پیش درآمدی برضرورت نگرش به نقش قرآن درپیشگیری ازجرایم و مفاسداجتماعی

قرآن كریم ,معجزه جاودانه ی پیامبرگرامی اسلام ص ,كتابی است فراتراززمان ومكان ,سرچشمه همه روشنی هاست ۰آبشار عظیم پاكی وصفاست ۰قرآن مجید,سفره گسترده ی نعمت های الهی ودریای مواج وسرشارازدرومرواریدوگوهر معناست ۰

قرآن كریم ,معجزه جاودانه ی پیامبرگرامی اسلام (ص ),كتابی است فراتراززمان ومكان ,سرچشمه همه روشنی هاست ۰آبشار عظیم پاكی وصفاست ۰قرآن مجید,سفره گسترده ی نعمت های الهی ودریای مواج وسرشارازدرومرواریدوگوهر معناست ۰قرآن ,رمزارتباط میان خلق وخالق است ۰گنجینه گرانبهای حكمت ودانش وعرفان واخلاق واحكام است ۰قرآن ,بهاردلهاو طراوت بخش جان هاست ۰صحیفه نوراست ومائده الهی ۰قرآن , كتاب زندگانی است وبنابراین شناختن ومانوس شدن وخواندن و عمل كردن به آن ضروری به نظرمی رسد۰

رهبران آسمانی ,روی آوردن به قرآن وخواندن آن راهمواره سفارش كرده اند۰رسول خدا(ص )فرموده اند:<بهترین اعمال آدمی ,خواندن قرآن است كه اورابه همه چیزهدایت می كند۰> ایشان همچنین تاكیدفرموده اندكه :<نیكوترین عبادت وبندگی , خواندن قرآن كریم است ,تاآدمی سخن معبودرابشناسدوحق آن رادرك كند۰>

همچنین پیامبراسلام (ص )قرآن راشفای دردهای درونی و برونی مردم دانسته وخاطرنشان می سازندكه :<هركس بدان متوسل شود,ازحوادث مصون می ماندوازرنج هانجات می یابدو كژی وتیرگی وناراحتی بدوروی نمی نماید۰>وبازفرموده اند:<هر كس قرآن بخواندوبدان عمل كند,خداونداورابه نوری می پوشاندكه ازنورآفتاب درخانه های دنیاروشن تر است ۰اصولاكلمه قرآن >ماخوذاز<قرا>و<اقرا>به معنای خواندن است ۰پس قرآن یعنی كتابی خواندنی ۰كتابی كه دربردارنده سیمای پروردگاروبزرگترین آموزگارزندگی بندگان اوست ۰این كتاب بزرگ آسمانی شامل اسرارهستی ودربردارنده معارف ومطالبی است كه انسان رابرای بهترزیستن به آن هانیاز مبرم دارد۰قرآن كریم ,این مجموعه گران قدر,همچون باغستان پر گلی است كه هركس می تواندبه اندازه درك وتوان ونیازخویش از آن بهره برگیرد۰چه آن كه دراین كلام آسمانی ,به همه نكات ضروری ازروش های تربیت نفس وتهذیب اخلاق ,تاتنویرافكارو زمینه های رشداجتماعی وتكامل انسانی پرداخته شده است وبه همین جهت برای خواندن دقیق آن ,پاداش هاوثواب های فراوانی درنظرگرفته شده امابدیهی است كه تنهاخواندن قرآن نمی تواند آن گونه كه عمل به مفاهیم آن كارسازاست ,موثرومطلوب باشد۰

ما,منكرتاثیرات قرآن درجان ودل ها,حتی باخواندن آیات آن نیستیم ,امامی خواهیم بگوییم كه بهره كامل ووافی هنگامی از قرآن كریم ,عایدمان می شودكه پس ازخواندن ,درآن تدبیرنماییم , به مفاهیم ومحتوای عمیقش بیندیشیم وآموخته های خودراكه از منبع وحی به دست آورده ایم ,درحوزه ی عمل موردبهره برداری قراردهیم ۰

این جاست كه می بینم همراه وهمزمان باهمه تاكیدهایی كه برای خواندن قرآن به منزله ی مقدمه فهم آن شده است ,بر اهمیت درك ودریافت معناوعمل به محتوای كلام خدانیز سفارش موكدشده است ۰مثلاپیامبراكرم (ص )می فرمایند: <بهترین مردم كسی است كه هرگاه برپشت اسب یاشترنشسته ویا پیاده راه می رود,قرآن رابرای فهمیدن بخواندوعملش خالص و برای خداباشدتاهنگامی كه اجلش فرارسد۰>ودرجایی دیگر فرموده اند:<مثل مومنی كه قرآن بخواندوبفهمدوعمل كند,مانند ترنجی است كه طعم خوب وبوی فرح بخشی داشته باشد۰مومنی كه قرآن بخواندوعمل نكند,مانندمیوه ای تلخ است ومنافقی كه قرآن بخواند,به حنظل وزهری بدبووكشنده می ماند۰>

