گوانتانامو , زندانی برای تمام فصول

باراک اوباما, رئیس جمهور آمریکا ۲ روز پس از مراسم تحلیف خود در ژانویه ۲۰۰۹ رسما قول داد که زندان نظامی گوانتانامو در کوبا طی یک سال بسته خواهد شد, اما زمان مقرر رئیس جمهور سپری شد و همچنان ۱۰۰ نفر در این زندان حضور دارند

باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا ۲ روز پس از مراسم تحلیف خود در ژانویه ۲۰۰۹ رسما قول داد که زندان نظامی گوانتانامو در کوبا طی یک‌سال بسته خواهد شد، اما زمان مقرر رئیس‌جمهور سپری شد و همچنان ۱۰۰ نفر در این زندان حضور دارند. هم‌اکنون بسیاری از افراد نگران این موضوع هستند که شاید این زندان تا پایان دوره اول ریاست‌جمهوری اوباما بسته نشود و در آینده نیز همچنان باز بماند.

از ژانویه سال ۲۰۰۲ تاکنون تقریبا نزدیک به ۸۰۰ نفر در نتیجه جنگ آمریکا علیه تروریست از نقاط مختلف دنیا به این مکان منتقل شده‌‌اند که شرایط سخت و روش‌‌های بازجویی خطرناک موجود در این زندان باعث خدشه‌دار شدن وجهه‌‌ آمریکا در صحنه‌‌ بین‌المللی شده است.

ژنرال دارل واندولد از طرف مرکز ماموریت‌‌های نظامی آمریکا در بین سال‌‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ بازجوی این زندان بود. وی پس از گذراندن مدتی از دوران خدمت خود در عراق وارد گوانتانامو شد. خودش در این زمینه می‌‌گوید: «ابتدا اعتقاد داشتم هر فردی در گوانتانامو یک تروریست و مجرم است.»

یکی از اولین ماموریت‌‌های او بازجویی از یک نوجوان افغان به نام محمدجواد بود که به اتهام مجروح کردن سربازان آمریکایی بر اثر پرتاب نارنجک، به این مکان آورده شده بود. طبق اطلاعاتی که در اختیار واندولد قرار گرفت وی به تمامی اتهامات اقرار کرده بود اما زمانی که کار روی پرونده را شروع کرد متوجه شد اداره بازجویی جایی شبیه به یک کشتارگاه کوچک است.

در واقع هیچ مدرک موثقی وجود نداشت که بتوان برای بازجویی به آن تکیه کرد و این‌گونه به نظر می‌‌رسید که دولت بوش هرگز قصد نداشت پرونده‌‌ها را در مرحله نخست مورد تعقیب و بازجویی قانونی قرار دهد. نکته دیگر این بود که هیچ نوار ویدئویی در مورد بازجویی محمد جواد وجود نداشت و اعترافات وی نیز دارای تناقض‌‌های فراوانی بود. اسفناک‌تر از همه روش برخوردی بود که با وی در گوانتانامو شده بود. طبق گفته‌‌ وی، محمد جواد تلاش کرده بود با حلق آویز کردن خود از سقف اتاقش خودکشی کند.

واندولد دریافت این نوجوان افغان در سال ۲۰۰۳ برای اقرار به اتهاماتش تحت یک روش بازجویی به نام برنامه پرواز مکرر قرار گرفته است که جلوگیری از خوابیدن فرد زندانی هدف اصـلی آن بود. طبق این بــرنامه زندانیان هر ۲ ساعت یکبار از سلولی به سلول دیگر منتقل می‌‌شدند و این کار بدون توقف برای ۱۴ روز ادامه داشت.

طبق گفته‌‌ این ژنرال فرد پس از ۲۴ ساعت بی‌خوابی حتی توانایی یادآوری اسم خود را نیز نداشت و در نتیجه تمامی اعترافات گفته شده‌‌اش غیرقابل اطمینان خواهد بود.

وی احساس کرد که پرونده از مسیر اصلی خود منحرف شده است در نتیجه تلاش کرد با مسوولان توافقی داشته باشد، اما رئیس تیم بازجویی در آن زمان پیشنهاد او را رد کرد. او دریافت که سیستم موجود بسیار شکننده است و احتمال خطا و اشتباه فراوانی وجود دارد.

