موزه ها از تاریخی تا نظامی

موزه, صرفا مکانی برای نمایش آثار تاریخی و باستانی نیست, بلکه همه نمایشگاه های هنری, علمی, جانوری, پزشکی, نگارخانه ها, کتابخانه ها, آرشیوها و بیشتر بناهای تاریخی را می توان به نوعی موزه تلقی کرد

موزه، صرفا مکانی برای نمایش آثار تاریخی و باستانی نیست، بلکه همه نمایشگاه‌های هنری، علمی، جانوری، پزشکی، نگارخانه‌ها، کتابخانه‌ها، آرشیوها و بیشتر بناهای تاریخی را می‌توان به نوعی موزه تلقی کرد.

در واقع هر شیئی و اثری که به نمایش گذاشته می شود زبان حالی دارد که با مخاطبش ارتباط برقرار می کند.

موزه ها به شکل های گوناگونی طبقه بندی شده اند که می توان به کاخ موزه ها، موزه های تاریخ و باستان شناسی، موزه های فضای باز، موزه های مردم شناسی، موزه های علوم و تاریخی طبیعی، موزه های منطقه ای (محلی)، موزه های سیار (گردشی)، پارک موزه ها، موزه های سلاح (نظامی) و موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان) اشاره کرد.

کاخ موزه ها: این کاخ ها که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر شیوه زندگی صاحبان آن است یک اثر تاریخی است و حتی امکان دارد در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار، گچکاری و... وجود داشته باشد.

کاخ موزه ها معمولا در مراکز حکومتی به وجود می آیند. مجموعه کاخ گلستان، کاخ های سعدآباد تهران و باغ ملک آباد مشهد از این نوع موزه ها هستند.

موزه تاریخی و باستان شناسی: بیشتر این آثار بر اثر کاوش های باستان شناسی به دست آمده و بیانگر فرهنگ و تمدن گذشته و تلفیق کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم است. چنین موزه هایی، مادر نیز نامیده می شوند. موزه ملی ایران (ایران باستان) از این نوع هستند.

موزه فضای باز: با ایجاد این نوع موزه ها می توان به معرفی یافته ها و داده های مهم باستان شناسی کمک بزرگی کرد. زمانی که یک کاوش علمی باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غیرمنقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر برای بازدید عموم مهیا می کنند. این مساله در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه ها می توان به تخت جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان اشاره کرد.

موزه های مردم شناسی: این موزه ها با به نمایش گذاشتن ماکت های انسان و نمایش لباس ها و فضای زندگی دوره های مختلف به بیان فرهنگ، آداب و رسوم، اعتقادات و سنن اجتماعی حاکم بر جامعه می پردازد. موزه مردم شناسی تهران و حمام گنجعلی خان کرمان از این نوع است.

موزه های هنری: در این گونه موزه ها انواع هنرهای تجسمی و تزئینی که از زیبایی شناسی بالایی برخوردارند به نمایش درمی آید و معمولا بازدید کنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای معاصر در تهران و موزه هنرهای تزئینی در اصفهان از این نوع است.

موزه علوم و تاریخ طبیعی: این موزه ها تجربه های علمی بر اساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی را که در برگیرنده گونه های مختلف گیاهی بویژه جانوران است به نمایش می گذارد.

موزه های محلی یا منطقه ای: بیانگر و نمودار فرهنگ یک منطقه یا یک محله خاص است و صرفا آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می گذارد. موزه شوش و توس در خراسان از این نوع است.

موزه های سیار: برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل فقدان امکانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شکل می گیرد. این موزه ها فرهنگ های گوناگون را در مکان های مختلف در معرض دید عموم می گذارند. اگر به این نوع موزه ها توجه کافی شود، بسیار تاثیر گذار خواهد بود اگرچه در ایران مورد بی مهری قرار گرفته است.

پارک موزه ها: به دلیل داشتن ابعاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه های تفریحی و آموزشی و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخورد دارند، چرا که مسائل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می گذارند. ویژگی مهم این موزه ها این است که عموم مردم می توانند از دیدن آنها بهره مند شوند. در ایران ایجاد پارک موزه سابقه اندکی دارد مانند باغ موزه دفاع مقدس که بتازگی راه اندازی شد.

موزه های نظامی: روند تاریخی برخی جنگ ها و انواع سلاح های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می دهد. این نوع اشیا شامل لباس های نظامی رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز می شود مانند موزه اسلحه در کاه موزه سعدآباد تهران.

موزه های اندیشمندان (خانه هنرمندان): برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه معمولا پس از در گذشتشان در خانه آن شخصیت پدید می آید و در برگیرنده وسایل شخصی، وسایل کار و آثار آنهاست. این موزه ها بیشتر در کشورهای اروپایی مرسوم است. در ایران نیز در سال های اخیر، کارهای خوبی در این زمینه انجام شده است مانند موزه دکتر معین یا تبدیل خانه استاد ابوالحسن صبا به موزه موسیقی و... .