کره شمالی از دیروز تا امروز

شبه جزیره کره اندکی پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ یکی از مستعمرات ژاپن به شمار می آمد پس از شکست ژاپن در این جنگ, نیروهای مسلح اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا در دو سوی شمال و جنوب مدار ۳۸ درجه مستقر شدند و در واقع سنگ بنای جدایی دو کره و تجزیه این شبه جزیره از همان زمان گذاشته شد

شبه‌جزیره کره اندکی پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ یکی از مستعمرات ژاپن به شمار می‌آمد. پس از شکست ژاپن در این جنگ، نیروهای مسلح اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا در دو سوی شمال و جنوب مدار ۳۸ درجه مستقر شدند و در واقع سنگ بنای جدایی دو کره و تجزیه این شبه‌جزیره از همان زمان گذاشته شد.

در همان زمان کیم ایل سونگ با حمایت شوروی در بخش شمالی به قدرت رسید و در راس نهادی به نام کمیته موقت خلق قرار گرفت. سال ۱۹۴۶ حزب کارگر کره شمالی نیز در واقع از دل آن نهاد بیرون آمد؛ حزبی با ایدئولوژی کمونیستی که با وضع قوانینی جدید بر پایه این ایدئولوژی در همان سال مالکیت خصوصی را لغو و دو سال پس از آن یعنی نهم سپتامبر ۱۹۴۸ موجودیت کشور جدیدی به نام جمهوری دموکراتیک خلق کره را اعلام کرد.

از سوی دیگر، کشورهای غربی و در راس آنها آمریکا که به هیچ عنوان تاسیس کشوری کمونیستی را برنمی تافتند، پس از کش و قوس های فراوان و تنش های متاثر از آغاز دوران جنگ سرد میان نیروهای چپ و راست در بخش جنوبی شبه جزیره، در اقدامی متقابل و ظاهرا با نظارت سازمان ملل متحد انتخاباتی برگزار کرده و به این ترتیب پانزدهم آگوست ۱۹۴۸ یعنی کمتر از یک ماه قبل از تاسیس رسمی کره شمالی، کشوری به نام جمهوری کره جنوبی شکل گرفت و به این ترتیب بود که جدایی دو کره کامل شد.

کره شمالی، اما بیست و پنجم ژوئن ۱۹۵۰ به همسایه جنوبی خود حمله ور شد و در همان روز شورای امنیت سازمان ملل در غیاب شوروی و به پیشنهاد آمریکا قطعنامه ای را به تصویب رساند که طی آن آمریکا و ۱۵ کشور عضو سازمان ملل به اعزام نیرو به شبه جزیره کره و بیرون راندن نیروهای کره شمالی موظف شدند. با این حال نیروهای کره شمالی بارها و بویژه پس از حضور غیررسمی نیروهای ارتش چین موفق به تصرف سئول پایتخت کره جنوبی شدند و البته نیروهای غربی نیز حداقل یک بار پیونگ یانگ پایتخت کره شمالی را به تسخیر خود درآوردند. اما سرانجام

کره جنوبی در کنترل نیروهای غربی ماند و نیروهای کره شمالی نیز به پشت مرزهای خود عقب نشینی کردند تا این که سال ۱۹۵۳ مذاکرات ترک مخاصمه آغاز و بیست و هفتم ژوئن ۱۹۵۳ پیمان آتش بس میان دو کره به امضا رسید. جنگ تقریبا سه ساله کره علاوه بر ویرانی های بسیار صدها هزار کشته و مجروح و مفقودالاثر و اسیر نیز از خود بر جای گذاشت. اما کره شمالی پس از پایان این جنگ با بهره گیری از منابع طبیعی کشور و حمایت های چین و شوروی، برنامه های گسترده ای را برای بازسازی و توسعه کشور آغاز کرد؛ برنامه هایی که بخشی از آن با موفقیت به پایان رسید و بخشی دیگر بویژه پس از پایان جنگ سرد هرگز به پایان نرسید.

