جدل گمراه كننده

كشوری به پهناوری ایران و تنوع منابع طبیعی و فسیلی, از چنان امكانات ارزشمند جغرافیایی و ژئوپلتیك برخوردار است كه به قاعده می بایست در عرصه انرژی, یا دست كم در صنعت گاز, ارج بیند و بر صدر نشیند

كشوری به پهناوری ایران و تنوع منابع طبیعی و فسیلی، از چنان امكانات ارزشمند جغرافیایی و ژئوپلتیك برخوردار است كه به قاعده می بایست در عرصه انرژی، یا دست كم در صنعت گاز، ارج بیند و بر صدر نشیند.

افزون بر ۲۷ تریلیون مترمكعب ذخیره گازطبیعی، چیزی نیست كه در چشم انداز برنامه ریزی كشور به چشم نیاید و در غبار و تیرگی كج اندیشی ها از نظر دور ماند، هرچند كه آن چشم انداز در افق بیست ساله باشد. دستیابی به جایگاه دومین صادركننده گازطبیعی جهان كه در سند چشم انداز بیست ساله، وضعیت مطلوب این صنعت دیده شده، نه چندان دور از دسترس است كه خواب و خیال به نظر آید و نه چندان دست یافتنی كه به حرفی و طرحی به آغوش وصال درآید.

در اختیار داشتن جایگاه دومین دارنده ذخایر گازطبیعی، نعمتی خدادادی است كه بالیدن بر آن چندان پسندیده نیست، چون سهم ما تنها، زحمتی است كه برای كشف آن به جان خریده ایم. از قضا باید تقصیر متناسب نبودن رابطه ذخایر و تولید گازطبیعی را به گردن بگیریم و مجدانه در تعدیل آن بكوشیم.

استفاده بهینه از منابع گازطبیعی به گونه ای كه منافع درازمدت كشور را بیشینه سازد، یكی از مهم ترین وظایف و تكالیف مدیران این بخش است كه بدون برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت دقیق و پیگیری مجدانه شدنی نیست. برای دستیابی به این هدف، اولویت بندی توسعه مخازن متعدد و اولویت بندی تخصیص گاز تولیدی به مصرف در بخش های خانگی تجاری، صنعت، تزریق و صادرات، تصمیمی است كه به سبب داشتن مدعیانی قدرتمند، با سلیقه ها و دیدگاه های متفاوت به راحتی به نتیجه نرسیده است. به عنوان مثال، بحث های فراوان و كم نتیجه در باره اولویت بخشیدن به تزریق گاز به مخازن نفتی و از اولویت انداختن صدور آن به بازارهای بالقوه، نتیجه ای جز دشوارساختن مذاكرات مربوط به صادرات و در تنگنا قرار دادن گروه مذاكره كننده را در پی نداشته است.

از قرار معلوم فراموش كرده ایم ذخایر گازطبیعی ایران آن قدر هست كه اگر برنامه ریزی و سرمایه گذاری كافی برای تولید آن صورت گیرد، هم نیاز تزریق را رفع می كند، هم امكان حضور قدرتمندانه در بازار گازطبیعی را فراهم می سازد. متاسفانه، عده ای از سر دلسوزی و نگرانی از تلف شدن مقداری از ذخایر نفت بعضی از مخازن نفتی كه به تزریق گاز نیاز دارد، چنان سیاست صادرات گازطبیعی را تقبیح می كنند كه گویی خیانتی بزرگ در حال وقوع است و تمام متولیان امور از آن غافل مانده اند. ناگفته پیداست كه كسی قصد ندارد تا به خوشایند همسایگان و یا دیگر متقاضیان بالقوه گازطبیعی ایران، منابع كشور را به حراج گذارد و دل خوش كند كه در بازار گازطبیعی جا باز كردیم و بر صدر نشستیم.

نظام تصمیم گیری كشور چنان بی گدار به آب نزده كه گمان شود به كلی از اهمیت تزریق به مخازن نفتی غافل مانده و به صدور گاز و حضور در بازار گاز طبیعی اهمیت دو چندان داده است. فراموش نكنیم كه ذخایر گازطبیعی كشور آن قدر هست كه افزون بر تامین تمام نیازهای داخلی، امكان حضور در بازارهای مهم گاز را نیز برای ما فراهم سازد. شاید بهتر باشد كه به جای رو در روی هم قرار دادن سیاست تزریق و صدور، امكاناتی فراهم كنیم تا هرچه زودتر ذخایر فراوان گازطبیعی كشور توسعه یابد.

از این نكته نیز نباید غافل ماند كه نمی توان به امید این كه خودمان تنها مصرف كننده گازطبیعی كشور باشیم، سیاست درهای بسته پیش گیریم و بخواهیم بر سر سفره گاز بنشینیم و تا پایان یافتن آن به مصرف ادامه دهیم. بیندیشیم كه عصر حجر با پایان یافتن سنگ به پایان نرسید، همان طور كه عصر زغال سنگ نیز به سبب به پایان رسیدن آن پایان نیافت. اطمینان داشته باشیم كه عصر گاز و عصر نفت هم تا پایان یافتن آنها دوام نمی آورد. پیش از آن كه ذخایر نفت و گاز جهان تمام شود، این منابع آن قدر گران می شود كه دیگر كسی خریدار آن نیست و بی گمان جانشین بهتر و پاك تری برای آن پیدا خواهد شد. هم از این روست كه باید در برنامه ریزی برای توسعه و تخصیص این منابع نگاه فراگیر و همه جانبه داشته باشیم و برای باز كردن یك در آن قدر خود را مشغول نسازیم كه از باز بودن ده در دیگر غافل مانیم.

درست است كه ایران ذخایر فراوان گاز در اختیار دارد، اما در منطقه ای قرار دارد كه در شمال آن روسیه، جایگاه نخستین و در جنوب آن قطر، جایگاه سومین دارنده ذخایر گازطبیعی را اشغال كرده و هر دو كشور سیاست های بلندپروازانه ای برای حضور در بازارهای گازطبیعی جهان در سر دارند كه از قضا این بازارها همان هایی است كه ایران نیز به تقاضای روز افزون آن چشم دوخته است؛ از این رو می توان ادعا كرد كه درست عمل كردن در سیاست صادرات گاز، از درست عمل كردن در سیاست تزریق دست كمی ندارد. پس بیایید از مجادله گمراه كننده و سرعت گیر بر سر تزریق یا صدور بكاهیم و بر توسعه ذخایر گازی بیفزاییم.

سعید خوشرو