مشکلات پیش روی پناهندگان برای ادامه تحصیل

آدرین دو تریکورنوت برگردان معصومه خطیبی بایگی

با آغاز سال تحصیلی 2015 و در مقابل بحران انسانی و هجوم سیل پناه‌جویان به اروپا، بعضی از دانشگاه‌های فرانسه اعلام کرده بودند که آمادۀ پذیرش مهاجران و پناهندگان برای ادامه تحصیل هستند. چند ماه بعد، فقط شماری از گروه‌های فعال و متعهد محلی متشکل از دانشجویان، معلمان و بعضی از مسئولان دانشگاهی توانستند به بخشی از این تعهدات جامه عمل بپوشانند؛ اما در این زمینه تلاش زیادی صورت نگرفت. در حال حاضر، به دست آوردن آماری دقیق درباره تعداد پناهندگان مشغول به تحصیل در دانشگاه‌ها غیرممکن است.

اغلب پناهندگانی که به زبان فرانسه تسلط کافی ندارند، در ابتدا باید در دوره‌های یادگیری زبان فرانسه شرکت کنند تا آمادگی لازم را برای ادامه تحصیل در رشته دانشگاهی‌شان به دست آوردند. از همان ابتدای سال تحصیلی 2015، بعضی از دانشگاه‌ها در این امر پیشگام بودند: دانشگاه استراسبورگ (1) که کمک‌های مالی انجمن‌هایی ازجمله انجمن «آلزاس- سوریه» (2) را دریافت می‌کند، 75 دانشجو را پذیرش کرد. مرکز زبان‌‌آموزی دانشگاه گرونوبل (3) نیز همین‌گونه است. دانشگاه پاریس 8 (سن – دُنی) (4) 100 دانشجو را ثبت‌نام کرد؛ اما در مقابل، در دانشگاه پاریس 5 (رنه دکارت) (5) فقط 11 نفر توانستند درترم اول تحصیلی وارد دانشگاه شوند. فردریک داردل (6)، رئیس این دانشگاه، می‌گوید: «ما کسی را رد نکرده‌ایم. به‌احتمال‌زیاد، مشکل مربوط به شناسایی و تشویق کردن پناه‌جویان و مهاجران برای ورود به دانشگاه است.» در حقیقت، اغلب، این دانشجویان خیر و نیکوکار هستند که این مهم را انجام می‌دهند.

در پاریس، تعدادی از دانش‌آموزان و دانشجویان مناطق زاغه‌نشین شاپِل و پاژول (7) و پس‌ازآن دبیرستان ژان کاره (8) در منطقۀ 19 که به مرکز اسکان پناهنده‌ها تبدیل‌شده است، خیلی زود برای کمک‌رسانی و به‌خصوص برگزاری دوره‌های آموزش زبان فرانسه اعلام آمادگی کردند و برای پناهندگان مواد غذایی و لباس آوردند. درست مثل جمعی از دانشجویان دانشگاه تربیت‌معلم (9) پاریس. آلیسون بوفه (10)، دانشجوی سال اول، می‌گوید: «ما تابستان 2015 را به تدریس زبان فرانسه گذراندیم. حتی، گاهی اوقات، روی زمین دورهم می‌نشستیم و درس می‌دادیم.» به نظر فردریک سَلَن (11) که او نیز دانشجوی سال اول است، بین مهاجران و پناهندگان «جوانانی که سطح زبانی خوبی دارند» خیلی زود تشخیص داده می‌شوند. معلم‌های خیر با آگاهی از شرایط ناپایدار زندگی دانش‌آموزان و دانشجویان مهاجر و هم‌چنین پیچیدگی‌ فرآیندهای اداری، برای شاگردانشان ابراز نگرانی می‌کنند؛ به همین دلیل آن‌ها را در این مسیر دشوار تنها نمی‌گذارند و همراهی‌شان می‌کنند. این خیرین از طریق انجمن‌ «حمایت از مهاجران دانشگاه تربیت‌معلم» (12) سازمان‌دهی می‌شوند و در راستای تحقق طرح «دانشجویان میهمان» که از طرف کارکنان (120 فرد خیر) و مدیریت این دانشگاه حمایت می‌شود، تلاش می‌کنند. عبدالحمید محمود سودانی، حسن نِنار سوری، حبیب‌الله هاشمی یا رابی اسابی افغانی (13) که در خیابان فرانسه یاد می‌گرفتند، در حال حاضر در دانشگاه تربیت‌معلم دوره‌های یادگیری زبان فرانسه را می‌گذرانند و در فعالیت‌های فرهنگی شرکت می‌کنند.

