جامعه شناسی تصویری

ترجمه علی اسماعیل نژاد

پیش در آمد :
سالهاست که مقوله عکاسی ( مستند و فوتوژورنالیسم) با پژوهشهای جامعه شناختی ارتباطی سودمند دارند . دانشمندان جامعه شناسی نه تنها با نگاهی ژرف و هوشمندانه به عکس و دیگر گزارشهای تصویری مستندی که در دسترس دارند به واکاوی جنبه های مختلف زندگی جوامع در زمانهای دور و نزدیک می پردازند

پیش در آمد :
سالهاست که مقوله عکاسی ( مستند و فوتوژورنالیسم) با پژوهشهای جامعه شناختی ارتباطی سودمند دارند . دانشمندان جامعه شناسی نه تنها با نگاهی ژرف و هوشمندانه به عکس و دیگر گزارشهای تصویری مستندی که در دسترس دارند به واکاوی جنبه های مختلف زندگی جوامع در زمانهای دور و نزدیک می پردازند، بلکه کم و بیش خود دوربین به دست گرفته و در راستای اهداف تخصصی خودشان به تهیه عکس و فیلم می پردازند . درکشور مانیز فعالیت در حوزه عکس و فیلم مستند فعالیتهایی داشته و دارد . انسان شناسی و فرهنگ (http://anthropology.ir/ ) دارای مطالب متنوع و سودمندی اعم از تالیف و ترجمه در باب فیلم و عکس مستند در حوزه کاربردی علوم اجتماعی و انسان شناسی می باشد . با همه این اوصاف به نظر می رسد ارتباط دو سویه مقوله هنرهای تصویری و حوزه علوم جامعه شناختی در ایران کنکاشی بیشتر را طلب می کند  . مطلبی که در ادامه می خوانید ترجمه ایست در این حوزه ، امید است که بتواند راهگشایی اندک در این مسیر باشد .
جامعه شناسی تصویری ( visual sociology ) ، حوزه ای در دانش جامعه شناسی است که ارتباط عناصر تصویری با زندگی اجتماعی را تبیین می کند  . این زیر شاخه علمی بوسیله انجمن بین المللی جامعه شناسی تصویری ( IVSA ) که متولی انتشارات و کنفرانسهای سالیانه  در باب مطالعات تصویری است رشد و پرورش یافت . به دلیل علاقه مندی موسسان این انجمن ، IVSA  تمایل به ارتباط با عکاسی و فیلمسازی مستند در یک قالب جامعه شناسانه دارد . به هر حال ، جامعه شناسی تصویری - حداقل بصورت تئوریکی -  شامل مطالعه همه نوع گونه های تصویری و دنیای اجتماعی تصویر بوده و از هر نوع متریال تصویری در روش شناسی خود استفاده می کند .
مشابه موسسه مذکور ، اخیرا انجمن جامعه شناسی بریتانیا ، گروه مطالعات جامعه شناسی تصویری را تاسیس کرده و شبکه ای از پژوهشگران و کادرهای آکادمیک ،  در این زیرشاخه علمی روی روشها و روش شناسی آن مشغول تحقیق و پژوهش می باشند .