● خانواده کیم ها

نگاهی به زندگی و کارنامه رهبران کره شمالی یعنی خانواده کیم می تواند برای آشنایی بیشتر با تاریخ کوتاه و ساختار حکومتی این کشور مفید واقع شود.

کیم ایل سونگ، بنیانگذار کره شمالی سال ۱۹۱۲ متولد و مدت کوتاهی بعد همراه با خانواده خود به ایالت منچوری چین مهاجرت کرد. سال ۱۹۲۶ اما درس و مدرسه را رها کرده و به عنوان سرباز نیروهای ویژه تحت آموزش مربیان نظامی شوروی قرار گرفت و در پایان جنگ دوم جهانی با درجه سرگردی ارتش سرخ به شمال شبه جزیره کره بازگشت.

پس از آن بود که با حمایت های شوروی در حزب کمونیست و دولت کره شمالی به قدرت رسید و او بود که سال ۱۹۵۰ حمله به خاک کره جنوبی را سازماندهی کرد و به اجرا گذاشت. پس از پایان جنگ کره بسیاری از رقبا و بویژه نیروهای وفادار به شوروی را حذف و نوعی سیستم حکومت فردی را که بسیار به آن اعتقاد داشت بنیان گذاشت. اوایل دهه ۶۰ میلادی و تحت رهبری کیم در کره شمالی نوعی کیش شخصیت پا به عرصه وجود گذاشت که همچنان بر این کشور حاکم است و شخص کیم و جانشینانش در حکم قدیس و حتی بیش از آن به شمار می آیند.

در دوران حکومت کیم ایل سونگ، کره شمالی دچار نوعی انزوای سیاسی و اقتصادی شد و در پایان دهه ۸۰ این کشور در واقع همواره میان دو بلوک کمونیست و رقیب یعنی شوروی و چین در نوسان بود.

این وضع، فروپاشی اقتصادی کره شمالی را رقم زد و به همین دلیل کیم ایل سونگ تصمیم گرفت روابط خود با کره جنوبی را بهبود بخشد. به همین منظور حتی پیشنهاد داد نشست مشترکی میان رهبران دو کره تشکیل شود، اما این نشست هرگز برگزار نشد زیرا اولین رهبر کره شمالی هشتم جولای ۱۹۹۴ بر اثر سکته قلبی درگذشت.

پس از مرگ وی، بزرگ ترین پسرش یعنی کیم جونگ ایل به قدرت رسید و او نیز با اعتقاد شدید به سیستم حکومت فردی به نوعی رویه حکومتی پدر را استمرار بخشید و سه سال پس از درگذشت کیم ایل سونگ و در حالی که به صورت رسمی کیم جونگ ایل رئیس جمهور کشور محسوب می شد، به دستور شخص جونگ ایل اعلام شد کیم ایل سونگ فقید به عنوان رئیس جمهور ابدی کره شمالی محسوب می شود و این عنوان تا ابد برای وی باقی خواهد ماند.

دومین رهبر کره شمالی یعنی کیم جونگ ایل سال ۱۹۴۲ و از قرار معلوم(بر خلاف تاریخ رسمی کره شمالی) در شهر خاباروسک روسیه متولد شد. او در دوران حکومت خود عناوین بی شماری را یدک می کشید که از جمله آن می توان از دبیرکل حزب کارگر، دبیرکل کمیته دفاع ملی، فرمانده کل ارتش خلق کره و رئیس دولت یاد کرد.

افزون بر آن، ریاست مجلس خلق و دفتر سیاسی حزب نیز از آن او بود. کیم جونگ ایل از اواسط دهه ۱۹۷۰ به عنوان جانشین پدر در نظر گرفته شد و از همان زمان تحت آموزش های ویژه ای قرار داشت و پست های مهمی به وی واگذار شده بود. سال ۱۹۹۰ از کیم جونگ ایل به عنوان مرد دوم در ساختار قدرت کره شمالی یاد می شد و تا قبل از مرگ پدر عملا بسیاری از وظایف او را در مهم ترین نهادهای کشور برعهده گرفته بود. دومین رهبر کره شمالی ظاهرا برخلاف پدر علاقه زیادی به هنر و بویژه هنر سینما نشان می داد.

