جمعه, ۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 24 January, 2025
ناله شیپور صدفی
در میان تمام اقوام و ملل، بخصوص در میان ملت‌های آسیایی، نقش موسیقی و ادبیات در مراسم‌های مذهبی به اندازه‌یی دارای اهمیت بود که بدون آنها هیچ آیینی در گذشته برگزار نمی‌شد.
بعد از رنسانس که به تغییراتی در اروپا انجامید، موسیقی سنتی و آیینی آهسته آهسته به فراموشی سپرده شد و به دلیل گسترش و انتشار فرهنگ غرب در مشرق زمین، موسیقی سنتی آسیایی و نگرش اسطوره‌یی به این نوع موسیقی بتدریج از یاد رفت و تنها به نوع دینی آن محدود شد یا به شکل موسیقی نمایشی و تشریفاتی ادامه یافت.
امروزه در ایران نیز هرکدام از مذاهب، آیین و مراسم مذهبی ویژه دین خود را اجرا می‌کنند. در دین زرتشت هم که مذهب رسمی مردم ایران قبل از اسلام بود، همچنان موسیقی در آیین و مراسم‌های مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرد و شاخه‌های مختلف دین اسلام نظیر شیعه و سنی هم از گذشته تا به امروز از موسیقی ویژه‌یی که متناسب با عقاید و باورهایشان است استفاده می‌کنند.
● موسیقی مذهبی اسلامی
از چند جهت موسیقی اسلامی حایز اهمیت است:
۱. در مقایسه با سایر موسیقی‌های مذهبی در ایران، موسیقی اسلامی متنوع‌تر است و کیفیت بهتری دارد.
۲. براساس موضوع و کاربرد، این نوع موسیقی بخش قابل توجهی از موسیقی ایران را شامل می‌شود و شاخه‌های مختلفی را در برمی‌گیرد.
۳. در مقایسه با سایر شاخه‌های هنر و فرهنگ نظیر نظم و نثر در ادبیات، ادبیات نمایشی، ادبیات حماسی و اساطیری، وجود این نوع موسیقی لازم و ضروری است.
با توجه به بافت و اجرا، موسیقی اسلامی به چند شاخه تقسیم می‌شود و بی‌شک هرکدام از این شاخه‌ها خود دارای زیرشاخه‌های مختلفی هستند.
● موسیقی عاشورایی
حماسه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) در تاریخ شیعیان سراسر جهان اسلام از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است. به همین جهت مراسم عاشورا و موسیقی عاشورایی یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های موسیقی مذهبی در ایران به شمار می‌رود.
براساس مستندات تاریخی، مراسم سوگواری محرم در زمان سلسله آل‌بویه شروع شد. این مراسم چند قرن در ایران ادامه یافت تا اینکه سلسله صفویان بر روی کار آمد و مذهب شیعه، مذهب رسمی ایران شناخته شد و طبیعتاص از آن تاریخ، مراسم عزاداری عاشورا و موسیقی عاشورایی بیش از پیش گسترش یافت.
● ترکیب موسیقی عاشورایی
در موسیقی عاشورایی چندین ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد که بیشتر آنها را سازهای ضربی و بادی تشکیل می‌دهند:
دمامه: دمامه و سنج سازهایی هستند که بخصوص در بوشهر کاربرد دارند. در جریان مراسم، سه نوع ساز شامل شیپور، چند سنج فلزی و دمامه نواخته می‌شود. دمامه یک طبل دوطرفه نسبتاص بزرگ است که یک طرف آن را با چوب و طرف دیگر را با دست می‌زنند. دمامه برای اعلام شروع مراسم عزاداری نواخته می‌شود.
کرنا نوعی شیپور: این وسیله در بعضی روستاهای استان گیلان استفاده می‌شود. بدنه اصلی این شیپور از نی ساخته شده و در قسمت انتهایی آن یک خمیدگی وجود دارد و از دهانه چوبی آن در انتهای دیگر ساز برای دمیدن استفاده می‌شود. این شیپور مخصوص، هم در تعزیه و هم در سایر مراسم عاشورا به کار می‌رود.
شیپور صدفی: این شیپور از یک صدف نسبتاً بزرگ ساخته شده است. با ایجاد سوراخی در قسمت بالایی آن، امکان دمیدن برای نوازنده فراهم می‌شود. یک سوراخ دیگر هم در بدنه صدف وجود دارد که برای تغییر در تن صدا و آهنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تیمپانی: در مناطقی که شیپور نواخته می‌شود، این ساز به عنوان ساز ضربی همراه به کار می‌رود.
ابوا: ابوا گاهی در مراسم عاشورا در بعضی استان‌ها نظیر خوزستان و خراسان استفاده می‌شود.
نقاره: نقاره یک ساز دیگر است که در مراسم عاشورا به جای طبل نواخته می‌شود.
● موسیقی تعزیه
از نظر لغوی و در معنای حقیقی کلمه، تعزیه به معنی سوگواری و مرثیه‌خوانی و شریک شدن در غم و اندوه بازماندگان است، اما از نظر مذهبی، تعزیه به سنن و آیین خاصی نسبت داده می‌شود.
برخلاف معنی، تعزیه لزوماً به معنی نغمه یا سرودی غمناک نیست بلکه نمایشی است مذهبی در ایران که موسیقی بخش جدا نشدنی آن است. در تمام جهان اسلام، ایران تنها کشوری است که گونه نمایشی را برای آیین‌های مذهبی ایجاد کرده و گسترش داده است.
موسیقی نواحی مختلف ایران نقش مهمی در تعزیه ایفا می‌کنند. گذشته از مناطق مرکزی و بخصوص پایتخت، تعزیه در فارس، گیلان، مازندران، آذربایجان، سمنان، دامغان، شاهرود، لرستان و کرمانشاه هم با آوازهای محلی به همراه موسیقی ایرانی اجرا می‌شود.
● مراسم تعزیه شامل چند بخش است:
پیشخوان: که نوعی آواز است و به عنوان پیش درآمد اجرا می‌شود. به عبارت دیگر خواننده به نوعی تک‌خوانی می‌پردازد که تماشاگر را برای تعزیه آماده کند و به همراه این مقدمه، چند ساز بادی و ضربی هم نواخته می‌شود.
همخوانی یا همسرایی: در مراسم تعزیه همخوانان با تکرار گفتار تک‌خوان اصلی، با او همراهی می‌کنند.
از برخوانی: یکی از موارد جذاب تعزیه از برخوانی است که ریشه در موسیقی باستانی ایران دارد و عبارت است از روایت داستان به همراه موسیقی.
مهلا ابراهیمی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست