهن و ضداسلامی طراحی شده اما وقت مناسب آن پیش نیامده بود تا اینکه با توجه به حوادث اخیر، ضرورت انتشار آن احساس شد.» یوسف از طریق این کلیپ تلاش کرده تا با کینه‌ورزی‌ها علیه اسلام مقابله شده و بر تفاهم و اعتدال و معرفت و احترام عمیق بین انسان‌ها تاکید شود و این ترانه به ما یادآوری می‌کند که نباید بخشی از بازی‌ای باشیم که اقلیتی کوچک آن را به راه انداخته‌اند.

سامی یوسف این ترانه را در آلبوم «سلام» هم قرار داده است. «یوسف» را باید مسلمانی دانست که دارای پیوند فرهنگی مستحکمی با موسیقی است و سابقه درخشانی در زمینه موسیقی دارد. او تحصیلکرده موسیقی نزد چندین آهنگساز مشهور است. موسیقی او غالبا دربرگیرنده ترانه‌هایی است با مضامین اسلامی و معنوی. وی همچنین از موضوعات اجتماعی و بشردوستانه در موسیقی خود استفاده می‌کند. او خود، هدفش را ایجاد تفاهم بین فرهنگ‌ها از طریق ترویج ارزش‌های جهانی و تجلیل از روح انسانی می‌داند.

نیما توسلی