انسان شناسی(21) زمینه های مطالعاتی خاص انسان شناسی: انسان شناسی پزشکی

چارلز میلر لسلی ترجمه ی زهره دودانگه

انسان شناسی پزشکی پس از جنگ جهانی دوم-یعنی زمانی که انسان شناسان ارشد امریکایی به عنوان مشاور وارد پروژه های مراقبت بهداشتی در امریکای لاتین، آسیا و افریقا شدند- به عنوان رشته ای از پژوهش و آموزش پدید آمد. در زمان رقابت لفظی جنگ سرد، کمک به کشورهای جهان سوم دولت های آن ها را تقویت کرده و از نارضایتی هایی که به انقلاب متنهی می شد جلوگیری می کرد. در این کشورها – بر خلاف کشورهایی که اقتصادی پیشرفته داشتند- بیماری های عفونی دلیل اصلی بیماری و مرگ بود و در بسیاری مناطق 50 درصد و یا بیشترِ نوزادانی که در سال متولد می شدند، پیش از رسیدن به سن 5 سالگی می مردند. از سال 1945 تا دهه ی 1960 آنتی بیوتیک ها  نوع درمان بیماری های عفونی را تغییر دادند. استفاده از این داروها به همراه واکسینه کردن کودکان، بهداشت و بهبود تغذیه در راس برنامه های کمکیِ بزرگ مقیاسِ خارجی بود.
پزشکانی که در آن زمان پروژه های بهداشتی را برنامه ریزی و هدایت می کردند، تقریبا به سرعت با شکست مواجه می شدند، چون ساکنان از کلینیک های آنها استفاده نمی کردند، دستور العمل جوشاندن آب را نادیده می گرفتند و به عبارتی خود را با مشاوره های تخصصی انطباق نمی دادند. کسانی که بر روی این پروژه ها کار می کردند متقاعد شدند که سنت های فرهنگی محلی مانعی خرافاتی را بر سر راه رفتار عقلانی که آن ها در پیش گرفته بودند درست کرده است. در اوایل این دوره انسان شناسانی که توسط این افراد مورد مشورت قرار گرفته بودند صورت بندی آن ها از مشکل را پذیرفتند، ولی راه هایی را پیشنهاد کردند که برنامه ها را قادر به تصدیق رسوم محلی کرده و از مفاهیم سنتی برای تشریح روش های جدید و مطلوب استفاده کند و از این طریق  درجه ای از نسبیت گرایی فرهنگی را تقویت کردند. این رویکرد در مجموعه ای  از نمونه های مورد مطالعه –تحت عنوان سلامت، فرهنگ و جامعه (1955، ویرایش شده توسط بنجامین دی. پل) که ابتدا در مدرسه بهداشت عمومی هاروارد ارائه شد- تشریح گردید.  کتاب یاد شده در میان معلمانی که در دهه ی 1960 توسط بنیاد های خصوصی و نیز فراهم بودن بودجه ی پژوهش از طریق گسترش سریع موسسات ملی بهداشت (National Institutes of Health) به آغاز برنامه تحصیلات تکمیلی در انسان شناسی پزشکی تشویق شده بودند، به یک متن درسی اصلی تبدیل شد.
شمن گرایی (Shamanism) (1) و سایر اشکال معالجات آیینی، از آغاز این رشته موضوعی مهم در انسان شناسی تلقی می شده است، اما مطالعات اولیه ی تمام مجموعه مفاهیم بیماری و روش های درمانی که برای همه اعضای جامعه میسر باشد از دهه های 1960 و 1970 آغاز شد. این سال ها زمان آشفتگی سیاسی بود که در آن انسان شناسی به عنوان ابزار دست استعمارگران امریکایی و اروپایی مورد انتقاد قرار گرفت. بر این اساس دانشجویان نسبت به مناقشات تاریخی و بی عدالتیِ موجود در جوامعی که مورد مطالعه قرار می دادند هشیار بودند، جوامعی که بسیاری از آن ها در حال مبارزه با استعمار بودند. علاوه بر این، به نظر می آمد دوگانگی سنت-مدرنتیه  که بعدها بر پژوهش های تغییرات فرهنگی حاکم شد، دارای ارزش تحلیلی اندکی برای درک پزشکان قومی است که تزریق آنتی بیوتیک را به مجموعه روش های درمانی آیینی و معالجات گیاهی خود افزوده بودند. در حقیقت عقلانیت پزشکی مدرن غربی در جامعه ی خودشان توسط پژوهشگرانی که به معرفت شناسی آن ایراد گرفتند، به چالش کشیده شد- به ویژه جداسازی پوزیتیویستی ذهن و بدن، تمرکز غیر انسانی بر بخش های بدن، سوء عمل، جراحات، و معالجه ی بارداری، زایمان و همجنس گرایی به عنوان یک آسیب شناسی نه شرایط طبیعی.
کار مشاوره که از ابتدا توجه انسان شناسانه را بر موضوعات مراقبت بهداشتی متمرکز کرده بود، اغلب امری تک منظوره بود، اما از مطالعات عملکرد گرای پیشین درباره فرهنگ پذیری (2) استفاده می کرد. دومین نسل پژوهشگرانی که انسان شناسی پزشکی را به عنوان یک رشته پژوهشی خاص به بلوغ رسانیدند، عملکردگرایی را به عنوان مجموعه نظریاتی زائد و از نظر سیاسی محافظه کار پنداشتند. اثر آن ها که در دهه ی 1970 آغاز به انتشار نمود توسط تفکرات سوسیالیستی، ساختارگرایی فرانسوی، تئوری های پویا در انسان شناسی روانشناختی و مطالعات تفسیری از نمادهای فرهنگی الهام گرفت.
امریکایی ها در انسان شناسی پزشکی به عنوان یک رشته مجزا ار کارهای پژوهشی و کاربردی سبقت جستند، اما پژوهشگران و پزشکان اروپایی نیز جوامع متخصص، مجلات و مجموعه رسائلی را بنیان نهاده اند. همچنان که رشته گسترش یافت شاخه های تخصصی در رابطه با مسایلی چون بیماری های عفونی، پیری و تغذیه ظهور کرد.
عنوان انسان شناسی پزشکی انتقادی توسط پژوهشگران مارکسیستی ابداع شد که به بیشتر کارهایی که در این رشته نابرابری ها را در اقتصاد سیاسی نادیده می انگاشت، ایراد می گرفتند.  یک کتاب درسی اثرِ هنس آ-بائر (Hans A. Baer)، مریل سینگر(Merrill Singer) و آیدا سوسر (Ida Susser) به نام "انسان شناسی پزشکی و سیستم جهان: یک دیدگاه انتقادی (1997)" این نقد ماکسیستی را ارائه می کند. این رویکرد با یک رویکرد پیچیده ی جهانی و فلسفی تلفیق شده و در اثر بایرون گود (Byron Good) به نام "عقلانیت پزشکی و تجارب: یک دیدگاه انسان شناسانه (1994)" مندرج شد. اثر پل فارمر به نام "آسیب شناسی قدرت: بهداشت، حقوق بشر و جنگ جدید بر سر فقرا (2003)" یک اثر مهم از این دست است.
 
