چرا داروهای بی ربط دردهایتان را آرام می کند

بعضی ها با پزشکان و روش های جدید درمانی میانه ای ندارند آنها حتی اگر قلب درد امان شان را ببرد, ترجیح می دهند با یک استکان عرق نعناع حال خود را خوب کنند و به جای عمل کردن به نسخه پزشکان, برای همه دردهای شان سراغ دارویی که به آن اعتماد دارند بروند

بعضی‌ها با پزشکان و روش‌های جدید درمانی میانه‌ای ندارند. آنها حتی اگر قلب‌درد امان‌شان را ببرد، ترجیح می‌دهند با یک استکان عرق نعناع حال خود را خوب کنند و به جای عمل کردن به نسخه پزشکان، برای همه دردهای‌شان سراغ دارویی که به آن اعتماد دارند بروند؛ دارویی که ممکن است هیچ تاثیر حقیقی روی کنترل شدن بیماری‌شان نداشته باشد.

محققان می‌گویند دارونما یا پلاسبو (Placebo) همان چیزی است که این افراد با اعتماد کردن به آن برای کم کردن مشکلات‌شان تلاش می‌کنند. پژوهشگرانی که تاثیر دارونماها را بررسی می‌کنند، معتقدند در بسیاری موارد تلقین روانی می‌تواند نشانه‌های بیماری را از بین ببرد و اگر فرد از اینکه دارو بی‌تاثیر است، خبر نداشته باشد، به‌خاطر اعتمادی که به دارو دارد و تلقینی که به خود می‌کند، حالش روز به روز بهتر می‌شود.

مغزتان درمان‌تان می‌کند

تاثیر دارونماها بارها در بررسی‌ها ثابت شده است و محققان در پژوهش‌هایی که روی مبتلایان بیماری‌های مختلف انجام شده، ثابت کرده‌اند که گاهی مصرف دارونمایی که تاثیر حقیقی روی درمان بیماری ندارد، می‌تواند به اندازه داروهای حقیقی در برطرف شدن علائم بیماری موثر باشد و کسانی که از بی‌اثر بودن داروی مورد نظر خبر ندارد، بعد از مصرفش می‌گویند حال‌شان بهتر از قبل شده است.

البته پژوهشگران دانشکده پزشکی هاروارد می‌گویند تنها کسانی که از دارونما بودن دارویی که مصرف می‌کنند، بی‌خبرند، از معجزه پلاسبوها بهره نمی‌برند. با توجه به یافته‌های آنها درد افراد پس از مصرف دارونما کم می‌شود و از آنجا که با مصرف داروهایی که خود بیمار از بی‌اثر بودنش خبر ندارد ترکیبات معینی به نام افیون‌های درون‌زا در مغز مصرف‌کنندگان آزاد می‌شود. حتی هنگامی که بیمار می‌داند دارونما مصرف می‌کند، واکنش مثبتی به این درمان نشان می‌دهد. دیلی میل هم از نتایج پژوهش تازه‌ای خبرداده که ثابت کرده است حتی وقتی بیمار می‌داند داروی تقلبی مصرف کرده، دارونما روی او تاثیر می‌گذارد و حالش را بهتر می‌کند.

«در دنیای روانشناسی پذیرفته‌ایم که وضعیت روانی فرد می‌تواند احتمال مبتلا شدنش به بیماری‌های خاصی را بیشتر یا کمتر کند و می‌دانیم که پس از ابتلا به بیماری هم حالات روانی افراد بر بهبود آنها یا تشدید بیماری تاثیر زیادی می‌گذارند». هرایر دانلیان با اشاره به این واقعیت می‌گوید: «با این وجود نباید فراموش کنیم که دارونماها گرچه در برخی افراد به‌خاطر تلقین‌پذیری‌شان درد را تسکین می‌دهند، اما قطعا از پس درمان بیماری و برطرف کردن علت آن برنمی‌آیند و این وضعیت روانشناختی فرد و باور او به درمان است که می‌تواند روی بیماری‌اش تاثیر بگذارد.»

