انسان شناسی یعنی همنشینی فرهنگ‌ها

قاسم منصور آل کثیر

انسان ها بیش از آنکه متفاوت باشند، شبیه به هم هستند. این جمله شاید یکی از بهترین تعاریفی باشد که انسان شناسی به ما می آموزد. در انسان شناسی می آموزیم که چگونه در روح فرهنگ های مختلف، نوعی همگرایی و تشابه وجود دارد. به جرات می توان گفت که انسان شناسی مسیر همنشینی فرهنگ ها را هموارتر می کند. شورای فرهنگ عمومی کشور روز سیزده شهریور را به عنوان روز مردم شناسی (یا به قول نسل جوان این علم، روز انسان شناسی) تعیین کرد و از امسال این روز در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید.

این رخداد مبارک، فرصتی است تا این رشته و شخصیت های فرهیخته ای که در این وادی استخوان خرد کردند را بیشتر معرفی و بشناسیم. دانش انسان شناسی ایران بزرگان و پیشکسوت های بسیاری داشته که کوشیده اند تا این پیکره را با چنگ و دندان و با تمام وجود برای ما نسل جوان نگهدارند.

کوشش فرهیختگانی چون دکتر بلوکباشی ، استاد صفی نژاد، دکتر ثریا، دکتر ثلاثی، دکتر عسگری و بسیاری دیگر از نسل های گذشته و کنونیاز جمله دکتر فکوهی که خود را در واقع به نسل دوم انسان شناسان ایران متعلق می داند در این زمینه قابل ذکر است.

اما وجه تمایزی که باعث شده انسان شناسی  را با مردم شناسی  این عرصه متفاوت کند، قدرت گردهم آوردن مجموعه ای از نخبگان و علاقمندان به این رشته در مجموعه ای به نام انسان شناسی و فرهنگ است. این مجموعه با مدیریت ایشان در غالب سایت اینترنتی و نشست های علمی به طور مستمر در حال فعالیت است.

وبگاه «انسان شناسی و فرهنگ»  که در آستانه ورود به نهمین سال فعالیتش است هم اکنون بنا بر آمار شمارشگر «وبگذر» مرز 10 میلیون بازدید را، از هنگام تاسیس خود در شهریور 1385، پشت سر گذاشت. به واسطه این سایت، امروز انسان شناسی و فرهنگ نامی آشنا برای تمام علاقمندان فرهنگ و مطالعات بین رشته ای است. وجود بخش های تخصصی مختلف برای فرهنگ های کشور و منطقه و موضوعات انسان شناسی و نشر پرونده های تخصصی انسان شناسی دیگر و ده ها فعالیت علمی که روزانه در سایت منتشر می شوند از نکات بارز این سایت به شمار می رود. همه این فعالیت ها به واسطه رنجی است که دکتر فکوهی به صورت شبانه روزی برای این مجوعه می کشد.

همچنین جا دارد در این یادداشت کوتاه به یکی ازمشکلات نام این رشته اشاره شود. برخی این رشته را مردم شناسی و برخی دیگر انسان شناسی می نامند. ما باید یک بار و برای همیشه چالش نام این رشته را حل کنیم.

به گفته دکتر ناصر فکوهی انسان شناسی در ابتدا یعنی تقریبا در دهه 1310، در چارچوب وزارت فرهنگ آن زمان تاسیس شد و  تقلیدی بود از  رشته های مشابه در غرب منظورم رشته anthropology است . البته در آن سالها به دلیل  تاثیر شدید و آمرانه باستان گرایی رضا شاهی، فرهنگستان ابتدا برای این کلمه واژه «مردم شناسی» را ساخت، دلیلش هم این بود که می خواستند سره نویسی کنند و واژه «انسان» عربی را به کار نبرند و به جای آن واژه «مردم» را به کار بردند که در قدیم در زبان فارسی، به معنی  «انسان» بوده است.

این سنت تا امروز در سازمان میراث فرهنگی ادامه دارد و هنوز ترجیح می دهد به جای واژه آنتروپولوژی از ترجمه قدیمی مردم شناسی استفاده کند و ظاهرا دلیلشان این است که این واژه هم «فارسی » است (در حالی که هیچ فارسی زبانی امروز از واژه «مردم» معنی مفرد یا «انسان» نمی فهمد(. این واژه در ایران  منشاء سلطنتی  و باستان گرایی در پهلوی اول دارد  و در جهان منشاء استعماری و پسا استعماری.

