سقای جام دانش

سالروز ولادت شکافنده علوم حضرت امام باقر العلوم ع

پنجمین اختر همیشه تابناک سپهر ولایت و خلافت و امامت، حضرت امام محمد بن علی(ع) بنابه نقل برخی مورخان در سوم صفر سال ۵۷ هجری در شهر مدینه، جهان را به قدوم نازنین خود منور ساخت.

نام مبارکش محمد و کنیه آن حضرت «ابوجعفر» و مشهورترین لقب آن امام همام، باقر و شاکر است.

رسول مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) به جابر بن عبداللـه فرمودند: انک سترک رجلا منی اسمه اسمی و شمائله شمائلی یبقر العلم بقرا؛ ای جابر تو مردی از نسل مرا می‌بینی که نامش نام من و صورتش به مانند من است و او شکافنده دانش است، پس سلام مرا به او ابلاغ کن.

آن حضرت از دو جهت به شرافت انتساب به حضرت امیرالمؤمنین (ع) مفتخر بود: زیرا پدر گرامی ایشان حضرت زین‌العابدین (ع) فرزند امام حسین (ع) و مادر مکرمه ایشان حضرت فاطمه بنت الحسن «ام عبداللـه» دختر امام‌حسن مجتبی (ع) بودند.

بدین جهت آن امام را ابن الخیرتین و علوی بین علویین می‌نامیدند.

امام باقر (ع)، در فضای مقدس چنین خانواده‌ای فیض حضور یافت.

پدری که زین‌العابدین (ع) است و مادری که امام صادق(ع) در وصفش فرمودند: کانت صدیقة لم یدرک فی آل الحسن مثلها» در خاندان امام حسن (ع) هیچ زنی به فضیلت ایشان نمی‌رسد. (۱)

امام باقر(ع) در عظمت مادرش می‌فرماید:

روزی مادرم در زیر دیواری نشسته بود که ناگهان صدای آوار و شکسته شدن از دیوار بلند شد و خواست که به زمین هوار شود! مادرم با دست خود به دیوار اشاره کرد و فرمود: لا و حق المصطفی ما اذن الله لک فی السقوط. نباید به احترام پیامبر(ص) فروریزی که خداوند به تو چنین اجازه‌ای نداده است.

امام باقر(ع) سه سال و شش ماه همراه امام حسین(ع) و ۳۴ سال با پدربزرگوارش، زندگی فرمود.

در حالات عبادی امام باقر(ع) همین بس که سبط ابن جوزی از بزرگان عامه می‌نویسد: بقر السجود جبهته ای فتحها و شقها آنقدر سجده امام باقر(ع) طولانی بود که پیشانی آن حضرت شکافته شد.

افلح یکی از خدمتگزاران حضرت می‌گوید: همراه امام به مکه مشرف شدم، وقتی وارد بیت‌اللـه شد و نگاه مبارکش به کعبه افتاد صدای ناله و گریه‌اش بلند شد و فرمود با اشک و گریه امید دارم خالقم بر من نظری خاص فرماید.(۲)

در ادب حضرتش نقل مشهور است هرگاه می‌خندید: عرضه می‌داشت: اللهم لاتمقتنی؛ خدایا مرا دشمن مدار!(۳)

در روز جمعه بسیار صدقه می‌داد و امام صادق(ع) فرمود: پدرم بسیار ذکر می‌گفت و ذکر لااله‌الاالله را بیشتر از اذکار دیگر مقید بود(۴)

در رهنمودی فرمودند هرگاه نعمتی به شما رسید بگویید الحمدلله و در گاه غم و حزن لاحول و لاقوة الا بالله و هر وقتی رزقتان تأخیر افتاد بگویید استغفرالله(۵)

و در کلامی دیگر فرمودند: کل عین باکیة یوم القیامة غیرثلاث: عین سهرت فی سبیل‌الله و عین فاضت من خشیة اله و عین غضت عن محارم‌الله.