در نتیجه درخواست کرد بار دیگر برای ماموریت به عراق یا افغانستان فرستاده شود، اما نتیجه کار این بود که وی از فعالیت‌‌های عادی‌‌اش نیز کنار گذاشته شد. وی می‌‌گوید: «به عقیده من یکی از دلایل کشته شدن سربازان آمریکایی وجود مکانی همچون گوانتاناموست. در اینجا فعالیت‌‌های غیر انسانی فراوانی انجام می‌‌شود حال آن‌که مسوولان نام آن را اردوگاه گذاشته‌‌اند.»

● تعهد عملی نشده

اوباما کمی پس از مراسم تحلیف خود متعهد شد که گوانتانامو در کمتر از یک‌سال به طور کامل بسته خواهد شد. قرار شد هر کدام از ۲۴۲ زندانی این مکان به میهن خود بازگشته یا به کشوری ثالث فرستاده شده یا در صورت نیاز تحت محاکمه قرار بگیرند. اما موعد مقرر گذشت و تاکنون تمامی تلاش‌‌ها برای بستن این مکان با شکست مواجه شده است. بنا به گفته‌‌ کارشناسان هنوز مشخص نیست که آیا این زندان در آینده‌‌ای نزدیک بسته خواهد شد یا خیر؟

دولت اوباما در ۱۰۰ روز نخست فعالیتش گروهی را تعیین کرد تا چگونگی برخورد و رفتار با هر زندانی را مشخص کند. تقریبا یک سال طول کشید تا این گروه فعالیت خود را به پایان رساند.

دانیل فراید، فرستاده مخصوص آمریکا برای بستن گوانتانامو می‌‌گوید: «تاکنون موفق شده‌‌ایم ۵۰ نفر را از زندان خارج کنیم که ۳۱ نفر از آنها به کشوری ثالث فرستاده شده‌‌اند.» یکی از افراد آزاد شده محمدجواد بود. هم‌اکنون حدود ۱۰۰ نفر دیگر نیز در این مکان وجود دارند که اجازه آزادیشان صادر شده است.

● از دست دادن کنترل

مساله بستن گوانتانامو زمانی حالت مشاجره‌آمیز به خود گرفت که اوباما در بهار ۲۰۰۹ اقدام به چاپ دستورات شکنجه کرد. دستوراتی که طبق آنها غرق مصنوعی و دیگر روش‌‌های بازجویی از طرف وزارت دادگستری زمان بوش صورت قانونی پیدا کرده بود. همین امر باعث شد تا جمهوریخواهان توجه خود را معطوف به این قضیه کرده تا بدین وسیله بتوانند جنگی علیه اوباما به راه اندازند و همین زمان بود که کاخ سفید کنترل این مساله را از دست داد.

شرایط سخت و روش‌‌های بازجویی خطرناک موجود درگوانتانامو باعث خدشه‌دار شدن وجهه‌‌ آمریکا در صحنه‌‌ بین‌المللی شده است

در واقع برنامه پذیرش زندانیان در کشوری ثالث زمانی با مشکل مواجه شد که مساله اسکان تعداد کمی از مسلمانان اویغور چینی در خاک آمریکا مطرح شد.

اویغورها به علت فشارهای زیاد سیاسی از چین فرار کرده و برای زندگی عازم افغانستان شده بودند. با شروع جنگ در افغانستان تصمیم گرفتند کشور را ترک کنند، اما در مناطق مرزی گرفتار افراد سودجو شدند که هر کدام از آنها با قیمتی حدود ۳۰ تا ۵۰ هزار دلار به نیروهای پاکستانی فروخته شدند.

این نیروها نیز اویغورها را به عنوان تروریست تحویل آمریکایی‌‌ها دادند. بنا به گفته‌‌ کارشناسان، مساله اویغورها آسان ترین موضوعی بود که دولت آمریکا می‌‌توانست با آن برخورد کند، چرا که از روز نخست بیگناهی آنها ثابت شده بود. اما دولت آمریکا سعی کرد آنها را به چین باز گرداند تا در کشور خودشان مورد محاکمه قرار بگیرند. دیگر کشورها نیز از ترس عصبانیت چین از پذیرش آنها سر باز زدند.