هنگامی كه قرآن كریم به عنوان قانون اساسی زندگی مورد توجه وعمل قراربگیرد,ریشه همه مفاسدوجرم های فردی و اجتماعی خواهدخشكید,نابسامانی هاسامان خواهدگرفت و جامعه ای پویا,فرهیخته وارجمندشكل خواهدگرفت ۰عناصروعواملی كه قرآن كریم برای پیشگیری ازجرم هاو مفاسد,به آن هااشاره می كندبسیارند,بدان گونه كه حتی شمارش فهرست گونه ای آن هادراین مجال اندك به درستی مقدورنخواهد بود۰امابه عنوان پیش درآمدی برای توجه یافتن به این مساله مهم وایجادانگیزه برای كاروتحقیق دراین راستا,پاره ای ازآن هارابه طورفشرده برمی شماریم ۰به طوری كلی ,همه كارهایی كه موجب فسادعقل ومال وغلبه انحراف های فكری وعقیدتی می شودوآسایش همگانی راسلب كرده ومانعی درراه تكامل فردوجامعه به شمارمی روند,همه اموری پست وپلیدهستندكه برای رهایی ازخطرات آن هاودوری ازگمراهی هابایستی ازآن هادوری كرد۰فی المثل وجودغرایز گوناگونی همچون حب ذات ,حب مال ,شهوت وماننداین هاكه در نهادآدمی نهفته است وبایدبه جاوبه اندازه ازآن هااستفاده شود, هرگاه ازكنترل آدمی خارج شوندولجام گسیخته گردند,به ایجاد فساددرفردوجامعه منتهی می شود۰این است كه قرآن كریم بر حفظ عفت وپاكدامنی وتسلط برهواهای نفسانی واستفاده مشروع ازغرایزتاكیدمی ورزدودرزمینه غریزه جنسی ,براهمیت ازدواج وعفت ورزیدن وپوشش زنان ونیزبرمنع مردان از چشم چرانی وهوسبازی وبرخورداری همگان ازتقواوتوصیه به ازدواج موقت درشرایط خاص ,تاكیدكرده وزمینه های پیشگیری از بخشی ازمفاسدرافراهم می آورد۰بحث نظارت همگانی یاسفارش برمساله مهم امربه معروف ونهی ازمنكر,یكی دیگرازراهكارهای مقابله بازشتی هاوتاییدو تشویق خوبی هاست ۰نزدیك شدن هرچه بیشتربه خداوند, خودسازی وترغیب دیگران به والایی هاومنع آنان ازتباهی هارا می توان ازآثاركلی این مساله دانست ۰درزمینه اقتصاد,قرآن مجیدهشدارمی دهدكه مال اندوزان و پول داران ,ازتراكم وتكاثراموال عمومی كه درواقع بایدبگونه ای سالم درشریان های اقتصادی جامعه درگردش باشد,خودداری كنند۰همچنین ,كتاب آسمانی ما,انسان هاراازخوردن مال یكدیگر به ناحق ,بازمی دارد,بررعایت كیل ومیزان وعدم كم فروشی و گران فروشی وپرهیزازرباخواری تاكیدمی ورزد۰نسبت به تسلط زراندوزان وغارتگران هشدارمی دهدوبراهمیت قرض الحسنه و انفاق درراه خدابه گونه ای شایسته اشاره می كند۰قرآن مجید درباره انفاق می گوید:

<مثل آنان كه اموال شان رادرراه خشنودی خداوند,باكمال اطمینان خاطرانفاق می كنند,مانندزمین شایسته ومرتفعی است كه چون باران بسیاربرآن ببارد,ثمره وحاصلی دوچندان دهدواگر باران بسیارنبارد,ازباران های كم ,استفاده كندوبازثمر دهد۰۰درهمین زمینه ,باتاكیدبرپرداخت خمس وزكات وسایر بخشش هاورسیدگی به وضع محرومان جامعه ,گام مثبتی در جهت فقرزدایی كه زمینه سازیكی ازعظیم ترین مفاسداجتماعی است برمی دارد۰همچنین تقبیح رشوه خواری واتلاف بی جهت اموال ومراقبت ازاموال یتیمان ,موارددیگری هستندكه می توانند مفاسدراكاهش دهند۰درقرآن كریم ,آیات زیادوگوناگونی وجودداردكه به مسایلی ازاین قبیل سفارش شده است :

