انبارهای پر و فنجان های خالی از چای ایرانی

نبودن برداشت برگ سبز چای برای کشاورزان, استاندارد نبودن برگ سبز چای تولیدی, عدم اجراء صحیح خصوصی سازی و ناهماهنگی سازمان تعاون روستائی, سازمان جهاد کشاورزی و سندیکای کارخانه جات چای شمال و سبب شده است تا بار سنگین مشکلات, بر دوش خانوارهای روستائی چایکار باشد

پس از انحلال سازمان چای کشور، در سال ۸۳ تغییرات ساختاری در ادارهٔ کل خدمات پژوهشی چای شمال و ادارهٔ کل چای شمال، در کنار نوسانات مربوط به قیمت‌گذاری این محصول از یک طرف و انباشه شدن چای تولید شده در انبارها، از سوی دیگر مشکلات بنیادینی را برای صنعت چای به‌وجود آورد.

چای محصولی محوری در اقتصاد استان‌های گیلان و بخشی از مازندران است که نابه‌سامانی آن می‌تواند معضلی در اقتصاد کلان کشور ایجاد کند. همانگونه ایجاد که کرده است. این روزها بحث چای و مشکلات مربوط به آن در نظر مسئولان پررنگ‌تر شده برای رسیدگی و حل آن، سندیکای کارخانه‌های چای شمال با ۴۳ سال قدمت در رأس اول چالش‌های مربوط به اقتصاد چای قرار دارد. هر چند کارخانه‌ها، مدیریت فرآوری چای، خرید برگ سبز و حمایت از چایکاران به همراه مشارکت کارخانه‌داران نادیده گرفته می‌شود. به‌صرفه نبودن برداشت برگ سبز چای برای کشاورزان، استاندارد نبودن برگ سبز چای تولیدی، عدم اجراء صحیح خصوصی‌سازی و ناهماهنگی سازمان تعاون روستائی، سازمان جهاد کشاورزی و سندیکای کارخانه‌جات چای شمال و ... سبب شده است تا بار سنگین مشکلات، بر دوش خانوارهای روستائی چایکار باشد.

کاهش حجم تولید را نیز پیامد همین مسئله است.

به همین دلیل به سراغ ایرج هوسمی رئیس اتحادیهٔ چایکاران، حسن عیوضی دریائی، رئیس هیئت‌مدیرهٔ اتحادیهٔ بازرگانان چای، ایرج ندیمی نمایندهٔ مردم لاهیجان و نعمت یاورزاده، مدیر اجرائی سندیکای کارخانه‌های چای شمال رفتیم. حاصل این گفت‌وگو و پی‌گیری‌ها مطلب زیر است. ایرج هوسمی، رئیس اتحادیه چایکاران از بحرانی بودن صنعت چای خبر داد و گفت: کاهش حجم چای تولیدی، به‌خصوص بعد از پشت سرگذاشتن دورهٔ طولانی خشکسالی کم سابقه است. این امر نشان‌دهندهٔ گذراندن دوره‌ای تلخ برای صنعت چای است که به گواه دست‌اندرکاران در تاریخ صدسالهٔ چای ایران بی‌سابقه است. او افزود: واردات بی‌رویه و عمدتاً غیرقانونی چای خارجی و بدهی‌های سنگین کارخانه‌های چای خشک‌کنی به بانک‌ها، صنعت چای ایران را فلج کرده و چایکاران را در وضعیت بغرنجی قرار داده است. در چند سال گذشته به‌خصوص بعد از اجراء برنامهٔ اصلاح ساختار چای که شش سال پیش به اجراء درآمد، دولت واردات این محصول را ممنوع کرد. اما با اجراء این برنامه، واردات غیرقانونی (قاچاق) به شدت افزایش یافت. به‌طوری که واردات چای بیش از ۶۰ هزار تن در سال برآورد می‌شود، و این میزان نیمی از مصرف سالانهٔ چای را تشکیل می‌دهد. هوسمی ادامه داد: علاوه بر این، قدیمی بودن کارخانه‌های چای خشک‌کنی و پائین بودن تکنولوژی فرآوری، کیفیت چای تولیدی را به‌ شدت کاهش داده است.

باعث شده بخش عمده‌ای از تولیدات سال‌های گذشته در انبارها بدون خریدار بماند. رئیس اتحادیهٔ چایکاران، کیفیت نامطلوب برگ سبز چای تحویلی باغداری به کارخانه‌های چای خشک‌کنی را از دیگر مشکلات این صنعت دانست و گفت: به گفتهٔ کارشناسان، چیدن برگ‌های مرغوب و نامرغوب با داس و قیچی تأثیر نامطلوبی بر کیفیت چای تولیدی داشته و یکی از عوامل کاهش تولید در سال جاری است. هوسمی خاطرنشان می‌کند: این مشکلات قدرت رقابت را از صنعت چای در ایران گرفته است. تولید داخلی در مقابل حجم گسترده‌ای از چای خارجی که در همه جا یافت می‌شود، بی‌مشتری مانده است. چای سریلانکائی با بسته‌بندی‌های مختلف، به وفور در تمام فروشگاه‌های کشور عرضه می‌شود. کمتر فروشگاهی در ایران می‌توان یافت که چای خارجی برای فروش نداشته باشد. به عقیدهٔ کارشناسان، چای خارجی به تغییر ذائقهٔ ایرانی‌ها منجر شده و تمایل آنها را به مصرف چای داخلی کم کرده است. هوسمی می‌گوید: حدود ۵۸ هزار خانوار در شهرستان‌های شمالی ایران به کشت چای اشتغال دارند و بیش از ۱۵۰ کارخانه نیز در زمینهٔ تولید و بسته‌بندی چای فعال هستند.

او افزود: چای مهمترین نوشیدنی ایرانی است. ۲۴ هزار هکتار از مرغوب‌ترین باغ‌های شمال ایران در حاشیهٔ جنوبی دریای خزر به کشت این محصول اختصاص دارد. رئیس‌ اتحادیهٔ چای‌کاران به اقداماتی که پس از تصمیم دولت به لغو واردات چای برای انحلال بازرگانی چای و سپس سازمان چای انجام شد، اشاره کرد و افزود، در هیچ کجای دنیا سازمان چای منحل نشده است و تمام سیاستگذاری‌های و مسئولیت‌های مربوط به صنعت چای کشور به سازمان چای واگذار شده است. کاملاً مشخص است چه کسانی طی این سال‌ها تصمیم گرفتند تا تولید داخلی چای انبار شود. چه کسانی خواستند چای قانونی وارد نشود و چه کسانی خواستند بازار داخل در اختیار چای خارجی و وارداتی قرار گیرد. حسین عیوضی دریانی سیاست‌های غلط دولت را در ارائهٔ طرح ساختار چای و دو چندان شدن مشکلات این صنعت دخیل دانست و گفت: قرار بود در کشور، قاچاق از طریق ابزار اقتصادی مهار شود.

---