در این میان تصمیم گرفته شد تا تعدادی از آنها در خاک آمریکا اسکان داده شوند، اما با رسانه‌‌ای شدن این موضوع، برخی از افراد کنگره اصرار بر عدم تعطیلی گوانتانامو داشتند.

ورود واژه اویغورها به سیاست داخلی آمریکا باعث شد کنگره در سال ۲۰۰۹ قانونی را تصویب کند که بر مبنای آن استفاده از سرمایه‌‌های عمومی برای بازگرداندن زندانیان گوانتانامو به آمریکا ممنوع اعلام شد. کنگره همچنین امسال نیز قانونی را تصویب کرد که به موجب آن، ورود و انتقال زندانیان گوانتانامو به خاک آمریکا ممنوع می‌شد، البته در ادامه استثنایی نیز به وجود آمد که اجازه می‌‌داد زندانیان تنها برای محاکمه به آمریکا آورده شوند. بر همین اساس بود که اریک هولدر، دادستان عالی آمریکا اعلام کرد پس از ۸ سال تاخیر عاملان حادثه ۱۱ سپتامبر در دادگاهی غیر نظامی در خاک آمریکا محاکمه خواهند شد.

● تغییر در افکار عمومی

اما جمهوریخواهان از این فرصت برای ضربه زدن به دموکرات‌‌ها در انتخابات کنگره‌‌ استفاده کردند. پتانسیل این موضوع زمانی آشکار شد که اسکات بروان جمهوریخواه در ژانویه گذشته توانست در انتخابات کنگره، کرسی ماساچوست را به دست آورد که تقریبا از حدود ۵۰ سال پیش در اختیار دموکرات‌‌ها بود. در واقع اسکات بروان از مساله گوانتانامو در زمان مبارزات انتخاباتی‌‌اش بهترین استفاده را کرد و باعث متعجب شدن دموکرات‌‌ها شد.

پس از پیروزی بروان، هولدر اعلام کرد در مورد چگونگی و محل محاکمه عاملان ۱۱ سپتامبر بسرعت بازنگری خواهد کرد. پروفسور ویلیام مارتل از دانشگاه تفتس در این زمینه می‌گوید: «تصور می‌‌کنم رئیس‌جمهور باید هر چه سریع‌‌تر در مورد گوانتانامو و برگزاری دادگاه زندانیان آن تصمیم‌گیری کند. به عقیده من در جوامع دموکراتیک موقعیت‌‌هایی به وجود می‌‌آید که حمایت عمومی فراوانی را به دنبال خواهد داشت که در این شرایط جبهه گرفتن سیاستمداران در مقابل این اوضاع بسیار خطرناک خواهد بود.»

این خطرات زمانی نمود بیشتری پیدا می‌‌کند که بفهمیم دولت از کنگره در خواست کرده محل جدیدی با مبلغی بالغ بر ۳۵۰ میلیون دلار برای زندانیان گوانتانامو در تامپسون ایالت ایلینویز تاسیس کند. در نتیجه با انتقال آنها به خاک آمریکا تنها نگرانی‌‌هایی در مورد حقوق جدید قانونی زندانیان وجود خواهد داشت.

سناتور جمهوریخواه لیندسی گراهام و دیگر اعضای کنگره نگران قطعی شدن چنین انتقالی هستند. اعضای کنگره در کنار دولت تلاش می‌‌کنند هر چه سریع‌‌تر زندان گوانتانامو بسته شود، اما در مقابل به دنبال قانون جدیدی هستند تا از ورود زندانیان به خاک آمریکا جلوگیری کنند. او می‌‌گوید: «هیچ‌‌گاه قصد نداریم این‌گونه گوانتانامو را ببندیم. عقیده من این است که هر یک از زندانیان یا باید محاکمه شده و یا آزاد شوند. تصور می‌‌کنم بر خلاف ارزش‌‌های انسانی باشد که افراد را به دلیل احتمال وجود خطر در آینده دستگیر و بازداشت کنیم.»

در هر صورت فعالان حقوق بشر و سیاستمداران عقیده دارند نگهداری افراد بدون وجود اتهام در زندان تامپسون هیچ مشکلی را حل نخواهد کرد و تنها باعث می‌‌شود گوانتانامویی دیگر در شمال به وجود آید.

الجزیره انگلیسی

مترجم: حسین خلیلی