دست بافته های عشایر کرمانشاه ـ سیاه چادر

● سیاه چادر ( دَوار - davar )
نوعی چادر است که از موی بز و توسط زنان عشایر بافته می‌شود و به این دلیل "سیاه چادر" نام دارد که باید حتما از موی بز سیاه بافته شود. عشایر کوچ رو در ییلاق و قشلاق …

سیاه چادر ( دَوار - davar )

نوعی چادر است که از موی بز و توسط زنان عشایر بافته می‌شود و به این دلیل "سیاه چادر" نام دارد که باید حتما از موی بز سیاه بافته شود. عشایر کوچ رو در ییلاق و قشلاق خود، مکان‌های معینی برای اقامت دارند که معمولا در زیر این چادرها زندگی و استراحت می‌کنند.

سیاه چادرها همواره از موی بز بافته می‌شوند و استفاده از موی بز به چند دلیل مهم است : هر خانواده عشایری، در بین دام‌های خود، معمولا بین ۲۰ تا ۵۰ راس بز دارد و به همین دلیل موی بز همیشه در دسترس است و بدون صرف هیچ هزینه‌ای، ماده اولیه فراهم می‌شود. دوم آن‌که موی بز خاصیت بسیار مطلوبی در مقابل رطوبت و حفظ آب دارد و به دلیل داشتن مقداری چربی، آب از جداره آن نفوذ نمی‌کند. خاصیت سوم موی بز این است که بر خلاف سایر مواد موجود در طبیعت، در اثر گرما، منقبض و در مقابل سرما، منبسط می‌شود. این خاصیت باعث می‌شود که در تابستان و هوای گرم، تارهایی که ار موی بز بافته شده‌اند، منقبض و درزهای بین سیاه چادر باز شده و هوا داخل فضای چادر جریان می‌یابد و محل زندگی و استراحتشان را خنک می‌کند. در فصل زمستان و هوای سرد، به دلیل انبساط موی بز، راه‌های نفوذ هوا بسته شده و از ورود هوای سرد وباران و برف به داخل چادر جلوگیری می‌کند. هم‌چنین بعضی از خانواده‌ها، جداره خارجی سیاه چادرشان را با روغن حیوانی چرب می‌کنند، تا قدرت مقاومت در برابر رطوبت و دفع آب افزایش یابد. دلیل بعدی استفاده از موی بز خاصیت سبک بودن آن است و نسبت به چادرهای برزنتی، جمع‌‌آوری و حمل ونقل آن راحت‌تر است.

مراحل بافت

هر سیاه چادر، از چند "لت" تشکیل می‌شود و هر لت، نواری بافته شده از موی بز سیاه است. در حقیقت، لت تکه‌ای از سیاه چادر است. پس از این‌که مردان موی بزها را می‌برند و کوتاه می‌کنند، زنان موها را در هم تابیده و پس از ریسندگی، آنها را به نخ تبدیل کرده و شروع به بافتن لت‌ها می‌کنند.

هر لت بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر عرض دارد و طول آن با توجه به اندازه چادر و تعداد افرادی که در آن زندگی می‌کنند، بین ۶ تا ۱۵ متر متغیر است. زنان عشایر، لت‌ها را که به شکل یک نوار بافته شده‌اند را به وسیله دستگاه‌های سنتی و ساده‌ای که توسط مردان درست می‌شود، در محل زندگی خود می‌بافند و پس از بافتن، آنها را از دو طرف به هم می‌دوزند تا کم‌کم به شکل سیاه چادر درآید.

وظایف مردان و زنان در بافت سیاه چادر

وظیفه مردان در بریدن موی بزها و هم‌چنین تهیه ابزار و لوازم و فراهم نمودن کارگاه و نیز کمک به زنان در دوختن و متصل کردن لت‌ها به یک‌دیگر است.

زنان، وظیفه شستن، پاک کردن، حلاجی کردن موها وتاباندن و ریسیدن نخ‌ها است، به طوری‌که به حالت الیاف در آیند. تمامی مراحل بافت سیاه چادر، بر عهده زنان است و مردان هیچ‌گونه دخالتی در آن ندارند. دختران کوچک و نوجوان نیز، مادران خود را در کار بافتن یاری می‌دهند و این فرصتی مناسب برای یادگیری و آموختن فنون بافت سیاه چادر توسط مادران است. معمولا زنان یک ایل، برای بافتن سیاه چادر، به صورت دسته جمعی کار می‌کنند تا کار بافتن، سریع‌تر به پایان برسد.

سیاه چادرها، معمولا عاری از هر نقش و نگاره‌ای هستند و به صورت سیاه یکپارچه و ساده بافته میشوند. بعضی از خانواده‌ها برای رفع چشم زخم، مهره‌های آبی و کبودی را به سردر یا اطراف چادرشان آویزان می‌کنند.

مسعود خلدی رضایی