جاذبه های فرهنگی و گردشکری روستای تاریخی انجدان

معرفی جاذبه های فرهنگی مذهبی و گردشکری روستای انجدان

انجدان روستایی در استان مرکزی و در نزدیکی شهر اراک است. این روستا به لحاظ تاریخ اسماعیلیه بسیار مهم است.

این روستا جاذبه گردشگری بسیاری دارد با مردمان بسیار مهربان و مومن. انجدان آب و هوای پاک و دلپذیری دارد. در سایه درختان کهنسال و زیبای آن و جوی آب روان که در پای آنها جاریست دل هر بیننده را با خود می برد.

انجدان از روستاهای دهستان مشک آباد بخش مرکزی شهرستان اراک در استان مرکزی ایران است. این روستا در منطقه ای کوهستانی قرار دارد که کوه چشمه و کوه برف شاه در اطراف آن است و غارهای کوچک و بزرگ فراوانی در نزدیکی آن وجود دارد. ارتفاع انجدان از سطح دریا دو هزار متر است. این روستا در 64 کیلومتری شمال خمین، 37 کیلومتری شرق اراک و با همین فاصله از غرب محلات قرار گرفته است.

انجدان، از روستاهای قدیم اراک و مرکز تجدید حیات فرهنگی و تبلیغی و جایگاه امامان اسماعیلی نزاری پس از سقوط الموت بوده است.

علت نام گذاری انجدان

واژه «انجدان» معرب واژه «انگدان» است. در متون تاریخی از «انکوره» و «انغوزه» نیز نام برده شده است. نام این ده برگرفته از نامی گیاه انگدان است که صمغ آن در این روستا تولید می شود و برای صادرات به کشورهای دیگر نیز استفاده می شود.

نام انجدان در منابع قدیمی به صورت های انکوان و انکدان نیز آمده است. چنان که از منابع برمی آید، استفاده از واژه انجدان پس از اقامت امامان اسماعیلی در این محل رواج یافت.

روستای تاریخی انجدانتاریخچه انجدان اراک

از پیشینه کهن انجدان تا سده 8ق/14م آگاهی دقیقی به جز سنگ قبرهای یافت شده و اطلاعات محلی در دست نیست. ناحیه ای که امروزه انجدان در آن قرار دارد، در سده های نخستین اسلامی (احتمالا) جزو کوره دوراخور قم بوده است، اما در هیچ یک از منابعی که از دوراخور نام برده اند، به انجدان یا نامی مشابه آن اشاره نشده است.

از سده 9ق/15م پس از استقرار پایگاه امامان اسماعیلی در انجدان بر اهمیت این محل افزوده شد و پیروان این مذهب از نقاط دور و نزدیک برای دیدار امامان و اعطای نذوراتشان به انجدان می آمدند. پس از سقوط قلعه الموت توسط هلاکوخان (654ق/1256م) گروهی از اسماعیلیان در آذربایجان ساکن شدند و پایگاه امام نزاری به آذربایجان منتقل شد. پس از تقسیم نزاریان به دو شعبه محمدشاهی و قاسم شاهی، قاسم شاهیان تصمیم به تغییر محل سکنای امامشان از آذربایجان گرفتند، زیرا پایگاه آنان در آذربایجان که تحت فرمان حاکمان سنی مذهب قرار داشت، ایمن نبود. در هنگام امامت مستنصربالله دوم (868 – 885ق/1464-1480م)، مشهور به شاه قلندر، سی و دومین رهبر نزاری، پایگاه امامان به انجدان انتقال یافت. انجدان بعد از جستجو و بررسی برای اقامت امامان نزاری انتخاب شد، زیرا دارای شرایط ویژه ای بود و به دو شهر کاشان و قم که دارالمومنین خوانده می شد و به طور سنتی از مراکز قدرت شیعیان به شمار می رفت، نزدیک بود. اسماعیلیان در انجدان دوباره نیرو گرفتند و سازمان جدیدی ایجاد کردند، فرستادن داعیان نیز برای تبلیغ به نقاط مختلف آغاز شد. در این دوره امامان نزاری انجدان دیدگاه های خود را تحت پوشش فرقه های صوفیه بیان می کردند. احیای انجدان، نوزایی دوباره اندیشه و فعالیت های تبلیغی اسماعیلیان بود.