Charles Miller Leslie
پانوشت:
1-    شمن گرایی (Shamanism): باور به قدرت شمن ها به ایجاد رابطه با ارواح نیاکانی در جهان دیگر برای حل مشکلات این جهانی. مثال: شمن گرایی ابتدا در سیبری مشاهده شد و این واژه از همان پهنه ریشه می گیرد. http://anthropology.ir/node/10446
2-    (معادل فرانسه: Acculturation   معادل آلمانی:  Akkulturation  معادل فارسی: فرهنگپذیری) مترادف: فرهنگ آموزی، فرهنگ بخشی، فرهنگ گیری،  فرهنگ یابی؛ ریشه شناسی:این واژه از اواخر قرن نوزده و از ابتدای قرن بیستم وارد زبان های اروپایی شد و ریشه آن در واژه  فرهنگ است. تعریف: تغییر فرهنگی یک فرد، گروه و یا مردم از طریق وام گیری گسترده دواطلبانه یا اجباری از عناصر فرهنگ دیگر که در تماس با آن قرار گرفته است. http://anthropology.ir/node/15


مقاله به صورت زیر ارجاع داده شود:
•    MLA Style:   "anthropology." Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite.  Chicago: Encyclopædia Britannica, 2010.
•    APA Style:   anthropology. (2010). Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite.  Chicago: Encyclopædia Britannica.