امیدواریم که نام این رشته در کشورمان برای همیشه ثابت باشد. همچنین قدر اندیشمندان جدید این رشته را بدانیم و خدا سایه این نخبگان را از سر کشورمان کم نکند

پی نوشت: نمونه نخستین این یادداشت پیش از این در سایت تحلیلی خبری عصر ایران منتشر شده و این نمونه با اصلاخاتی چند منتشر می شود.

پیش از این از قاسم منصور آل کثیر مطالب زیر منتشر شده بود:

برگزیده شدن مقاله یکی از همکاران «انسان شناسی و فرهنگ» در دانشنامه ویکیپدیا

http://anthropology.ir/node/10311

گذری بر آئین گرگیعان در بین عرب های خوزستان
http://anthropology.ir/node/8547

گفتگو با ناصر فکوهی درباره ی هویت و وحدت
http://anthropology.ir/node/10276

گفتگو با عبدالنبی قیّم فرهنگ نویس و تاریخ نگار: پانصد سال تاریخ خوزستان
http://anthropology.ir/node/8866

آیین ازدواج در بین مردم عرب خوزستان
http://anthropology.ir/node/7948

پوشش در قریه سید محمد تفاخ(الهدامة)
http://anthropology.ir/node/9272

معرفی دو کتاب درباره خوزستان
http://anthropology.ir/node/10646

گفتگو با محمدرضا فرطوسی درباره‌ی فیلم "آن مرد اسب دارد"
http://anthropology.ir/node/10664

فیلم مستند"الرماد"
http://anthropology.ir/node/9514

گفتگو با ناصر فکوهی :نوزایی، شکوفایی و بحران هویت و ملی گرایی عقب افتاده
http://anthropology.ir/node/11049

گفتگو با ناصر فکوهی، به بهانه ورود به ششمین سال فعالیت انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/11162

دو رسم "ام الوسخ" و "ام الحلس"(پایان رمضان) در میان مردم خوزستان
http://anthropology.ir/node/11169

گفتگو با ناصر فکوهی: کدام «تجدد» ؟ کدام «مدرنیته»؟
http://anthropology.ir/node/11569

گشتی در بازار کهنه دزفول
http://anthropology.ir/node/12423

بازار دزفول ؛ تابستان 1390(عکس: قاسم منصور آل کثیر)؛
http://anthropology.ir/node/12421

به مناسبت روز جهانی زنان روستایی/ بانوان روستایی حافظان هویت‌های بومی
http://anthropology.ir/node/15129

زنان دزفولی ورشو را زنده نگه می‌دارند
http://anthropology.ir/node/15230

وبگردی؛ آشنایی با سایت انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/14567

گفتگو با ناصر فکوهی: ضرورت مطالعات قوم شناسی در ایران
http://anthropology.ir/node/12762

پرندگانی که میخوانند، می نالند: در باب پرنده افسانه ای مردم کرد و عرب
http://anthropology.ir/node/14241

علوانیة «تار»، و پود این دیار
http://anthropology.ir/node/17101

گفت وگو با ناصر فکوهی: زبان جهانی در برابر زبان ملی، زبان ملی در برابر زبان محلی - قومی
http://www.anthropology.ir/node/16789

منطقه دروازه در شهر اهواز، عکس : محرم / آدر1391
http://www.anthropology.ir/node/15865

گفتگو با تورج دریایی، گفتگو با تورج دریایی: ساسانیان ایرانشهری فرهنگی داشتند نه جغرافیایی

http://anthropology.ir/node/21280

گفتگو با ناصر فکوهی، کنش فرهنگی کتابخوانی: خیال‌پروری نسبت به گذشته طلایی را کنار بگذاریم

http://anthropology.ir/node/18954

گفتگو با ناصر فکوهی: انتظارات جامعه دانشگاهی و روشنفکر از دولت جدید

http://anthropology.ir/node/19223

کارون نماد وحدت شد

http://anthropology.ir/node/20251

«انسان شناسی و فرهنگ» یعنی دموکراسی علمی و ترویج علمی

http://anthropology.ir/node/20445

مناسک شبیه خوانی در تاسوعا و عاشورای روستای سیدمحمد تفاخ (1)

http://anthropology.ir/node/20624

مناسک شبیه خوانی در تاسوعا و عاشورای روستای سیدمحمد تفاخ (2)

http://anthropology.ir/node/21454

روح شهر از دریچه لنز عکاسان اهوازی

 http://anthropology.ir/node/22076

تیرار دم، گذری بر یکی از آئین های کشاورزی مردم خوزستان

http://anthropology.ir/node/23510

تصاویر کودکانه ی من از عید فطر: عید فطر مبارک!

http://www.anthropology.ir/node/24176

 صفحه ی نگارنده در سایت انسان شناسی و فرهنگ:

http://anthropology.ir/node/7805

[e-mail]