اولویت های سیاست آمریكا در قرن ۲۱

این پرسش كه ایالات متحده چگونه می تواند به بهترین وجهی از پایگاه های نظامی خارجی اش جهت اطمینان یافتن از افزایش امنیت آن پایگاه ها استفاده كند زمانی مطرح شد كه وزارت دفاع آغاز به بازنگری و بازاندیشی در مورد به كارگیری نیروهای آمریكایی مستقر در آن سوی دریاها پس از حمله ۱۱ سپتامبر كرد

●هنر در شیوه ارتباط

این پرسش كه ایالات متحده چگونه می تواند به بهترین وجهی از پایگاه های نظامی خارجی اش جهت اطمینان یافتن از افزایش امنیت آن پایگاه ها استفاده كند زمانی مطرح شد كه وزارت دفاع آغاز به بازنگری و بازاندیشی در مورد به كارگیری نیروهای آمریكایی مستقر در آن سوی دریاها پس از حمله ۱۱ سپتامبر كرد. برای پشتیبانی از عملیات آزاد سازی در افغانستان، ایالات متحده پایگاه های هوایی در قرقیزستان، پاكستان و ازبكستان را احداث و توافقاتی برای استفاده از حریم هوایی این كشورها برای سوخت گیری هواپیماهایش جهت دسترسی به آسیای مركزی امضا كرد. در سال ۲۰۰۳ ایالات متحده برای جبران عدم اجازه تركیه به استفاده از پایگاه هایش، از فرودگاه ها و بندرگاه هایی در بلغارستان و رومانی برای پشتیبانی از اقدامات نظامی اش در عراق استفاده كرد و طی چند سال آتی، پنتاگون برنامه «بازنگری وضعیت دفاعی جهان در سال ۲۰۰۴» یا «GDPR» را تكمیل كرد كه طرح هایی را برای بنیادی ترین تغییرات در استراتژی نظامی آمریكا از پس از جنگ دوم جهانی به این سو را طرح ریزی خواهد كرد. برنامه GDPR خواستار افزایش میزان تسهیلات آن سوی دریاهای ایالات متحده با جایگزین و تكمیل كردن پایگاه های بزرگ دوران جنگ سرد در آلمان، ژاپن و كره جنوبی است آن هم با تسهیلات جزیی تری كه به عنوان مراكز عملیاتی پیشگام، یا FOSS (تجهیزات كوچكی كه به سرعت می تواند جابه جا یا بر حجم آن افزوده شود) و موقعیت های امنیتی معاضدت آمیز، یا CSLS (تسهیلات كشور میزبان با پرسنل محدود آمریكایی اما با تجهیزات و توانایی های لجستیكی) است كه هر دو آنها در هنگام نیاز می توانند فعال شوند. این FOSS و CSIS ها علیه منابع بی ثباتی منطقه ای به كار گرفته خواهند شد و مناطقی را پوشش می دهند كه ایالات متحده به طور سنتی در آنجا غایب بوده و حضور نداشته است. این پایگاه ها و تجهیزات احتمالاً در اروپای شرقی (بلغارستان، لهستان و رومانی) و آفریقا (الجزایر، جیبوتی، گابون، غنا، كنیا، مالی، سنگال و اوگاندا) ساخته خواهد شد. هر چند كه موقعیت دقیق این تسهیلات و پایگاه ها تحت مذاكره است اما پیشرفت آمریكا در آفریقا به ویژه چشمگیر است. به طور مثال، افزایش همكاری های نظامی دوسویه همچون ابتكار pan sahel كه براساس آن نیروهای نظامی ایالات متحده به كشورهای چاد، نیجریه، مالی و موریتانی جهت خشكاندن ریشه تروریسم داخلی كمك می نمایند.

FOSS و CSLS برای داشتن حداكثر انعطاف پذیری عملیاتی و محدودیت دسترسی ایالات متحده به پایگاه هایش و حداقل ركود سیاسی طراحی خواهند شد. به این امید كه با برجا گذاشتن حداقل رد پا، واشینگتن از مشكلاتی كه هرازگاهی به خاطر حضور و به كارگیری گسترده نیروهایش در كره جنوبی و اوكیناوا (ژاپن) به وجود می آید رهایی یابد مثل تصادفات و حوادث ترافیكی و جرایمی كه به وسیله پرسنل نظامی آمریكایی انجام می گیرد. اصلاحات GDPR به ویژه به خاطر هزینه، غیرعملی بودن و تاثیرات تضعیف كننده ای كه می توانست بر متحدین سنتی ایالات متحده داشته باشد مورد انتقاد قرار گرفته است.

البته برخی انتقادات می گویند كه میزان چشمگیری از این تسهیلات جدید در كشورهایی با سیستم سیاسی غیردموكراتیك یا ضعیف به كار گرفته می شوند. تصمیم گیران واشینگتن بر این باورند كه حتی حضور اندك نظامی آمریكا به حفاظت، تامین منافع مهم اقتصادی و انرژی آمریكا، ثبات بخشیدن به كشورهایی كه ایالات متحده در آنجا پایگاه دارد، رفع تهدیدات و عادی سازی و نیز سیاست های منطقه ای علیه تروریسم یاری می رساند. در هر حال به احتمال زیاد، حكومت های این كشورها، هر دو گروه اپوزیسیون دموكراتیك و افراطی را به مثابه تهدیدات امنیتی منطقه ای می نگرد و ایالات متحده را در مشاجرات سیاسی داخلی و برخوردهایی كه در آن هیچ نفع چشمگیری برای آمریكا ندارد درگیر می سازد. پیش از اینكه پایگاه های بیشتری در كشورهای اقتدارگرا بسازیم، خوب است كه وزارت دفاع برخی از تجربیات اخیر را مدنظر قرار دهد.

●مشكل K۲

از زمان حملات ۱۱ سپتامبر، به نظر می آید كه واشینگتن همچنان برخی از اشتباهات گذشته خود را تكرار می كند. در اكتبر ،۲۰۰۱ زمانی كه ایالات متحده پایگاه هوایی «كارشی خان آباد» (كه به K۲ هم معروف است) را در جنوب ازبكستان برای آغاز عملیات در افغانستان تاسیس كرد.در مارس ،۲۰۰۲ پرزیدنت بوش و اسلام كریم اف - رئیس جمهور ازبكستان - توافق همكاری گسترده استراتژیكی را امضا كردند و خواستار همكاری مشترك در جنگ علیه تروریسم و روابط میان نظامیان ازبك و آمریكایی و سرویس های امنیتی شدند. ایالات متحده در سال ،۲۰۰۲ علاوه بر پرداخت ۱۵ میلیون دلار - به عنوان یك تعامل دوجانبه - برای استفاده از فرودگاه این كشور، ۱۲۰ میلیون دلار برای سخت افزارهای نظامی و تجهیزات نظارتی، ۸۲ میلیون دلار به سرویس های امنیتی و ۵۵ میلیون دلار اعتبار از بانك صادرات و واردات ایالات متحده به ازبكستان اختصاص داد.به استثنای برخی سازمان های حقوق بشری، تعدادی معدود در غرب این قرارداد را مورد انتقاد قرار دادند؛ در واقع كمك به این كشور به عنوان اقدامی لازم در لشگركشی به افغانستان به طور گسترده ای مورد پذیرش قرار گرفت. هنگامی كه عملیات در سراسر سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ در افغانستان ادامه می یافت، مقامات آمریكایی به طور گسترده ای ناكامی دولت ازبكستان در جامه عمل پوشاندن به تعهداتش را نادیده انگاشتند.علایم نارضایتی از جامعه سیاستگزاری آمریكا در تابستان ۲۰۰۴ هویدا شد.

در جولای همان سال، وزارت خارجه كمك ۱۸ میلیون دلاری به ازبكستان را ملغی كرد. اما یك ماه بعد طی ملاقات ژنرال ریچارد مایرز - رئیس ستاد ارتش آمریكا - به تاشكند، وزارت دفاع ۲۱ میلیون دلار برای مدرنیزه كردن تسلیحات و كمك نظامی به ازبكستان پاداش داد.توافقات سیاسی كه واشینگتن برای حفظ دسترسی به K۲ درصدد انجام آن بود پررنگ تر و آشكار ساخت.در ابتدا دولت بوش با هر تحریمی مخالفت ورزید؛ مقامات دفاعی آمریكا در ناتو با این استدلال متحدین كه «خواهان بیانیه ای مشترك برای بازرسی بین المللی هستند» مخالفت كردند. در هر حال، پس از آن رایس - وزیر خارجه آمریكا - آشكارا از بازرسی بین المللی حمایت و سناتورهای احزاب دوگانه آمریكا [دموكرات و جمهوریخواه] برای تعیین اینكه آیا احدی از سربازان امنیتی دخیل در آن اقدام از تجهیزات یا آموزش های آمریكایی ها برخوردار بوده اند یا خیر، بازرسی ها را آغاز كردند. در پاسخ به این بازرسی، مقامات ازبك نیز پروازهای شبانه و ترابری به۲ K را محدود كردند و دلیل شان نیز ابراز نارضایتی از مسائل مربوط به پرداخت پول و آسیب های محیطی استفاده از این پایگاه ها بود.

پس از حمایت ایالات متحده از تلاش سازمان ملل برای انتقال هوایی آوارگان ازبك از قرقیزستان به رومانی كه بر خلاف میل ازبكستان بود، تاشكند بند پایانی را در توافقنامه ۲ K گنجاند كه بر مبنای آن نیروهای نظامی ایالات متحده ملزم بودند كه پایگاه ها را ظرف مدت ۱۸۰ روز تخلیه و تعطیل نمایند . با دستور بستن این پایگاه ها، كریم اف به تعهداتش در برابر ایالات متحده و دیگر اهداف ژئوپولتیك و داخلی بی توجهی كرد:تصمیم ایالات متحده برای احداث پایگاهی در قرقیزستان برای حمایت از عملیات آزادی پایدار دشوار است. مقامات آمریكا با یك دشواری سیاسی كه مربوط به عملیات پایگاه هوایی گانسی است مواجه شدند كه در سال ۲۰۰۱ با توافق عسكر آقایف ایجاد شد. پیش از توافق نظامی، آقایف به گونه ای روزافزون سیطره خود را بیشتر و تلاش جهت دموكراتیزاسیون را نیز بدتر كرد. توافق نظامی به رژیم عسكر آقایف اعتبار بین المللی جدیدی بخشید و باعث دورشدن توجه غرب از سوءاستفاده های سیاسی او شد و آقایف را به عنوان شریك ایالات متحده در جنگ علیه تروریسم مطرح و ارتقا بخشید. اقتصاد كوچك قرقیزستان به گونه مهمی از درآمدها و معاملاتی كه با پایگاه هوایی آمریكا ایجاد شده بود سود می برد و GDP قرقیزستان را از ۵ به ۱۰ درصد رساند.

الكساندر كولی*

ترجمه: محمدحسین باقی

* الكساندر كولی استادیار علوم سیاسی در دانشكده Barnard - دانشگاه كلمبیا - است. او نویسنده كتاب «منطق سلسله مراتب: تشكیلات امپراتوری ها، دولت ها و اشغالگری های نظامی» است.

منبع: Foreign Affairs

---