لولا کورکو (14)، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی در دانشگاه پاریس 10 (نانتر) (15) به همراه یکی از دوستانش، شروع به سرشماری دانشجویان مهاجر و پناهنده‌ای کرده است که موفق به ادامه تحصیل شده‌اند. آن‌ها تاکنون 170 نفر را سرشماری کرده‌اند. وی دراین‌باره می‌گوید: «اما افراد دیگری هم هستند که از طریق دانشگاه تربیت‌معلم و یا دوره‌های زبان فرانسه در نانتر اقدام کرده‌اند. پس ما با افراد خیلی بیشتری سروکار داریم!» جوان‌ها با جوان‌های‌ مهاجر یا پناهندۀ دیگری برخورد می‌کنند که دوست دارند فرانسه یاد بگیرند و مدارک معتبر داشته باشند، درس بخوانند و در جامعه کوچک مهاجری خود محبوس نباشند. دختر جوان تصریح می‌کند: «ما با بقیه مردم برابریم. دسترسی یک دانشجوی سودانی و یک دانشجوی استرالیایی به اطلاعات باید برابر باشد و به حقوق هر دو باید به یک اندازه احترام گذاشته شود. دانشگاه‌های بسیار خوبی در آفریقا، به‌خصوص در خارطوم، وجود دارد، بعضی از دانشگاه‌های سوری هم سطح خوبی دارند.»

در نیمه آوریل، همه این داوطلبان نیکوکار در انجمن رِزوم (شبکۀ تحصیلات عالی و مشاوره به مهاجران و تبعیدشدگان) (16) دورهم جمع شدند تا از برنامه ادامه تحصیل و طرح‌های انجمن‌های آموزش زبان فرانسه در آموزش عالی حمایت کنند. انجمن «سفر به انتهای 11» (17) از همین مجموعه است. مِوِل مِزی (18)، دانشجوی رشتۀ روابط بین‌الملل در دانشگاه پاریس 2 که بنیان‌گذار این انجمن است، در ابتدا، همین مسیر را دنبال می‌کرده است. هدف این انجمن نیز کمک کردن به پناهندگان دبیرستان ژان‌کَره است. به گفتۀ این دانشجو: «من به‌طور مرتب به این انجمن می‌رفتم. بعد از مدتی خودم دوره‌‌های آموزش زبان فرانسه را راه انداختم. با دوستانم در این مورد صحبت کردم. بعد از مدت کوتاهی، انجمن رسمی‌تر و هدفمندتر شد.» در انجمن ما دانشجویان خیر مشغول به کار هستند. ما یک‌شنبه‌ها دورۀ زبان فرانسه برگزار می‌کنیم. در حال حاضر، حدود صد دانشجو در فضای دورهم جمع می‌شوند و درس می‌خوانند.

اِتیین برخس (19)، دانشجوی علوم سیاسی اظهار می‌کند: «اکثر این دانشجویان به‌صورت داوطلبانه و خودجوش فعالیت می‌کنند. جامعه مدنی همه‌چیز را به تحرک وا‌می‌دارد.» او به همراه آلیت تریش، لوئیزا مامری یا حتی های هاووتی (20) جزء گروهی از دانش‌آموزان فرانسوی و خارجی هستند که متعهد شده‌اند مدرسه‌شان حدود 20 دانشجوی پناهنده و مهاجر را درترم دوم تحصیلی پذیرش کند. این افراد، شاخۀ فرانسوی انجمن آلمانی «کیرون» (21) را نیز به راه انداخته‌اند. این انجمن مردمی به «مستمعین آزاد» امکان می‌دهد که به‌سرعت به دوره‌های مجازی بپیوندند. زید الاعظم (22)، وکیل سابق در دمشق، بعد از ورودش به فرانسه در پاییز 2015 توسط همکارانش در کانون وکلای پاریس پذیرفته شد. وی سپس تصمیم گرفت با تحصیل در رشته علوم سیاسی «سطح زبان فرانسه خود را ارتقا بدهد.» او لبخندزنان می‌گوید: «من تا حالا طرز تهیۀ کرپ را یاد گرفته‌ام، آثار پل الوار، مولیر، بودلر را خوانده‌ام. من انقلاب فرانسه را می‌شناسم، روبنسون، دانتون،... را می‌شناسم.»