ترك حرام ها,دوری ازكارهای شبهه ناك ,غیبت نكردن از مسلمانان ,پرهیزازسخن چینی وتهمت وفاش كردن اسرار دیگران ,دوری ازطعنه زدن وسرزنش كردن مردمان ,اجتناب از گناهان ,نهی ازگفتاربی عمل وریاكاری وكینه توزی وغرورو خودخواهی ,پرهیزازتجاوزوتعدی به حقوق دیگران وقتل نفس وارتداد,ترك خودخواهی واستبداد,دوری ازانحرافات جنسی , نداشتن تكبروپیمان شكنی ویاس وناامیدی ,اعراض ازلغوو بیهوده كاری ,تحریم خودكشی ,نهی ازكشتن كودكان ,شهادت ندادن به ناحق ,پرهیزازصحبت كردن درگوشی درحضوردیگران , عدم پیروی ازهواهای نفسانی وایجادشبهه وفریب دادن مردم , مخلوط نكردن حق وباطل ,نهی ازخودستایی ,دوری جستن از قمارومسكرات و۰۰۰

بدیهی است كه اگرافرادجامعه تلاش ورزندكه گردآنچه شمرده شدنچرخندوازهمه ی این ناشایسته هاوماننداین هاروی بگردانندومتقابلابه جنبه های مثبتی كه قرآن كریم بدان هااشاره كرده بگروند,یقینامفاسدفردی واجتماعی به شدت كاهش یافته و به صفرمی رسد۰می دانیم كه دربرابرآنچه برشمردیم ,قرآن كریم ازمسایلی همچون وفای به عهد,اتحادوهمبستگی ,اعتدال ومیانه روی , نیكی به پدرومادروهمسایگان ,چشم پوشی ازلغزش های دیگران ,داشتن حسن خلق ,برخورداری ازتقوا,بردباری ومتانت , تعظیم شعائر,توكل ,توبه ,تواضع ,جهادبانفس ,قاطعیت در اجرای حدودالهی ,عدالت اجتماعی وماننداین هاسخن به میان آورده ۰روشن است كه هرگاه افرادجامعه ,خودرابه این زینت ها بیارایندوزیورعمل به مفاهیم وحقایق قرآن عظیم راباعث سعادت وافتخارخویش بدانند,چه كمك شایسته ای به فردو اجتماع كرده اند۰همچنان كه اگرهركسی به تنهایی درمقام اصلاح خویش برآید,جامعه به صلاح درخواهدآمد۰

بانگاه وتاملی دوباره براین مقدمه ,به خوبی درمی یابیم كه قرآن ,بزرگترین وبرترین دستورالعمل هارابرای اجرای طرح گسترده ی مبارزه باجرایم ومفاسد,صادركرده است ,امااین منشورمقدس ,آن گاه كارآیی خودراآشكارمی سازدكه ما,به عنوان پیروان این كتاب آسمانی ,انسی دایمی ,قرائتی ژرف وفهمی عمیق ازآن پیداكنیم وبدون هیچ درنگ ومجامله ای ,به كاربرد عملی راهكارهای ارزشمندقرآنی اقدام نماییم ,تاسعادت دنیاو آخرت رادریابیم وبه شایستگی زندگی كنیم ۰

آری ,به گفته علامه اقبال لاهوری :

نقش قرآن چون كه برعالم نشست

نقشه های پاپ وكاهن راشكست

فاش گویم آنچه دردل مضمراست

این كتابی نیست ,چیزدیگراست

چون كه درجان رفت ,جان دیگرشود

جان چودیگرشد,جهان دیگرشود

به امیدآن كه اندیشه وران وخردمندان ,درتبیین حقایق قرآن كریم براساس تفاسیرمعصومین صلوات الله علیهم اجمعین به ویژه درزمینه های جامعه شناختی ومبارزه بافقروفسادوتبعیض بكوشندوآرزوكه همگان به دامان پرمهرودریای موج گسترقرآن بیاویزندوباعمل به مفاهیم والای آن ,شایستگی خودرادرپیروی ازآن ,به اثبات برسانندودراین راه امدادهای الهی توشه ی راه همگان باد۰

منابع :

دایر± المعارف قرآن كریم ,حسین عمادزاده

پیام قرآن ,راهنمای فعالیت های مربیان تربیتی ,امورتربیتی وزارت آموزش و پرورش

برنامه ی ایمان آورده ها,علی غفوری

هنرتعبیردرقرآن ,حسین میرزاخانی

جوادنعیمی