میراث اقتصادی ماندلا

درگذشت نلسون ماندلا برای ما یادآور پیروزی بزرگ خلق سیاه آفریقای جنوبی است که با غلبه بر نظام بی رحم, خشن و سرکوبگر آپارتایدی به دست آمد و بنایش را ابتدا امپریالیسم بریتانیا نهاد و سپس دستاویز نیروهای ارتجاعی و نژادپرست طبقه حاکم سفیدپوست آفریقای جنوبی برای حفاظت از مزایای عده ای قلیل شد

درگذشت نلسون ماندلا برای ما یادآور پیروزی بزرگ خلق سیاه آفریقای‌جنوبی است که با غلبه بر نظام بی‌رحم، خشن و سرکوبگر آپارتایدی به‌دست آمد و بنایش را ابتدا امپریالیسم بریتانیا نهاد و سپس دستاویز نیروهای ارتجاعی و نژادپرست طبقه حاکم سفیدپوست آفریقای‌جنوبی برای حفاظت از مزایای عده‌ای قلیل شد. ماندلا ۲۷سال در زندان به‌سر برد و مردمی که او نماینده‌شان بود به نبردی طولانی و سخت برای سرنگون‌کردن رژیم هیولاوشی پرداختند که به وسیله قدرت‌های اصلی امپریالیستی از جمله ایالات متحده، برای دهه‌ها حمایت می‌شد.

بنابراین با حمایت محافظه‌کاران بریتانیایی، خصوصا در دوران مارگارت تاچر، سمبل همه نیروهای جهانی ارتجاع و سایر رهبران امپریالیستی، رژیم آفریقای‌جنوبی در نتیجه از‌خودگذشتگی‌میلیون‌ها سیاه آفریقای‌جنوبی از جمله کارگران معادن، کودکان مدرسه و شهرک‌های سیاه‌پوست‌نشین، در نهایت به زانو درآمد. کارگران و مردم در اغلب کشورها از طریق تحریم، اعتصاب و مبارزات سیاسی، همبستگی خود را با آنها نشان می‌دادند. این شکستی برای نیروهای ارتجاعی در آمریکا و بریتانیا بود.

اما زمان پایان آپارتاید نیز به تغییر رویکرد طبقه حاکم سفیدپوست در آفریقای‌جنوبی و سایر دولت‌های سرمایه‌داری وابسته بود. عدم تلقی ماندلا به‌عنوان یک «تروریست» و صحه‌گذاشتن بر اینکه یک رییس‌جمهور سیاه اجتناب‌ناپذیر و حتی ضروری است، تصمیم دشواری بود. چرا؟ کمر اقتصاد سرمایه‌داری آفریقای‌جنوبی خم شده بود. این فقط در نتیجه تحریم نبود، بلکه به این دلیل بود که بهره‌وری کارگران سیاه در معادن و کارخانه‌ها افت کرده بود. کیفیت سرمایه‌گذاری در صنعت و امکان سرمایه‌گذاری خارجی به‌شدت سقوط کرده بود. این امر خود را به‌صورت نزول سودآوری سرمایه در دهه ۱۹۸۰ به پایین‌ترین حد خود بعد از جنگ دوم جهانی نشان داده بود و برخلاف سایر اقتصادهای سرمایه‌داری، آفریقای‌جنوبی نمی‌توانست از طریق استثمار کارگران راهی برای غلبه بر این وضعیت پیدا کند.

طبقه حاکم باید استراتژی‌اش را عوض می‌کرد. رهبران سفید تحت رهبری ف. و. دِکلرک سیاست دهه‌های گذشته را معکوس کردند، تصمیم گرفتند ماندلا را آزاد کنند و به سمت دولتی با اکثریت سیاه بروند تا بتوانند انضباط را به‌کارگران بازگردانند و سودآوری را احیا کنند. دکلرک به سبب شایستگی‌اش، به‌همراه ماندلا جایزه صلح نوبل را برد، ماندلایی که در ۷۶سالگی رییس‌جمهور شد! سودآوری هم واقعا تحت حکومت ماندلا رشد یافت همان‌طور که نرخ استثمار نیروی کار نیز به‌صورت سرسام‌آوری افزایش یافت.