تئوری و روش :
دست کم سه خط مشی برای جامعه شناسی تصویری وجود دارد :
1-    جمع آوری اطلاعات با استفاده از دوربین و دیگر فن آوریهای ثبت  تصویر:
در این زمینه ، دوربین مشابه یک ضبط صوت عمل می کند . دوربینهای ویدیویی و عکاسی به خوبی و به طور مشخصی به عنوان فن آوری جمع آوری اطلاعات برای آزمایشها و بر هم کنشهای گروههای کوچک ، مطالعات کلاس درس ، قوم نگاری ( ethnography ) ، مشاهدات مشترک ، تاریخ شفاهی ، کاربرد در فضاهای شهری و غیره بکار می روند . دستگاه ضبط صوت چیزهایی را ثبت می کند که حتی در بهترین یادداشتها ی محققان نیز یافت نمی شود و اطلاعات شنیداری را به نحوی ذخیره می کند که دقیق ترین نوشته های تحلیلی فاقد آن هستند . طنین ، موسیقی کلام ، لحن ، زیر و بم صدا ، آه و ناله و سرعت تکلم به سادگی مفاهیم را منتقل می کنند ؛ در حالی که امکان دست یافتن به این مفاهیم از یک متن به این سادگی امکان پذیر نیست . با گشایش کانال دیگر ارتباطی ( ثبت تصویر) اطلاعاتی بیش از این قابل ذخیره شدن است . بطور مثال : بالا انداختن ابرو ، حرکت یک دست یا چشمک زدن ممکن است مفاهیم ظاهری لغات را در جهت مخالف آن تغییر دهند ، یا اینکه رساننده  گوشه و کنایه  ، ریشخند و یا تناقضی باشند . از این رو جدای از چگونگی تحلیل دقیق اطلاعات یا نحوه به ثبت رسیدن تصویر ، جامعه شناسان می توانند از دوربین برای ثبت و ذخیره اطلاعات مورد علاقه به گونه ای که بتوان جزئیات را مطالعه کرد استفاده کنند .
علاوه بر این فن آوری ثبت تصویر اجازه استفاده ماهرانه از اطلاعات تصویری را به ما می دهد . ثبت تصویر مدتهاست که توسط دانشمندان علوم طبیعی بکار می رود .به این دلیل که امکان افزایش یا کاهش  سرعت ، تکرار ، توقف ، و زوم کردن روی سوژه مورد علاقه رافراهم می کند . این همان چیزی است که برای دانشمندان جامعه شناسی امکان مطالعه پدیده هایی که بسیار سریع ، بسیار کند و یا فوق العاده کمیاب ، بسیار بزرگ یا کوچک اند ، بوسیله ثبت آن قابل مطالعه مستقیم می شود .
به عنوان مهمترین نکته ، جامعه شناسان تصویری بواسطه ویرایشی که انجام می دهند می توانند با کنار هم چیدن رویدادها به مفهوم آن پی ببرند . همچنین جامعه شناس ممکن است قادر باشد دوربین را درمکانی به کار ببرد که شخصی تمایل به فعالیت یک محقق نداشته باشد؛ مکانی خطرناک یا جاهای غیر خوشایند ، یا اینکه به سادگی تاثیر مشاهده گر از مکانی خاص حذف شود . بطور نمونه مطالعه رفتار اجتماعی کودکان مدرسه در زمین بازی .
استنباط عکس ( photo elicitation ) ( کسب اطلاعات غیر مستقیم از عکس ) ، تکنیک دیگری برای جمع آوری اطلاعات است . این گزینه متدولوژیکی ، ترکیبی از عکاسی به عنوان معادل تصویری یک دستگاه ضبط صوت با انسان شناسی یادیگر روشهای کیفی است . تکنیکهای استنباط عکس شامل استفاده از عکس یا فیلم به عنوان بخشی از مصاحبه ، و بحث در مفهوم عکسها ، فیلمها و ویدیوها به عنوان جوهره موضوعات تحقیقاتی در حال جستجو می باشد . در این حالت عکسها می توانند بطور خاص توسط پژوهشگر همراه با ایده استفاده از آنها برای استنباط اطلاعات از یک موضوع مشخص گرفته شوند ، آنها می توانند مرتبط با موضوع خاصی باشند برای مثال عکسها و فیلمهای  خانوادگی، یااینکه میتوانند از دیگر منابع شامل آرشیوهای روزنامه ها و تلویزیونها  یا حتی کلکسیونهای شرکتها و ... جمع آوری شوند . بطورمشخص تحلیلها و یا نظرات مصاحبه شوندة گونه تصویری مورد نظر در ویدیو یا نوارکاستی به ثبت می رسند .
بطور کلی ، اولین مفهوم از جامعه شناسی تصویری شامل روشهای تصویری  جمع آوری و تحلیل اطلاعات در حوزه جامعه شناسی است . این روش اخیرا به دیگر زیر شاخه های آکادمیک انتقال یافته و کاربردی قابل ملاحظه در تحقیقات مذهبی معاصر پیدا کرده است .
2- مطالعه اطلاعات تصویری تولید شده در فرهنگها :
جامعه شناسی تصویری به مطالعه کلیه گونه های تصویری تولید شده به عنوان بخشی از فرهنگ مبادرت می ورزد . هنر ، عکسها ، فیلم ، ویدئو ، فونتها ، آگهی ها ، آیکونهای کامپیوتری ، مناظر ، معماری ، ماشینها ، مد ، آرایش ، مدلهای مو ، حالتهای چهره ، تاتو و بسیاری از عناصری که مجموعه سیستم ارتباط تصویری تولید شده بوسیله اعضای جامعه را شامل می شود .
استفاده و درک گونه های تصویری از طریق کدهای سمبلیک ایجاد شده در جامعه رصد می شوند . اشکال و گونه های تصویری ، ساخته می شوند و ممکن است از بین بروند ! آنها ممکن است بعنوان راهنمایی در مسیرهای پیچ در پیچ تعبیر شوند . و امکان دارد در حوزه های گوناگونی همچون نقد ادبی ، تئوری هنر و نقد ، تحلیل محتوا ، نماد شناسی و ساخت زداییdeconstructionism (1) یا دیگر ابزارهای انسان شناسی مورد تحلیل واقع شوند . جامعه شناسان تصویری ممکن است آنها را دسته بندی و تقسیم کنند ، یا کاربرد و وضعیت اجتماعیشان را که چگونه تولید و مصرف می شوند را مطالعه کنند . با توجه به آنچه ذکر شد ، مفهوم دوم جامعه شناسی تصویری ، می تواند به عنوان زیرشاخه ای برای مطالعه تولیدات تصویری جامعه و نحوه تولید ، مصرف و معانی آن باشد .
3- ارتباط با عکسها و رسانه به غیر از مفهوم لفظی :
بعد سوم جامعه شناسی تصویری ، استفاده از رسانه های تصویری در درک جامعه شناسی ارتباط(communicate sociological ) نزد مخاطب عام و حرفه ای ، و همچنین خود رسانه تصویری ، به عنوان پژوهش در جامعه شناسی است . در این مفهوم ، جامعه شناسی تصویری به کارهای Edward Tuft کشیده می شود . کتابهای Envisioning Information و The Visual Display of Quantitative Information، ( تجسم اطلاعات و نمایش تصویری اطلاعات مقداری(کمی))
که اشاره به ارتباط اطلاعات کمی یا مقداری( quantitative ) دارد .
جامعه شناسی تصویری به انگیزه تهیه   آثار مستندسازان جامعه شناس و انسان شناسی همچون : Robert Flahetry   ، Konrad Lorenz  ، Margaret Mead  ، Gregory Bateson  و Fredrick Wiseman  می پردازد . جامعه شناسی تصویری علاوه بر این نیازمند توسعه فرمهای نوین ، بطور مثال اطلاعات بدست آمده از گرافیک کامپیوتری جهت ارائه مجموعه ارتباطات.  و همچنین تغییر شبکه های اجتماعی در طول زمان و انباشت اولیه سرمایه  ، جریان کار و ارتباطات بین عمل و تئوری می باشد .


منبع : wikipedia
1- مفهوم: decostructionism بروید به: en.wikiperdia.org/wiki/deconstruction


    
bamdad1352@ya