کیم جونگ ایل در دوران حکومت خود با شعار «ارتش فراتر از هر چیز» برای تقویت ارتش این کشور فعالیت های زیادی کرد و تحت همین شعار بود که وی هرگونه بازسازی و نوسازی را به بعد از تحقق این شعار موکول می کرد و در همان دوران بود که عناصری از اقتصاد بازار آزاد به درون سیستم اقتصادی کره شمالی راه یافت، اما قحطی و گرسنگی در بخش های وسیعی از کشور مانعی جدی در راه اجرای برنامه های موردنظر کیم جونگ ایل به شمار می آمد. بالاخره سال ۲۰۱۲ کیم جونگ ایل نیز پس از سال ها بیماری درگذشت و قدرت در کره شمالی به سومین و کوچک ترین پسر وی کیم جونگ اون رسید.

رهبر جوان و تقریبا سی ساله کره شمالی نیز به همان سیستم گذشته وفادار بوده و در برابر غرب مقاومت سرسختانه ای از خود نشان می دهد.

● سیستم سیاسی حاکم

ظاهرا حزب کارگر در کره شمالی از قدرتی ویژه برخوردار است، اما این گونه شهرت دارد که حزب به دولت دستور می دهد و دبیرکل که همان رئیس دولت و رهبر کشور است به حزب دستور می دهد. این شیوه و سیستم به صورت رسمی در سراسر کره شمالی حاکم است. از سوی دیگر مجلس خلق به عنوان مهم ترین نماد کشور معرفی می شود؛ مجلسی که اعضای چند صد نفره آن به عنوان نهاد واسط و کمک کننده حزب عمل کرده و تصمیم های لازم را می گیرد و از آن گذشته وظیفه قانونگذاری را هم دارد.

از این جهت شاید بتوان مجلس خلق را مهم ترین نهاد کره شمالی دانست، اما بی تردید مهم ترین و اثرگذارترین نهاد تصمیم گیری در این کشور که البته آن هم تحت کنترل کامل شخص رهبر قرار دارد، نهادی است به نام کمیسیون دفاع ملی که در واقع به صورت دو فاکتور امور کره شمالی را در اختیار دارد. اختیارات ویژه این نهاد پس از تغییر قانون اساسی در سال ۱۹۹۸ به رسمیت شناخته شد و رئیس کمیسیون که اکنون همان کیم جونگ اون است، در واقع قدرت انحصاری را در قوه اجراییه و مقننه و قضاییه در اختیار داشته و همین طور فرماندهی کل ارتش را در انحصار خود دارد. در این میان ارتش کره شمالی از نظر شمار افراد آن بزرگ ترین ارتش جهان محسوب می شود و یکی از قدرتمندترین ارتش های دنیا در شرق آسیاست. کره شمالی علاوه بر قدرت نظامی ارتش به سلاح های اتمی نیز مجهز بوده و از این راه توانسته امنیت خود را در مسیر بازدارندگی تضمین کند.

نگاهی به عملکرد سومین فرد از خاندان کیم ها نشان می دهد که قرار نیست در شیوه حکمرانی کره شمالی شاهد تغییراتی تازه باشیم. به بیان دیگر کره شمالی قصد دارد همچنان به سیستم حکومت تک حزبی در داخل و سیاست ضدامپریالیستی خود در خارج وفادار بماند؛ موضوعی که البته آمریکا و متحدان منطقه ای این کشور را خوش نیامده و هر روزه علیه آن دست به تدابیری تازه می زنند.

محمدعلی فیروزآبادی