چالش های شهرداری ها

در طول دورانی که سید محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور ایران سکاندار هدایت دولت بود تلاش های زیادی صورت گرفت تا برخی اصول معطل مانده قانون اساسی احیا شود که یکی از آنها اصل مربوط به شوراها بود. اما به رغم روی کار آمدن شوراها در طول سالیان گذشته به دلیل نوع نگاه غیر راهبردی دولت نهم به شوراها و شهرداری ها همواره شاهد چالش هایی جدی در این عرصه بوده ایم.
شهرداری های کشور به لحاظ ساختار تشکیلاتی، وظایف و عملکرد جایگاه خاصی را در تشکیلات اداری اجرائی کشور به خود اختصاص داده اند، از سویی به عنوان موسساتی مستقل و عمومی، نه ماهیت سازمان های دولتی را دارند و نه از جایگاه و ساختار خصوصی برخوردارند. شهروندان به عنوان سهام داران این موسسه حقوقی را بر عهده شهرداری ها می گذارند که جز با رعایت آن، جایگاه این موسسات به دست نمی آید.
رشد سریع شهر نشینی و پیچیدگی مسائل شهری، شهرداری ها را از سازمان های بسیط و یک وجهی به سازمان های مرکب و چند وجهی تبدیل نموده است.
انتظارات رو به افزایش شهروندان، توسعه خدمات شهری در دنیای مدرن به مردم، رعایت حقوق شهروندی و خلق موضوعات جدید در این عرصه، طلب می کند که با این پدیده موثر و گسترده برخوردی در شان و جایگاه آن به عمل آید.
نگاه سازمان های دولتی از دیر باز به شهر داری ها موجب گردیده است که همیشه این موسسات را به عنوان سازمان های وابسته تلقی کنند، که می بایست از سوی دولت و به صورت قیم مابانه هدایت و راهبری شوند.
ویژگی های سازمانی شهرداری ها چالش هایی را پیش روی قرار داده است که قبل از پرداختن به آنها لازم است به این ویژگی ها اشاره شود:
۱) گستردگی وظایف:
بر عهده داشتن وظایف متعدد، گوناگون و حتی بعضا متضاد شهرداری ها در سطح کشور بی نظیر است. اغلب سازمان های اجرائی یک یا چند وظیفه مرتبط با هم را برعهده دارند لکن شهرداری ها از این امر مستثنی هستند و در آن واحد ده ها وظیفه را به انجام می رسانند.
۲) نحوه تامین اعتبار:
وابستگی مالی شهرداری ها به درآمد هایی که خود می بایست کسب کنند، آنها را از یک طرف به تلاش برای تامین هر چه بیشتر درآمد وادار می سازد. از طرفی وجود قید و بندهای قانونی در امر شهر سازی و ارائه مجوز به شهروندان آنان را بر سر یک دو راهی قرار داده است که توجه به هر یک، از عنایت به دیگری می کاهد.
۳) وابستگی مالی شهرداری ها به شرایط روز جامعه :
از جمله ویژگی های دیگری است که امر برنامه ریزی را دچار مشکل می کند. حتی شهرداری هایی که برای درآمد و هزینه خود برنامه می نویسند و بودجه پیش بینی می کنند، به دلیل تغییرات اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و سیاسی روز از اجرای برنامه های خود ناتوانند. برای مثال آنگاه که به هر دلیل ساخت و ساز در شهر کاهش یابد، شهرداری ها شدیدا دچار مشکل می شوند.
۴) عدم وجود سیستم مناسب جذب نیرو:
در شهرداری ها استخدام نیروهای کار، متاسفانه از یک ضابطه قانونمند و منطقی پیروی نمی کند. باز بودن دست شهرداران و توان اخذ مجوز از شوراها موجب می شود که سازمان ها و افراد تاثیر گذار بتوانند نیروهای مراجعه کننده به خودشان را به سمت شهرداری ها سوق دهند. این مهم در زمان انجمن های شهر در قبل از انقلاب و در زمان قائم مقامی استانداران و هم در زمان نظارت و فعالیت شوراها ساری و جاری بوده و هست.
۵) وظایف فوریتی و ضروری:
یکی از ویژگی های مهم شهرداری ها ماهیت فورس ماژور و اضطراری بخشی از وظایف شهرداری هاست. این وظایف ایجاب می کند که شهرداری به هر وسیله ای شده و در هر شرایطی این وظایف را به انجام برساند. نظافت سطح شهر، جمع آوری زباله، آبیاری فضای سبز و رفع موانعی که بعضا در سطح شهر ایجاد می شوند، وظایفی نیست که بتوان آن را به تاخیر انداخت.

نویسنده : امید سیاوش

منبع : روزنامه مردم سالاری