ویژگی ها و صفات حاجی واقعی

بی گمان حج به عنوان یکی از پنج گانه های اسلام در کنار نماز و روزه و مانند آن از مهم ترین و اساسی ترین نمادهای دین اسلام است و هر مسلمانی به آن شناخته و معرفی می شود, از این حجه الاسلام به معنای امر واجبی است که پس از استطاعت به عنوان نمادی از اسلام شخص مطرح می شود

● حج، تنظیم کننده رفتار اجتماعی

بی گمان حج به عنوان یکی از پنج گانه های اسلام در کنار نماز و روزه و مانند آن از مهم ترین و اساسی ترین نمادهای دین اسلام است و هر مسلمانی به آن شناخته و معرفی می شود، از این حجه الاسلام به معنای امر واجبی است که پس از استطاعت به عنوان نمادی از اسلام شخص مطرح می شود.

اگر فلسفه احکام اسلامی را در تقرب جویی به خداوند بدانیم و عبودیت را هدف آفرینش مطرح کنیم که باطن آن ربوبیت بشر و در نتیجه جواز خلافت و ولایت الهی او است، به خوبی روشن می شود که حاجی واقعی چه خصوصیات و ویژگی هایی باید داشته باشد.

خداوند در آیه ۲۰۳ سوره بقره و نیز آیات ۷۲ و ۸۲ سوره حج، فلسفه و علت حکم حج را ذکر و یاد کرد خدا و دست یابی به تقوا می شمارد. به این معنا که شخص در این دوره عملی و کلاس های تمرینی کوتاه مدت، خود را برای دست یابی به مهار و کنترل نفس آماده کرده و زمینه تقویت عقل و شرع در بینش و نگرش و رفتارهای هنجاری را فراهم می آورد.

مجموعه آموزه های دستوری که در حج برای حج گزار بیان شده است این فرصت را به وی می بخشد تا رفتار اجتماعی خویش را سامان داده و در یک برنامه جامعه پذیری، فرهنگ جدیدی را تجربه و براساس آن زندگی کند.

در این برنامه همه چیز از وی سلب می شود و تنها پارچه ای سفید را بر تن می کند تا خود را با دیگران، یگانه بشمار آورد. در محور یک خانه حرکت کرده و در یک مسیر با توده های مردم از شهری و روستایی و ثروتمند و فقیر و بینوا بی هیچ امکان شناسایی و تشخصی گام بر می دارد تا وحدت و یگانگی و نیز اتحاد انسانی را تجربه کند و وحدت مسیر و محوریت خداوند و توحید را بیازماید و به شکل عملی باور نماید.

براین اساس می توان حج گزار واقعی را انسانی دانست که در حوزه بینش به باور توحید در عبادت رسیده و در حوزه عمل اجتماعی، خود را همانند دیگران در یک جامعه و شرایط، مساوی دانسته که تنها تقوای الهی موجب برتری و اکرام ایشان می شود.

● ویژگی های یک حاجی

اهل بخشش و صدقه و نیکوکاری است و از هرچه خداوند نعمت او کرده به دیگران به ویژه سائلان و محرومان و نیازمندان می بخشد.

اهل تعاون و همکاری با دیگران است و می کوشد تا دست دیگران را گرفته و نیازهای روحی و روانی و مادی و معنوی آنان را برآورده سازد.

در خود هیچ گونه برتری احساس نمی کند و تفاوت های ظاهری از رنگ و پوست و لباس و مانند آن را امری جدای از ذات بشر می شمارد و آن را معیار سنجش و داوری های خویش قرار نمی دهد.

بنابر این قایل به هیچ طبقات اجتماعی و اعتباری نیست و در عمل این گونه نشان می دهد که برادری دینی او بازتابی از برادری خونی و بادیگران به حکم وحدت نفس انسانی است که خداوند در آیه اول سوره نساء آن را بیان داشته و فرموده است که همه شما از یک پدرو مادر آفریده شده اید و هیچ گونه تفاوت و برتری نژادی بر دیگری ندارید.