تمام دیدگان در روز قیامت گریانند مگر سه چشم: چشمی که در راه خدا شب را به سحر رساند و چشمی که از خوف خدا گریسته باشد و چشمی که از نامحرم پوشیده باشد. (۶)

حضرت امام محمدباقر(ع)، از همان عنفوان جوانی به دانش و تقوا و فضایل اخلاقی شهرت داشت و مصدر و مرجع حل معضلات و مشکلات علمی بودند.

امامت نورانی آن حضرت قریب بیش از ۱۸سال شرف تداوم داشت و باوجود کارشکنی‌ها و ظلم‌ها و کینه‌توزی‌های غاصبانی چون ولیدبن عبدالملک، سلیمان‌بن عبدالملک، عمربن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک، و هشام بن عبدالملک، به هدایت و رهبری امت اسلامی پرداخت و با سلاح تعلیم و تربیت و تزکیه، خودکامگی‌ها و ستمگری‌های غاصبان هدایت را خنثی می‌فرمود.

امام باقر(ع) با شیوه‌ای مخصوص زمان خود به مانند پدران معصومش به ارشاد و هدایت و رهبری جامعه اسلامی و پاسداری از احکام قرآن و سنت ناب پیامبر مکرم اسلام جدش حضرت محمد مصطفی(ص) پرداخت.

آن حضرت با وجود فضای خفقان حاکم بر عصر خویش، جنبش و حرکت علمی و فرهنگی را در سطح وسیع در بلاد اسلامی پایه‌ریزی و رهبری فرمود که اکنون اساس معارف و معالم دین و انسانیت تکیه‌دهنده بر آن تلاش مفید دارد. ایشان برای ترویج و تبلیغ معالم و معارف ناب اسلامی شاگردان برجسته‌ای مانند زراه‌بن اعین، جابر جعفی، ابان بن تغلب، محمدبن مسلم و... تربیت فرمود که حقیقتاً هرکدام اقیانوس بی‌انتهای معرفت و دانش هستند. (۷)

وسعت این تعلیم و تلاش به گونه‌ای بود که به غیر از مناطق شیعه‌نشین مانند مدینه و کوفه، مراکز جدید اسلامی را نیز پوشش داد.

آن حضرت در شرایطی که نشر حدیث پیامبر اکرم (ص) از سوی خلفای جور ممنوع بود و سنت پیغمبر به حاشیه رفته بود، با انقلاب علمی و فرهنگی خود ضمن صیانت از اساس دین، مسلمانان را با معالم حقیقی و راستین اسلام آشنا فرمود.

امام باقر (ع) با انقلاب علمی خود چهره زیبای حقایق اسلام را هویدا فرمود و حقیقتاً به تعبیر مورخان انقلاب ایشان همتای قیام امام حسین (ع) است.

آن حضرت در دورانی به تعلیم تبیین معالم دین قیام فرمود که افکار و آرای منحرف از هر طرف به سوی ارکان دین اسلام حمله ور شده بود و امام باقر (ع) با روشنگری‌های خویش پیام اصیل اسلام ناب محمدی را به مسلمانان ابلاغ فرمود.

تعلیم ایشان به بعد عمل صالح منتهی می‌شد و برای همین حکام غاصب وقت برنمی‌تابیدند و لذا تا سرحد آزار و زندان نمودن امام باقر (ع) هم پیش رفتند.

السلام علی قمر الاقمار و نورالانوار و قائد الاخیار و بحر الزاخر الامام بالحق ابی جعفر محمد بن علی الباقر!

پی‌نوشت:

۱ـ کافی، ج ۱، ص ۴۶۹ ـ بحار، ج ۴۶، ص ۳۶۶

۲ـ کشف الغمه، ج ۳، ص ۸۰

۳ـ کشف الغمه، ج ۳، ص ۸۰

۴ـ کشف الغمه، ج ۲، ص ۳۱۹

۵- نزهة الناظر، ص۱۰۲

۶- کافی، ج۲، ص۸۰

۷- جامع الرواة، ج۱، ص۱۱۷