رشد سودآوری در اوایل دهه ۲۰۰۰ به تحلیل رفت همان‌گونه که ترکیب اندام‌وار سرمایه از طریق افزایش مکانیزه‌شدن، به‌شدت رشد کرد، با این‌همه نرخ استثمار همچنان در حال رشد بود. صنعت آفریقای‌جنوبی امروزه در عسرت است، بیکاری و جرم و جنایت در بالاترین حد جهانی است و رشد اقتصادی در حال فروکش‌کردن است.

آفریقای‌جنوبی تحت حکومت ماندلا و بعدش تابو امبکی شاهد پیشرفت‌هایی در وضعیت زندگی واقعا وحشتناک اکثریت سیاه‌پوستان بوده؛ در بهداشت، مسکن، برق، آموزش، سلامت و... به نظارت وحشیانه و دلبخواهی بر جنبش مردمی و نابرابری رژیم بیدادگر آپارتاید پایان داده.

اما آفریقای‌جنوبی همچنان دارای بالاترین سطح نابرابری درآمد و ثروت در جهان است و از زمانی که سرمایه‌داران سیاه به سفیدها پیوستند، نابرابری هیچ‌گاه تا این حد بالا نبوده. کنگره ملی برخلاف ایدئولوژی سوسیالیستی ادعایی‌اش، هیچ‌گاه به سمت جایگزین‌کردن مالکیت عمومی [ملی‌کردن] به‌جای شیوه تولید سرمایه‌داری نرفته، حتی در معادن و صنایع زیربنایی. همان‌گونه که سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) در گزارشش درباره نابرابری درآمدها در اقتصادهای نوپا آورده: «در یک سر طیف، رشد شدید تولید طی دهه گذشته با کاهش نابرابری درآمدها در دو کشور (برزیل و اندونزی) نسبت دارد. در سر دیگر طیف، چهار کشور (چین، هند، فدراسیون روسیه و آفریقای‌جنوبی) شاهد افزایش سریع سطح نابرابری در خلال همین دوره زمانی بودند، با وجود اینکه اقتصادهایشان در این مدت به‌شدت توسعه‌یافته بود.» پایان حکومت آپارتاید تقریبا تاثیری بر اقلیت بسیار کوچک و اغلب ثروتمند سفیدپوست نگذاشت. بازهم همان‌طور که در گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه آمده: «این امر چالشی بس جدی برای آفریقای‌جنوبی است، جایی که تقسیمات جغرافیایی بر نابرابری میان نژادها تاثیر می‌گذارد. هرچند درآمد واقعی همه گروه‌ها از زمان پایان آپارتاید افزایش یافته، بسیاری از آفریقایی‌ها همچنان در فقر به‌سر می‌برند. با هر معیاری که از فقر داشته باشیم، آفریقایی‌ها بسیار فقیرترند از دورگه‌هایی که خود بسیار فقیرترند از هند و آسیایی‌تبارها و هند و آسیایی‌تبارها نیز به‌نوبه خود از سفیدها فقیرترند.»و اکنون ثروتمندان سیاه‌پوستی که کارها را قبضه کرده‌اند و تاثیر زیادی بر رهبری سیاه حزب حاکم یعنی کنگره ملی دارند، به سفیدپوستان ثروتمند پیوسته‌اند. کنگره ملی تجلی جدایی سفت‌و‌سختی است میان اکثریت طبقه کارگر سیاه‌پوست و طبقه حاکم کوچک سیاه‌پوستی که بالا آمده‌اند. این شکاف‌ها هر از چندی سر باز می‌کند، بی‌آنکه به گسستی قاطع و تعیین‌کننده بینجامد (چنانکه اخیرا شاهد تیراندازی به معدنچیان اعتصابی توسط پلیس حکومت سیاه‌پوستان بودیم). میراث ماندلا پایان آپارتاید بود؛ اما نبرد برای برابری و زندگی بهتر توسط نسل بعدی مردمانش ادامه خواهد داشت.

مایکل رابرتس

منبع:http://thenextrecession.wordpress.com/۲۰۱۳/۱۲/۰۶/mandelas-economic-legacy/