حاجی واقعی با مردم است و هر جا مردم گام بر می دارند با آنان می رود و برای خود و دیگران استغفار می کند و از خداوند می خواهد تا زمینه های بازگشت کامل وی را به سوی خود فراهم آورد. (بقره آیه ۱۹۹)

در جستجوی فضل و رحمت و رضوان الهی است و هر کاری که انجام می دهد برای رضا و خشنودی خداوند است و امنیت و آرامش و آسایش را برای همگان می خواهد. (مائده آیه ۲)

● یاد قیامت و احترام به آفریده های خدا

هنگامی که خود را در میان حاجیان و مراسم آن می یابد به یاد قیامت و روز حشر می افتد و جانش به سوی آخرت پرواز می کند و اعمالش را برای دست یابی به آرامش ابدی انجام می دهد و این روزها را نمادی از روز بزرگ رستاخیز می شمارد. (بقره آیه ۲۰۳)

به دیگران از انسان و حیوان و گیاه به عنوان آفریده های الهی احترام می گذارد و از هرگونه هتک حرمت حریم بشر و قداست انسان دوری می ورزد (مائده ۲) و محیط زیست را حفظ کرده و از فساد و تباهی در آن جلوگیری می کند (مائده آیه ۴۹ و آیات دیگر) زیرا خود را مسئول در برابر همه آفریده ها و مامور به خلافت می داند که باید هر موجودی را به کمال لایق و شایسته اش برساند و از سوی دیگر خود را مامور به آبادانی زمین می شمارد و به خود اجازه تعدی و فساد در خشکی و دریا و گیاه و جاندار نمی دهد.

از هیچ کمک ونیکی از آب رسانی (توبه آیه ۹۱) و دیگر کارهای نیک دریغ نمی ورزد (بقره آیه ۱۹۷) و از این طریق در جلب رضایت خداوند می کوشد. (مائده آیه ۲)

بنابر این اهل احسان و نیکوکاری است و خلق و خوی او نسبت به همه موجودات رفتاری پسندیده و نیک است و با حفظ حرمت ها احترام هر موجودی را به جا می آورد و حق هر موجودی را ادا می کند.

در رفتارهای اجتماعی خویش به گونه ای رفتار می کند که دور از هرگونه کبر و تکبر و استکبار و تفاخر است، زیرا خود را همانند دیگران، بشری مخلوق می داند که هیچ چیز، برای او امتیازی نمی آفریند. (بقره آیه ۱۲۵ و ۱۹۹ و سوره حج آیات ۵۲ تا ۷۲)

در همه اعمال خویش اخلاص را در نظر می گیرد و برای منت گذاری به کسی و یا ریا، عملی را انجام نمی دهد و تنها خداوند را در کارهای خویش در نظر دارد. (بقره آیه ۱۹۶ و نیز ال عمران آیه ۷۹)

اهل تولی و تبری است و نسبت به حق، تولی داشته و نسبت به دشمنان حق و اهل باطل از مشرک و کافر، اعلان برائت می کند و مرزهای ایمان خویش را از کفر در هر شکل و شمایل مشخص می سازد. در این اعلان برائت و شفاف سازی، به مساله ولایت کبرای اهل بیت عصمت و طهارت ایمان دارد و آن را اعلان می دارد؛ زیرا هر گونه عملی به دور از حکم اطاعت اولی الامر را سرپیچی از اطاعت خدا و رسول می شمارد و پذیرش و تولی طاغوت را عین کفر به ایمان می داند. (توبه آیه ۳)

از هرگونه بیهوده گویی و باطل سرایی اجتناب می ورزد (حج آیه ۰۳) و در یک کلمه نمایشی از انسان کامل را در یک محدوده زمانی و مکانی به اجرا در می آورد تا بتواند پس از بازگشت از این دوره تمرین عملی، در زندگی روزانه خویش در موطن خود آن را ادامه داده و تکمیل نماید. از این رو خداوند از این دوره محدود و کوتاه زمانی و مکانی و کلاس های عملی و آموزش نظری و عملی، به عنوان شعائر الله یاد کرده و آن را بزرگ داشته است. (حج آیات ۷۲ تا ۲۳ و آیات دیگر)

این ها خصوصیات و ویژگی های یک حج گزار واقعی است که به اجمال بیان و خصوصیات دیگری نیز در هر یک از این کلیات وجود دارد که آیات و روایات بدان پرداخته که مجال بیان همه آن ها در این مختصر نیست.

علی معروفی