تکثیر و بازسازی ذخایر صدف مروارید ساز لب سیاه

خلیج فارس گذشته از اینکه یکی از غنی ترین دریاهای جهان از نظر وجود منابع زیرزمینی وتنوع گونه ای و انواع جانوران دریایی است , به جهت وجود جزایر متعدد و سکو های مرجانی , اکوسیستم مناسبی نیز جهت رشد و پرورش آبزیان پلانکتون خوار خصوصا انواع نرمتنان می باشد در حدود یک قر ن قبل خلیج فارس یکی از مراکز مهم صید مروارید بشمار می رفت و مروارید آن بیش از همه مورد توجه سوادگران قرار گرفت

خلیج فارس گذشته از اینکه یکی از غنی ترین دریاهای جهان از نظر وجود منابع زیرزمینی وتنوع گونه ای و انواع جانوران دریایی است ، به جهت وجود جزایر متعدد و سکو های مرجانی ، اکوسیستم مناسبی نیز جهت رشد و پرورش آبزیان پلانکتون خوار خصوصا انواع نرمتنان می باشد. در حدود یک قر ن قبل خلیج فارس یکی از مراکز مهم صید مروارید بشمار می رفت و مروارید آن بیش از همه مورد توجه سوادگران قرار گرفت .از دیر باز نام مروارید های مرغوب با نام خلیج فارس همراه بوده است ، یکی از مشهورترین و با ارزش ترین صدفهای مروارید ساز صدف لب سیاه با نام علمی Pinctada margaritifera می باشد. صدف لب سیاه از نظر مروارید ، پوسته و گوشت آن در جهان از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بی نظیر می باشد.این گونه به دلیل توانایی در تولید مروارید از روزگاران قدیم مورد توجه بوده و به علت اندازه بزرگ ، ضخامت چشمگیر لایه مرواریدی آن قادر به تولید مروارید بسیار با ارزش می باشد. به عقیده بسیاری از مروارید شناسان جهان، مروارید آبهای ایران یکی از مرغوبترین مروارید های جهان و به مراتب بهتر از مروارید صید شده در اطراف جزایر اندونزی و خلیج مکزیک است. از پوسته این صدف در صنعت دکمه سازی ، منبت کاری و کارهای تزئینی وهمچنین خوراک دام و طیور استفاده می شود ودر اکثر کشور ها با قیمتی در حدود کیلویی ۸ دلار به فروش می رسد و به دلیل وزن قابل توجه گوشت این صدف ، از لحاظ خوراکی نیزمورد توجه می باشد، به عنوان نمونه در كشور فرانسه در سال ۲۰۰۰ ارزش صادرات این صدف ۲۰۰ میلیون دلار بوده است .

● رده بندی و مرفولوژی صدف لب سیاه

صدف های مروارید ساز متعلق به سلسه جانوران شاخه نرمتنان (Mollusca) و رده دو کفه ایها یا( (Bivalveaراسته رشته آبشش داران Filobranchiata) ) و تیره نرمتان بالدار (Pteriidae) وجنس Pinctada می باشد.البته مهمترین صدف های مروارید ساز از خانواده PECTINIDAE هستند. به نرمتان دو کفه ای به جهت نداشتن سر Aphal یا بی سران و به جهت اینکه پای آن شبیه تبر می باشد به آن تبر پایان یا( (Pelecypoda وهمچنین به جهت داشتن آبشش های نازک به آنها تیغ آبششان یا(Lamellivranchiata) گفته می شود. تاکنون در حدود هشت گونه صدف که قادر به تولید لایه های مروارید باشند در دنیا شناخته شده اند و ازآنها یک گونه مخصوص آب شیرین و بقیه متعلق به آب شور و مناطق گرمسیری می باشد.

صدفهای مروارید ساز خلیج فارس كه از نظر اقتصادی اهمیت دارد شامل گونه های زیر است:

۱- صدف محار با رشد حدود هشت سانتی متر که از ابتدای دهانه خلیج فارس تا سواحل کویت با بیش از ۱۰ زیر گونه پراکنده است و بر اساس بررسیهای انجام شده ذخایر مناسبی از آن وجود دارد . این گونه بصورت اجتماعی زیست می کند. و ازلحاظ مقاومت در مقابل فعل و انفعالات داخل آب بسیارقوی است.

