قلمرو و اکوتوریسم

در چهار دهه گذشته صنعت گردشگری یكی از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از كشور ها بوده است و به این لحاظ كشورها تلاش می كنند سهم بیشتری از جمعیت توریست را به خود اختصاص دهند

سازمان جهانی جهانگردی یا(WTO) رشد سالیانه صنعت جهانگردی را تا سال ۲۰۱۰ بین ۴/۳ تا ۷/۶ درصد پیش بینی كرده است كه اكوتوریسم با رشد سالیانه ۳۰ تا ۴۰ درصد بالاترین رشد در بخش های مختلف گردشگری را خواهد داشت و جامعه اكوتوریسم یا TES پیش بینی كرده در پایان سال ۲۰۱۰، ۵۰ درصد گردشگران متعلق به بخش طبیعت گردی خواهد بود.

ایران علی رغم اینكه از لحاظ میراث تاریخی و فرهنگی جزء ۱۰ كشور برتر جهان و از لحاظ تنوع زیستی بین ۵ كشور جهان قرار دارد، متاسفانه از نظر جذب تعداد توریست تا چند سال پیش در رتبه یكصد و بیستم قرار داشته است. با همه توجهات و تلاشهای صورت گرفته خصوصا در یكسال گذشته ،هنوز راهی بس طولانی و كاری بسیار دشوار برای رسیدن به موقعیت مناسب كشومان از لحاظ توسعه صنعت توریسم را در پیش داریم.

برای دستیابی به تعداد دو میلیون گردشگر در پایان برنامه ۵ ساله چهارم و رقم ۵/۱ درصد تعداد گردشگران جهانی در سال ۱۴۰۴ یعنی ۲۰ میلیون نفر و دو درصد در آمد در همان سال نیاز به اراده ای ملی است و برای توفیق در این كار نیاز به سرمایه گذاری جدی در توسعه اكو توریسم داریم .

ایران زیبا فلاتی است با تنوع اقلیمی بسیار بالا كه سواحل زیبای دریا در جنوب و شمال ،رودخانه های پر آب آرام و خروشان دشت ها و دامنه ها ،جنگلها ،كویر ها و كوهها شامل رشته كوه های البرز نماد كم نظیر شمال و عامل حیات و شكل گیری شهر ها و كوهپایه نشینها ،مراتع و جنگلهای سرسبز ،وجود ارتفاعات مركزی همچون حصاری در مقابل توفانهای شن كویری شرایط متنوع اقلیمی و جلوه های خاصی را پدید آورده كه مجموعه آنها را به نمایشگاه دیدنی و عظیم در آورده است .

از دماوند البرزتا سبلان در آذربایجان و ازنای بند و كرگز كویر تا جبال بارز كرمان و هزار محمد خراسان و هفت تنان در بختیاری تا دنای پر صلابت یاسوج و گنو خلیج فارس ،همه و همه سرمایه های ارزنده كشور هستند.

این طبیعت متنوع و زیبا میتواند پذیرای عاشقان تماشای خود از سراسر جهان و داخل كشور باشد . اما تا كنون اقدام مهمی در زمینه معرفی جاذبه های طبیعی ایران ،توسط تور گردانها و پیش بینی حداقل امكانات برای خدمات رسانی به اكوتوریستها صورت نگرفته است.

پیش از پرداختن به جزئیات بحث گردشگری طبیعی، لازم است تعریفی از طبیعت گردی داشته باشیم طبیعت گردی عبارت است از انواع گردشگری كه در بستر طبیعت صورت می‌گیرد.

همچنین تفاوتی بین اكوتوریسم و طبعیت گردی و جود دارد به عبارت دیگر هرگونه طبیعت گردی اكوتوریسم تلقی نمی‌شود و اكوتوریسم زیر مجموعه طبیعت گردی است. تاریخچه اكوتوریسم به سال ۱۹۶۵ میلادی هنگامی كه واژه اكوتوریسم به كار برده شد، باز می‌گردد. این واژه در مفهوم عام چنین تعریف شده است: اكوتوریسم سفر به مناطق تخریب نشده یا غیرآلوده طبیعی با هدف مطالعه، مشاهده و لذت از زیبائیها و گیاهان و جانوران بومی، نیز نشانه‌های فرهنگی این مكانها (در صورت وجود ) می‌باشد.

اكوتوریسم دارای مشخصات چهارگانه‌ زیراست:

۱- وابسته به طبیعت باشد.

۲- از لحاظ اكولوژیك پایدار باشد و به عبارتی كمترین آسیب و اثرات سوء را برای طبیعت نداشته باشد.

۳- آموزش وارایه ارزشهای منطقه مورد بازدید، عنصر اصلی آن بازدید باشد.

۴- جوامع محلی و میزبان در آن مشاركت داشته باشند.

اكوتوریسم یعنی تورهای گردشگری به منظور جذب تمامی انواع طبیعت دوستان، طبیعت شناسان، دانشمندان، هنرمندان و ماجرا جویان كه انگیزه‌ اصلی آنها صرفاً تفریح نیست بلكه تماشای شگفتیهای طبیعت، گونه‌های كمیاب، پدیده‌های طبیعی، حتی الامكان در شرایط دست نخورده و بكر است، بر پا می شود.

فعالیتهای اكوتوریستی عبارت است از پیاده رویهای برنامه ریزی شده ایستگاهی و همچنین دامنه نوردی، عبور از رودخانه‌های خروشان با قایق‌های بادی، سفر به مناطق ییلاق و میهمان عشایر و ساكنان بومی این محلها شدن، سفر به روستاها و مزارع اطراف روستاها به منظور لذت بردن از طبیعت و آشنایی با فرهنگ اهالی، كوهپیمایی، سفر به مناطق صعب العبور طبیعی ، بازدید از غارهای طبیعی، مطالعه طبیعت گیاهی و جانوری، تماشای حیوانات و پرندگان، آشنایی با محیط زیست طبیعی در قالب دیگری به نام سافاری و با استفاده از خودروهای روباز برای تماشای حیوانات و پرندگان.

فعالیتهایی نیز اكوتوریسم به شمار نمی روندكه عبارتند از شكار، اسكی و تورهای ماجرا جویانه كه اثرات تخریبی فراوانی به محیط زیست طبیعی وارد می كنند.

اینگونه فعالیتها را می توان نوعی از گردشگری وابسته به طبعیت به حساب آورد كه در پایداری آنها باید كوشید. كشورهای آمریكا و كانادا در قاره آمریكا، اتریش، آلمان ، سوئد، فنلاند،انگلستان و ایتالیا در قاره اروپا، نپال، هند ، پاكستان و چین در قاره آسیا و كنیا،آفریقای جنوبی و الجزایر در قاره آفریقا دارای عملكرد موفقیت آمیز در اكوتوریسم و به طور كلی طبیعت گردی هستند

محمد علی نمازی_مشاور سازمان میراث فرهنگی و گردشگری