دیپلماسی هسته یی ایران در ژنو

دیپلماسی هسته یی جمهوری اسلامی ایران, بر این اساس, عبارت است از تلاش برای مدیریت مسالمت آمیز اختلافات هسته یی با کشورهای ۱ ۵ به منظور تامین منافع ملی کشور

۱- دیپلماسی هنر مدیریت مسالمت‌آمیز منافع متعارض است. دیپلماسی هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران، بر این اساس، عبارت است از تلاش برای مدیریت مسالمت‌آمیز اختلافات هسته‌یی با کشورهای ۱+۵ به منظور تامین منافع ملی کشور. این تلاش در طول یک دهه گذشته فراز و فرودهای بسیاری داشته که ناشی از منطق‌های هسته‌یی متفاوتی بوده است، اما این منطق‌های متفاوت هدف‌شان تامین منافع ملی جمهوری اسلامی است که برحسب تامین حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌یی است.

۲- قطار دیپلماسی هسته‌یی ایران در روزهای ۲۳ و ۲۴ مهرماه جاری در ایستگاه ژنو چند ماه پس از توقف مجددا به راه افتاد. تحرک دیپلماسی هسته‌یی به خودی خود یک دستاورد مثبت است. همچنان که هدایت آن روی ریل منافع ملی یک ضرورت دیگر است. آغاز مذاکرات در ژنو بیانگر این واقعیت است که هر دو طرف مذاکره به ویژه طرف‌هایی که گزینه غیردیپلماتیک را روی میز داشتند، به ضرورت مذاکره و راه‌حل دیپلماتیک پی برده‌اند.

به گونه‌یی که هر دو طرف مذاکره احتمال و امکان مذاکره برد – برد را داده و به آن مبادرت ورزیده‌اند. اما هنوز برد یکجانبه هیچ یک از آنها مسلم و قطعی نیست. از این رو، تیم هسته‌یی ایران تلاش وافری مبذول داشته و می‌دارد تا در این نبرد دیپلماتیک بازنده نباشد.

۳- صرف‌نظر از تحرک دیپلماسی هسته‌یی ایران در ژنو، مذاکرات هسته‌یی ایران با ۱+۵ چند دستاورد مقدماتی دیگر نیز داشته است که در نخستین گام باید مثبت ارزیابی کرد. اول، جمهوری اسلامی ایران، به رغم تبلیغات مسموم و منفی مخالفان راه‌حل دیپلماتیک در امریکا و اسراییل اراده خود مبنی بر حل و فصل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌یی خود را به اثبات رساند. ایران به خوبی نشان داد به عنوان یک دولت مسوولیت‌پذیر و سازنده نقش مثبتی در صلح و ثبات منطقه‌یی و جهانی دارد. از این‌رو، در راستای مسوولیت‌های بین‌المللی خود حاضر و قادر به استیفای حقوق هسته‌یی خود به صورت مسالمت‌آمیز است.

دوم، مذاکرات هسته‌یی در ژنو نشان داد که دیپلماسی هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران به بلوغ رسیده است، به‌گونه‌یی که دیپلماسی ایران به سطحی از اقتدار رسیده که می‌تواند با منطق و استدلال حقوق هسته‌یی خود را در چارچوب قواعد و هنجارهای بین‌المللی تبیین، تعقیب و تامین کند. این به آن معناست که جمهوری اسلامی ایران قادر است از یکی از مهم‌ترین عناصر قدرت ملی خود به صورت مقتضی استفاده کند.

سوم، جمهوری اسلامی ایران در ژنو حسن نیت هسته‌یی خود را نشان داد؛ به‌طوری که با ارائه طرح مدون آشکار ساخت که قصد مذاکره برای مذاکره ندارد، بلکه یک مذاکره هدفمند و زمانمند را پیگیری می‌کند. اکنون نوبت طرف مقابل است تا حسن نیت خود را نشان دهد.

چهارم، جمهوری اسلامی ایران در ژنو، نقشه راه دیپلماسی هسته‌یی خود را ترسیم کرد. بی‌گمان این نخستین گام ضروری برای پیشبرد مذاکرات آینده است. در شرایطی که مذاکرات پیشین به بن‌بست رسیده بود، ترسیم این نقشه راه خود دستاورد ارزنده‌یی است که البته باید برای عملیاتی و اجرایی کردن آن برنامه‌ریزی راهبردی و تاکتیکی کرد.

پنجم، مهم‌ترین دستاورد مذاکرات ژنو به زعم من، نمایش قدرتمند عقلانیت ارتباطی و استدلالی در دیپلماسی هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران است، چون یکی از مهم‌ترین الزامات دیپلماسی هسته‌یی آن است که جمهوری اسلامی بتواند بر پایه عقلانیت ارتباطی با دیگران و مدعیان خود ارتباط برقرار و به آنان منافع و حقوق خود را تفهیم کند.افزون بر این، جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی هسته‌یی خود باید بتواند بر مبنای عقلانیت استدلالی و هنجاری جامعه بین‌المللی را اقناع کند که فعالیت‌های هسته‌یی کشور در چارچوب نهادها، هنجارها و قواعد بین‌المللی موجه و مشروع بوده است.در نخستین گام در ژنو دیپلماسی هسته‌یی ایران توانست به این دو هدف نایل شود. به‌گونه‌یی که به نظر می‌رسد دو طرف تا اندازه‌یی به زبان مشترک رسیده‌اند.

جلال دهقانی فیروزآبادی