چهار زن نمونه و الگو

اگر انسان وارسته شد می تواند الگوی دیگر انسان ها قرار گیرد اگر مرد باشد الگوی مردم است نه مردان, و اگر زن باشد باز الگوی مردم است نه زنان

اگر انسان وارسته شد می‏تواند الگوی دیگر انسان‌ها قرار گیرد. اگر مرد باشد الگوی مردم است نه مردان، و اگر زن باشد باز الگوی مردم است نه زنان. این مطلب را قرآن كریم به‌صورت صریح روشن كرده و چهار زن را به‌عنوان زن نمونه (دو نمونه خوب و دو نمونه بد) ذكر می‏كند.

زن، چه بد و چه خوب نمونه زنان نیست، زن نمونه است. فرق است ‏بین این دو مطلب كه اگر زن خوب شد، آیا نمونه زنان می‏باشد یا زن نمونه است؟ چه این كه مرد، اگر خوب شد، نمونه مردان نیست‏ بلكه مرد نمونه است. قرآن كریم می‏فرماید: آن كه خوب است نمونه مردم است نه نمونه مردان و زن خوب، نمونه زنان نیست، بلكه زن نمونه است، چه این كه زن بد، نمونه زنان بد نیست، بلكه نمونه انسان‌های بد است.

زن لوط و زن نوح

قرآن كریم نمونه مردم بد را با نقل داستان دو زن بد، تبیین كرده و‌‌ می‏فرماید:

ضرب الله مثلا للذین كفروا امراهٔ نوح وامراهٔ لوط كانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتاهما فلم یغنیا عنهما من الله شیئا و قیل ادخلا النار مع الداخلین (۱)

خدا برای كسانی كه كافر شدند زن نوح و لوط را مثل آورده كه هر دو در نكاح دو بنده از بندگان شایسته ما بودند و به آنها خیانت كردند و كاری از دست‏ شوهران آنها در برابر خدا ساخته نبود، به آنان گفته شد با داخل شوندگان، داخل آتش شوید.

در اینجا خداوند نمی‏فرماید «ضرب الله مثلا لللاتی كفرن‏» و نمی‏فرماید «ضرب الله مثلا للنساء الكافرات‏» نمی‏گوید خدا نمونه زنان بد را ذكر كرد، بلكه می‏گوید نمونه مردم كافر را ذكر كرد. ضرب الله مثلا للذین كفروا نه «للنساء» ونه «لللاتی كفرن‏» بنابراین معلوم می‏شود این «للذین كفروا» به معنای مردان كافر نیست ‏بلكه به معنای مردم تبهكار و بزهكار است. منظور از خیانت نیز در اینجا، خیانت مكتبی، اعتقادی وفرهنگی است، ولذا ذات اقدس اله به ما فرمود:

لاتخونوا الله والرسول وتخونوا اماناتكم (۲)

خیانت نكنید به خدا و رسول و خیانت نكنید به امانت‏هایتان.

به پیامبر خیانت كردن، یعنی، با دین او بد رفتاری كردن. در اینجا كه فرمود: زن لوط وزن نوح به این دو پیامبر كه یكی از آنها پیامبر اولواالعزم است و دیگری حافظ شریعت ابراهیم علیه السلام، خیانت كردند، یعنی مكتبشان را نپذیرفتند، واینها نمونه مردم تبهكار وكافرند.

بنابراین معلوم می‏شود كه اگر سخن از «الذین‏» و «امنوا» و مانند آن است‏ بنابر فرهنگ محاوره، منظور مردم هستند، نه مردان. و در همین آیه هم كه فرمود قیل ادخلا النار مع الداخلین اگرچه «ادخلا» همانطوری كه تثنیه مذكر است، تثنیه مؤنث هم هست، اما این كه «داخلین‏» را به صورت جمع مذكر سالم ذكر كرد منظور، مردم جهنمی هستند نه مردان جهنمی.

زن فرعون

قرآن كریم دو نمونه خوب از زنان را نیز به‌عنوان الگو ذكر می‏كند، زنان با فضیلتی كه ذات اقدس اله را نمونه مردم مؤمن می‏شمارد و درباره آنها چنین می‏فرماید:

وضرب الله مثلا للذین آمنوا امراهٔ فرعون اذ قالت رب ابن لی عندك بیتا فی الجنهٔ ونجنی من فرعون وعمله ونجنی من القوم الظالمین (۳)

برای كسانی كه ایمان آوردند خداوند همسر فرعون را مثل آورده آنگاه كه گفت: پروردگارا پیش خود در بهشت‏برای من خانه‏ای بساز ومرا از فرعون و كردارش نجات بخش و مرا از دست مردم ستمگر برهان.

تعبیر قرآن در آیه این نیست كه: همسر فرعون نمونه زنان خوب است، بلكه می‏فرماید: زن خوب نمونه جامعه اسلامی است و جامعه برین از این زن الگو می‏گیرد، نه این كه فقط زنان باید از او درس بگیرند.

ذات اقدس اله در این آیه نیز نمی‏فرماید: «وضرب الله مثلا لللاتی امن امراهٔ فرعون‏» بلكه می‏فرماید: نمونه مردم خوب، زن فرعون است وضرب الله مثلا للذین امنوا امراهٔ فرعون یك چنین زنی در خانه‏ای زندگی می‏كرد كه صاحب آن خانه ادعای:

انا ربكم الاعلی (۴)

پروردگار بزرگتر شما منم.

داشت و شعار:

ما علمت لكم من اله غیری (۵)

برای شما خدایی غیر از خودم نمی‏شناسم.

در سر می‏پروراند وادعای انحصار می‏نمود. ذات اقدس اله در قرآن كریم به صورت حصر می‏فرماید:

سبح اسم ربك الاعلی (۶)

تسبیح كن نام پروردگار والای خود را.

كلمه اعلی مفهومی است كه حصر را همراه دارد، بنابراین، دو نفر به عنوان اعلی نمی‏توانند یافت‏شوند، فرعون نیز با گفتن این كلمه داعیه انحصار داشت واین اعلی بودن را ادعا می‏كرد. او همانطوری كه ادعای ربوبیت را داشت، مدعی توحید ربوبی هم بود. سخن از ارباب متفرقه نمی‏گفت. او می‏فت: نه تنها من خدایم، بلكه من، تنها خدا هستم. به جای «لا اله الا الله‏» شعار «لا اله الا انا» را سر می‏داد ودر چنین خانه‏ای بانویی نشات گرفت كه نمونه مردم متدین است.

قرآن در مقام ذكر فضائل این بانو مهمترین آنها را در بعد دعا می‏داند كه در این دعا شش نكته مهم اخذ شده است.

علت این كه این بانو نمونه مردم خوب است‏به خاطر آن است كه در نیایشش به ذات اقدس اله عرض می‏كند: اذ قالت رب ابن لی عندك بیتا فی الجنهٔ.

---