روستای گردشگری انجدان

در دوره حکومت صفویه در ایران سیاست مذهبی بر پایه مرشد و مرید قرار داشت و رهبری مذهبی غیر از پادشاه صفوی مورد پذیرش نبود؛ بنابراین، نزاریان به سبب شناخته شدن شخصیت حقیقی امامان نزاری و فعالیت آشکارشان تحت فشار و آزار قرار گرفتند. در 981ق/ 1573م امیرخان موسی لو حاکم همدان به دستور شاه طهماسب به کاشان و انجدان هجوم برد و اسماعیلیان را قتل عام، و مرادمیرزا رهبر آنان را دستگیر کرد (قاضی احمد، 1/582 -584). صادق کیا به نقل از تاریخ الفی به اقامت گروهی از نقطویان در نواحی کاشان و انجدان اشاره می کند که هم زمان با سرکوب اسماعیلیان در دوره شاه طهماسب بود. نقطویان انجدان نیز سرکوب شدند. احتمالا بین این دو فرقه همکاری وجود داشت و گروهی از نقطویان در انجدان یا نواحی اطراف آن زندگی می کردند. در دوره شاه عباس (998- 1038ق/1590- 1629م)، اسماعیلیان نزاری بار دیگر طریق تقیه پیش گرفتند و روابط حسنه ای بین امامان نزاری انجدان و شاه عباس برقرار گردید و خلیل الله سی و نهمین امام نزاری با یکی از خواهران شاه عباس ازدواج کرد و در فرمانی امامان انجدان از پرداخت مالیات معاف شدند. در زمان امامت شاه نزار، چهلمین امام نزاری پایگاه امامان به روستای کهک محلات در 35 کیلومتری انجدان انتقال یافت.

در دوره اشرف افغان انجدان محل برخورد سپاهیان اشرف و عثمانی ها بود و بعد از شکست سپاهیان عثمانی، به دستور اشرف انجدان ویران شد و قلعه نورآباد که در هنگام اقامت امامان نزاری در انجدان ارگ آنان بود، با خاک یکسان شد و گروه کثیری از ساکنانش کشته یا اسیر شدند. در دوره های بعد انجدان اعتبار گذشته را نداشت، چنان که به قولی در دوره قاجار تنها به عنوان شکارگاهی مناسب مورد توجه بود.

روستای کوهستانی انجدان

انجدان و نواحی اطراف آن در مدت اقامت امامان نزاری در سده های 9-11ق/15-17م از مراکز اندیشه غیروابسته به حکومت مرکزی بود و نخستین رساله های اسماعیلیان نزاری پس از سقوط الموت در انجدان نگاشته شد. ملاصدرا حکیم برجسته دوره صفوی مدتی از زندگیش را در انزوا در کهک قم که در نزدیکی انجدان قرار داشت، گذراند و به نوشته ابراهیم دهگان با امام نزاری در ارتباط بود. انجدان خاستگاه نویسندگان و ادیبان برجسته پس از سده 9قمری/15میلادی در ایران بود که از آن جمله اند:ملا داعی انجدانی و برادرش ملک طیفور، شاه طاهر دکنی و میرزا ابوتراب بیک فرقتی.

امامان اسماعیلیه در دوره اقامتشان در انجدان آثار و بناهایی ایجاد کردند که امروزه اکثر آنها ویران شده است، از جمله قلعه نورآباد، قلعه امیرخان، قلعه وزیر و کاروانسرای شاه عباسی. در انجدان سه مقبره (بقعه های شاه قلندر، شاه قریب و چهل دختران) وجود دارد که مزار شماری از امامان نزاری و خانواده هایشان بوده است.

انجدان نسبت به جمعیت اندکش دارای مساجد و حسینیه های بسیاری است که طبق نوشته دهگان به 17 یا 18 باب می رسد و این نشان از اهمیت مذهبی و فرهنگی انجدان در گذشته دارد از جمله مسجد سرچشمه که مشهور به مسجد شاه خلیل الله بود و مسجد جامع که توسط شاه خلیل الله تعمیر شد و تاریخ بنای آن را به سده های نخستین اسلام نسبت می دهند.

غارهای معروف انجدان

بنا به اقوال گوناگون این روستا در حمله مغول ها به ایران به شدت آسیب دید و مردم برای فرار از گزند مغول ها در زیر روستا نقب حفر کرده و در زیر زمین مشغول به زندگی شدند. لازم به ذکر است که قدمت این روستا بیش از هزار سال تخمین زده می شود. سنگ قبری نیز در یکی از قبرستان های این روستا به دست آمده که متعلق به نوه سلمان فارسی است. در این سنگ اشاره به انجدان اصفهان شده است. با توجه به این که شهر اراک قدمتی دویست ساله دارد و در گذشته این منطقه زیر نظر اصفهان اداره می شده و در منطقه روستای دیگری به این نام وجود ندارد. این احتمال وجود دارد که سلمان فارسی زاده این روستا بوده و از اهالی این روستا به شمار آید. این سنگ قبر هم اکنون در موزه حمام چهار فصل اراک نگهداری می شود. با در نظر گرفتن این واقعیت، احتمالا قدمت این روستا به قبل از اسلام نیز می رسد.

جاذبه های فرهنگی و گردشکری روستای تاریخی انجدان