این فعالیت‌های انسان دوستانه در مقابل نبود امکانات، روند طولانی کارهای اداری و جابه‌جایی ناگهانی دانشجویان دوامی نمی‌آورد. در پاریس مرکز خوابگاه‌های دانشجویی (23) مجبور شد برای اسکان 18 دانشجوی پناهنده به کمک‌های هزینه‌های خصوصی متوسل شود؛ کروس، مرکز منطقه‌ای امور دانشجوی و تحصیلی پاریس (24)، درترم اول تحصیلی توانست در خوابگاه‌های دانشجویی 14 دانشجو را اسکان دهد؛ زیرا در چارچوب قراردادهای اروپایی مسئولیت این تعداد از دانشجو به این مرکز سپرده‌شده بود.

جعفر کرکور (25)، جوان سوری و دانشجوی ریاضی در دانشگاه پاریس 1 (پانتون- سوربن) (26) می‌گوید: «فرانسه به پناهندگان اسکان نمی‌دهد مگر به کسانی که قبل از ورودشان اقدام کرده باشند.» خود او جزء موارد خوش‌شانسی است که توانست از بورس تحصیلی ویژه‌ای استفاده کند. این بورس با وساطت علی بن الماری (27)، دادستان کل و دکترای حقوق این دانشگاه (برای سه سال و هرسال مبلغ 300 هزار یورو) برای تحصیل 111 دانشجو در فرانسه از کشور قطر دریافت شد. این بورس تحصیلی به تشکلات اداری اجازه می‌داد که به دانشجویان علاوه بر تحصیل رایگان، امکان ارائه کمک‌هزینه مسکن هم وجود داشته باشد.

تییری ماندون (28) طی بازدیدی که در نیمه فوریه از دانشگاه تربیت‌معلم پاریس به عمل آورد توانست حجم گسترده مشکلات را برآورد کند. به همین منظور در تاریخ 10 می، دبیرخانۀ دولت در بخش آموزش عالی چندساعتی را به بررسی این مشکلات اختصاص داد. ماندون در دانشگاه تربیت‌معلم توانست به صحبت‌های دانشجوی سودانی، عبدالحمید محمود (29)، دیپلمۀ مدیریت، درباره نظریۀ قرارداد اجتماعی ژان ژاک روسو گوش دهد و حرف‌های او را دربارۀ عشقی که به ویکتور هوگو دارد بشنود. وی هم‌چنین توانست شاهد قدردانی این جوان سودانی از فرانسه، «مهد آزادی» باشد، کشوری که به تعبیر او نمی‌توان در آن به هیچ مسئله‌ای بی‌تفاوت بود.

 Adrien de Tricornot

منبع: لوموند 3 می 2016

 

یادداشت‌ها:

 

1.  Strasbourg
2.  Alsace-Syrie
3.  Grenoble
4.  Paris-VIII-Saint-Denis
5.  Paris-V-Descartes
6. Frédéric Dardel
7. bidonvilles de La Chapelle et de Pajol
8. lycée Jean-Quarré
9. l’Ecole normale supérieur (ENS) Ulm
10. Alison Bouffet
11. Frédéric Salin
12. l’association MigrENS
13. Abdelhamid Mahmoud, Hasan Nenar, Habibullah Hashemi et Rabi Asabi
14. Lola Courcoux
15. Paris-X-Nanterre
16. le collectif Resome (Réseau études supérieures et orientation des migrant.e.s et exilé.e.s)
17. Voyage au bout de la 11
18. Maiwelle Mezi
19. Etienne Bergès
20. Alyette Tritsch, Louisa Mammeri et Hai Ha Vu Thi
21. l’ONG allemande Kiron
22. Zaid Al-Azem
23. la Cité universitaire
24. le Crous
25. Jaafar Karkor
26. Paris-I-Panthéon-Sorbonne
27. Ali Ben Fetais Al-Marri
28. Thierry Mandon
29. Abdelhamid Mahmoud