خوددرمانی می‌کنید؟

گرچه استفاده از دارونماها هنوز به آزمایشگاه‌ها محدود مانده‌ است و اخلاق حرفه‌ای به متخصصان اجازه وارد کردن‌شان به درمان‌های پزشکی را نمی‌دهد اما محققان در پژوهش‌های مختلفی موثر بودن دارونماها را ثابت کرده‌اند. دکتر فاطمه رنجبر، روانپزشک می‌گوید: «نمی‌توانیم بهبودی آنها را تنها حاصل تاثیر دارونماها بدانیم. گرچه «تلقین» می‌تواند بیمار را در مسیر بهبودی همراهی کند اما اتفاق‌هایی که در زندگی فرد می‌افتد را هم نباید در این زمینه نادیده بگیریم. از آنجایی که معتقدیم وضعیت روانی و هیجانی فرد می‌تواند او را به بیماری‌های مختلفی مبتلا یا بیماری‌هایش را تشدید کند، باید بگوییم احتمالا اتفاق‌هایی که همزمان با درمان بیماری برای فرد افتاده و خوشایند‌تر شدن وضعیت زندگی‌اش هم ناخودآگاه می‌تواند به کاهش علائم بیماری‌اش منجر شود.»

قرص‌ها معجزه‌ می‌کنند؟

توی جیب اغلب مادر بزرگ‌ها، قرص‌های رنگارنگی بود که به تجویز خودشان برای دردهای گاه و بیگاه سراغ‌شان می‌رفتند. شاید برای شما، مصرف این قرص‌ها بی‌فایده به نظر برسد اما به نوشته لایو ساینس پژوهشگران هم می‌گویند برای این افراد، خوردن همین داروهای بی‌فایده از نخوردن‌شان بهتر است. یک بررسی در سال ۲۰۰۶ به‌وسیله پژوهشگران در دانشگاه آلبرتا نشان داد افرادی که به‌طور مرتب قرص می‌خورند، حتی اگر این قرص‌ها بی‌اثر باشند، نسبت به افرادی که دارو نمی‌خورند کمتر در معرض خطر مرگ قرار دارند.

درحالی که دکتر رنجبر تاکید می‌کند که تاثیر دارونماها اثبات نشده و قاطعانه آن را رد می‌کند، هرایر دانلیان معتقد است: «نمی‌توانیم این واقعیت را انکار کنیم که گاهی نگاه فرد به درمان از خود درمان موثرتر است. اعتقاد و ایمانی که فرد به پزشکش دارد می‌تواند تاثیر نسخه او را بیشتر کند و باوری که فرد به تاثیر یک داروی خاص دارد، باعث می‌شود آن دارو بیشتر از داروهای موثرتر از پس کنترل نشانه‌های بیماری‌اش بربیاید. حالا که پذیرفته‌ایم داروها بر فرآیند‌های شیمیایی که درون بدن اتفاق می‌افتند، تاثیر می‌گذارند، باید بگوییم که ایمان فرد به دارویی که مصرف می‌کند حتی می‌تواند میزان جذبش را افزایش دهد.»

همه دردهای‌تان با ایبوپروفن آرام می‌شود؟

دکتر فاطمه رنجبر، روانپزشک می‌گوید:«همیشه به‌خاطر تلقین نیست که بعضی افراد به داروهایی که تاثیر خفیف‌تر از داروی اصلی دارند واکنش بهتری نشان می‌دهند. گاهی افراد با یک داروی بسیار قوی آرام نمی‌شوند اما مسکن‌های خفیف‌تری دردشان را کمتر می‌کند. بیماری بود که دردش را مورفین ساکت نمی‌کرد اما می‌گفت با مصرف ایبوپروفن آرام‌تر می‌شود. در این مورد باید به عوارض جانبی برخی داروها اشاره کنیم. شاید در این مورد مورفین در تسکین درد موفق اما عوارض جانبی و حالات ناخوشایند دیگری را در فرد ایجاد می‌کند که باعث می‌شود تصور کند مصرفش موثر نیست و دارویی که عوارض جانبی کمتری را ایجاد می‌کند، رویش تاثیر بیشتری می‌گذارد.»

