الزامات توسعه صنعت گردشگری

علاقه به توسعه گردشگری در كشور وجود دارد منتهی در مقام عمل تناقضات آشكاری احساس می شود

توسعه صنعت گردشگری ایران از آن دسته برنامه‌هایی است كه می‌تواند سایر شاخص‌های اقتصادی را متحول كند و بسیاری از مشاغل را از ركود و رخوت خارج سازد. مزایای اقتصادی آن به اندازه‌ای زیاد است كه بسیاری از كشورها این گزینه را یكی از مهمترین شاخص‌های رشد و توسعه خود قلمداد كرده‌اند.

در مالزی و تركیه دومین منبع درآمد بعد از صنعت، گردشگری عنوان شده است. اما این توسعه الزاماتی دارد كه هم مدیران گذشته و هم مدیران فعلی به خوبی به آن آشنا هستند و نكته پنهانی برایشان باقی نمانده است. اما در عمل نمی‌توانند آن را به اجرا بگذارند زیرا پیاده‌سازی این الزامات در كشور حساسیت‌هایی را برمی‌انگیزد و با بسیاری از باورها همخوانی ندارد.

مطالعه تجربه كشورهای حاشیه خلیج فارس و برخی كشورهای خاور دور مانند اندونزی و مالزی كه با كشور ما قرابت‌های مذهبی دارند می‌توانست برای برنامه‌ریزی كشور در زمینه اتكا به درآمدهای حاصل از صنعت گردشگری حاوی نكات مفیدی باشد حال‌آنكه مشكلات این صنعت ریشه‌ای تر از این حرفهاست. به عبارتی در كشورهایی كه ذكر آن رفت هركدام برای خود فرصت‌سازی كرده‌اند.

به طور مثال امارات متحده عربی به تازگی پیست اسكی مصنوعی را تبلیغ می‌كند. محوطه‌ای سرپوشیده كه دمای زیر صفر درجه دارد و عده‌ای با چوب اسكی از بالای تپه مصنوعی سرمی‌خورند و پایین می‌آیند. در مالزی دمای حرارت در تمامی اوقات سال بین ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتیگراد در نوسان است و با وجود این فقر تنوع، بنا به ذكاوت ماهاتیرمحمد رشد پرشتابی گرفت و امروزه به عنوان یك وزنه در صنعت گردشگری جهان در كنار هندوستان و تركیه خودنمایی می‌كند. تجربیات تركیه نیز برای جذب گردشگران اروپایی به سواحل آنكارا نكته ناآشنایی نیست. بنابراین با یك مشاهده اجمالی می‌توان دریافت كه كشورهای اسلامی هركدام بنا به مقتضیات و نیازهایشان، راه‌حلی برای جذب گردشگر یافته‌اند.

آنچه از محتوای برنامه‌ریزی كشور می‌توان دریافت این است كه علاقه به توسعه گردشگری در كشور وجود دارد منتهی در مقام عمل تناقضات آشكاری احساس می‌شود كه ما را از اهداف برنامه چهارم توسعه و چشم انداز ۲۰ ساله مرتب دورتر می‌كند. "بی‌برنامگی" و تضعیف روحیه كار بخش خصوصی مهمترین معضل پیش روی توسعه گردشگری در كشور است. مقامات دولتی برنامه مشخصی برای توسعه بخش خصوصی ارائه نمی‌دهند و ترجیح می‌دهند كژدار و مریز امورات را بگذرانند حال آنكه ظرفیت‌های زیرساختی نیز در چارچوب یك برنامه توسعه‌ای و متناسب با شبكه كارآمد حمل و نقل رشد نمی‌كند.

جان كلام این است كه متولی صنعت گردشگری لازم است برنامه جامعی متناسب با توسعه سایر شقوق نظیر حمل و نقل ارائه ‌دهد. با این مضمون كه در چه زمانی در چه مكانی و با چه ویژگیهای قرار خواهیم گرفت. یا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند. به هرحال مدیریت سازمان گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی نیاز است موضع خود را به‌گونه‌ای شفاف اعلام دارد. دو نكته وجود دارد كه می‌تواند به كمك این مدیریت بیاید.

نكته اول اینكه آنچه كه به مدیریت این سازمان كمك می‌كند تا برنامه‌ موفقی ارائه دهد ارتباط پویا و كارآمد با شبكه جهانی توریسم و تورگردانان عمده دنیاست كه البته عجالتاً آنها نام ایران را از حلقه ارتباطی خود خارج كرده‌اند. برگزاركنندگان عمده تورهای مسافرتی دنیا فعلا برای ایران برنامه‌ای ندارند و ترجیح می‌دهند تصویر ایران به عنوان یك كشور بحران‌ساز تبلیغ شود. نقش مدیریت سازمان میراث فرهنگی در بی‌اثر كردن چنین تبلیغات منفی بسیار حساس و ضروری است و لازم است تا دیگر ارگان‌های نظارتی نیز به كمك دولت بشتابند تا این نگاه اصلاح شود.

چندی پیش شاهد یك درگیری لفظی میان دو نماینده مجلس با رئیس سازمان متولی گردشگری در كشور بودیم كه چرا ریاست در مراسم رقصی در كشور تركیه حضور داشت. كشاندن چنین بحث‌هایی به رسانه‌ها از اساس غلط بود، كاملا بوی خط و ربط‌های سیاسی از آن به مشام می‌رسید و روحیه "مچ‌گیری‌" و دعواهای داخلی نتیجه‌ای جز ضربه زدن به منافع ملی كشور نداشته است. زیرا چنین موضوع كم‌اهمیتی می‌توانست در محافل كارشناسی و خصوصی بررسی شود و فرضاً با یك اخطار رفع و رجوع گردد.

نكته دوم این است كه توسعه بخش خصوصی در صنعت گردشگری یك ضرورت حیاتی است. دولت نباید خود را درگیر امور تصدیگری كند. زیرا در طول سالها تجربه اقتصاددانان ثابت كرده است كه دولت نه تاجر خوبی است و نه مدیر خوب. دولت‌ جمهوری اسلامی ایران باید به وظایف خود به خوبی آشنا باشد و نباید سراغ كارهایی برود كه عرصه را بر فعالیت بخش خصوصی تنگ كند. امروزه صدها دفتر خدمات مسافرتی ریز در سراسر كشور پراكنده‌اند كه همگی از وضعیت درآمدی خود می‌نالند. دولت باید از در تعامل با آنها وارد شود و به رفع مشكلات ریشه‌ای این صنف بپردازد تا با كمك این صنف به صنعت گردشگری كشور حیات دوباره دمیده شود.

در نظر داشته باشیم كه داشته‌های ارزشمند ایران همواره از نظر قشر پرشمار مردم جهان پنهان مانده است. كافی است در جستجوگرهای اینترنتی نام ایران را جستجو كنید تا دریابید تا چه اندازه خبرهای منفی، غیرواقعی و بحران‌ساز پیرامون كشور ما در جریان است. ضرورت دارد تا با ‌تدبیر و دوراندیشی اجازه نداد تا به این خبرها بیش از پیش دامن زده شود.