۲- صدف مروارید سازلب سیاه كه اسم محلی آن شریفی است ، این صدف دارای دو کفه ایست که در محل پاشنه به وسیله لولا به هم چسبیده و دو تقارن نسبی دارد این دوكفه به عنوان پوشش اندام داخلی صدف محسوب می شود این پوشش خارجی ( آهکی )در صدف اولین قسمتی است كه دیده میشود که ازسه لایه تشکیل شده است :

۱-لایه خارجی :

عمدتا از جنس Conehidin است که یک نوع ترکیبی آلی می باشد طرح ها و رنگ های روی صدف هم وابسته این لایه است و بعد از مرگ جانور این لایه به تدریج از بین رفته و فرسایش می یابد. کفه در مراحل نوزادی متمایل به سبز است که بتدریج رنگ آن به قهوه ای متمایل می گردد کفه صدف بالغ دارای نوار های پولک مانند در عرض بوده که دوران رشد و نمو آن را نشان می دهد.

۲-لایه میانی :

قسمت عمده وزن صدف رااین لایه تشکیل می دهد ، جنس این لایه کربنات کلسیم کریستاله است واز این قسمت صدف ، برای هسته گذاری صدف های مروارید ساز استفاده می شود.

۳-لایه داخلی :

در این بخش ترکیبات نقیر (Nicre) وجود دارد که از ترکیبات آراگونیت است بعد از بازکردن صدف اولین قسمتی که دیده می شود مانتل Mantle بود که وظایفی مهمی را بعهده دارد. و مهمترین وطیفه آن تولید مروارید است. و اندامی كه دو كفه را به هم می جسباند لولا می گویند، این لولا با قدرت کششی که دارد دو کفه را از هم بازوبسته می کند.

تصویر ۱

● زیست شناسی و تولید مثل صدف لب سیاه

صدف های مروارید ساز جز جانوران ( Seddile ) چسبیده به بستر و دارای حرکت بطئی می باشد و عمدتا در نواحی جزر و مدی زندگی می کنند بررسی های به عمل آمده نشان می دهد زیستگاههای عمده گونه های محلی از نواحی سطح تا اعماق ۱۰ متری دیده میشود گاهی عوامل محدود کننده از قبیل صیادان صدف مروارید ساز در تغییر عمق زیستگاه جانور می تواند موثر باشد. صدف لب سیاه به صورت انفرادی زیست می کند، مناطق زیستی صدف های مروارید ساز دارای بستر های از جنس صخره ای که در نواحی معروف مرجانی می باشد. در این مناطق جریانهای سنگین آب موجب فراهم آوردن شرایط تغذیه ای مناسب می گردد ، البته جریان های خیلی قوی برای استقرار صدفچه ها زیاد مفید نیست اما احتمال بیشتری را برای تولید مروارید ایجاد می کند.

صدف های مروارید ساز موجوداتی filter feeder بوده و مواد غذایی موجود در آب را كه شامل فیتوپلانکتون ها، زئوپلانكتون ها ، مواد دیتروس و مواد معلق است را فیلتر می كنند ، البته بهترین مواد غذایی فیتوپلانكتون می باشد. صدفهای مروارید ساز نسبت به آلودگی و گل و لای بسیار حساس می باشد آلودگی ها ،حرکت بطنی جانور را کندترمی نماید و همچنین میزان گل و لای تاثیر بسزایی بر میزان دسترسی به غذا داشته و می تواند دررشد و نمو صدف های مروارید ساز اثر بگذارد. بسیاری از بی مهرگان و ماهیها از صدف های مروارید ساز تغذیه می کنند از میان بی مهرگان ، ستاره دریایی عمده ترین شکارچی این جانور محسوب می شود همچنین اختاپوس ها و برخی ار کوسه ها از دیگر جانورانی هستند که از صدفهای مروارید ساز تغذیه می کنند، ضمنا برخی ازجانوران نیر به عنوان موجودات مزاحم برای صدف ها شناخته شده اند، این جانوران شامل اسفنج ها، ئیدرها، کرمهای پرتار، ماسل ها و بعضی از خارپوستان از گروه مارسانان وخرچنگ ها که به پوسته صدف آسیب جدی وارد می کند وهمچنین از گرو انگل ها ، لاروهای گرد سستود، شایع ترین انگل برای صدف مروارید ساز به شمار می رود که بیشتر به جنس Tylocephalus نسبت داده می شود.

تصویر۲

---