خودتان را گول نزنید

با وجود نتایج پژوهش‌هایی که از موثر بودن دارونماها خبر می‌دهند، دکتر فاطمه رنجبر، روانپزشک قاطعانه تاثیر آنها را رد می‌کند و می‌گوید: «دارونماها هیچ تاثیر واقعی ندارند و اگر بخواهیم علمی صحبت کنیم، باید بگوییم که دارونماها در هیچ بیماری نمی‌توانند تاثیر بگذارند. نه تنها دارونما یا پلاسبوها در درمان بیماری‌ها نمی‌توانند موفق باشند، بلکه درد را هم نمی‌توانند تسکین دهند و تجویزشان خلاف اصول علمی و حرفه‌ای است. این داروها تنها در مراکز تحقیقاتی قابل استفاده و آزمایش هستند و هیچ پزشکی نباید به‌خاطر تاثیر تلقینی‌شان، آنها را برای بیمارش تجویز کند.»

معذوریت‌های اخلاقی پزشکان، هنوز به دارونماها اجازه وارد شدن به نسخه بیماران را نداده است. دکتر رنجبر می‌گوید: «تجویز دارونما توسط متخصصان اخلاقی نیست و معتقد است که تنها در آزمایشگاه‌ها حق و امکان استفاده از آن وجود دارد.» دانلیان هم در این مورد با او هم نظر است و معتقد است: «استفاده از دارونماها هنوز محدود به مراکز پژوهشی است و با وجود برخی بررسی‌ها که تاثیر آنها را ثابت کرده‌اند، هنوز متخصصان امکان و حق استفاده از آنها را ندارند.» با این توصیف‌ها شاید باید چند سال دیگر منتظر باشیم تا راه دارونماها، پس از انجام بررسی‌های جامع‌تر به نسخه پزشکان هم وارد شود و بتوانیم بدون آسیب دیدن از تاثیر منفی داروها، تنها حال‌مان را با خوردن‌شان بهتر کنیم.

درد وابسته‌ها زودتر آرام می‌شود

هرایر دانلیان، روانشناس به اندازه دکتر فاطمه رنجبر به تاثیر عجیب دارونماها بدبین نیست. او می‌گوید: پلاسبوها گاهی می‌توانند روی کاهش علائم بیماری تاثیر بگذارند و شخصیت فرد می‌تواند میزان تاثیرگذار بودن دارونماها را تعیین کند.

به خودتان بدبین هستید؟

آدم‌هایی که شخصیت وابسته دارند به خودشان بدبین و به دنیای بیرون‌شان خوش‌بین هستند و بیشترین تاثیر را از دارونماها می‌گیرند. آنها نمی‌توانند خودشان تصمیم درست را بگیرند و ترجیح می‌دهند دیگران برای‌شان مسیر را روشن کنند. پس وقتی دیگران یک دارو را تایید می‌کنند، با خوردنش حال خوبی پیدا می‌کنند.

تلقین‌پذیرید؟

هرچه فرد تلقین‌پذیرتر باشد، از دارونماها تاثیر بیشتری می‌گیرد. شاید علم با تجزیه دارونماها نتواند تاثیرشان را توجیه کند اما روانشناسان می‌دانند ذهن فرد تا اندازه زیادی می‌تواند بدنش را هم کنترل کند و روی سلامتش تاثیر بگذارد. به همین دلیل وقتی فردی حتی به اشتباه دارویی را موثر می‌داند، با مصرفش حال بهتری پیدا می‌کند.

شخصیت وابسته دارید؟

گفتیم که تلقین‌پذیرها از دارونماها تاثیر بیشتری می‌گیرند. این ویژگی در افرادی که شخصیت وابسته دارند بیشتر از دیگران دیده می‌شود. این افراد نمی‌توانند خودشان تصمیم بگیرند و عمل کنند و از رفتارهای دیگران و تصمیم‌های‌شان تاثیر زیادی می‌گیرند. آنها همیشه دنباله‌رو هستند و نمی‌توانند خودشان راه را به دیگران نشان دهند.

استقلال ندارید؟

آنها نمی‌توانند به تنهایی از پس کارهای‌شان بربیایند و همیشه کسی باید در کنارشان باشد و حمایت‌شان کند تا از پس طی کردن پله‌های موفقیت بربیایند. کسانی که این ویژگی‌های شخصیتی را دارند، با خوردن یک داروی بی‌اثر هم می‌توانند حال بهتری پیدا کنند.

بهاره اسلامی