واقعیت های بیرون از تصویر

مقایسه دستمزد بازیگران سینما, تلویزیون و تئاتر یک شوخی است

صحبت از دستمزد بازیگران سینما و تلویزیون در سال‌های اخیر نقل محافل بوده است. با این‌که بیشتر بازیگران به افشای رقم دستمزد خود به دلایل مختلف تمایلی ندارند، اما هر از گاهی از گوشه و کنار شایعه‌هایی رواج می‌یابد که رقم نسبی دستمزد بازیگران را مشخص می‌کند.

البته در برخی مواقع نیز تهیه‌کنندگان با افشای رقم دستمزد برخی بازیگران، اجازه تحلیل و البته نظرهای مختلف را به رسانه‌های حاشیه‌پرداز می‌دهند. سال گذشته اعلام رقم دستمزد دو بازیگر مطرح سینمای ایران، سر و صدای زیادی به پا کرد.

به نظر می‌رسد دستمزد بازیگران سینمای ایران به طور تقریبی رقمی بین ۴۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان است که این مبلغ با توجه به ستاره بودن و میزان درآمدزایی آن بازیگر و البته خود فیلم، متغیر است.

در همه جای دنیا، ستاره‌های سینما جزو پولدارترین اقشار جامعه به حساب می‌آیند و مبلغ قراردادشان برای بازی در یک فیلم سینمایی براحتی اعلام می‌شود و در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد، اما در کشور ما به این صورت نیست و بازیگران و تهیه‌کنندگان تمایل چندانی به اعلام دستمزد بازیگرانشان ندارند.

این روزها به لطف ساخته شدن سریال‌های ویژه «الف» و تله‌فیلم‌های متفاوتی که گاهی از ستاره‌های سینما نیز در آنها استفاده می‌شود، دستمزد بازیگران در تلویزیون نیز رشد صعودی یافته است. به عنوان مثال بازیگر یک سریال تلویزیونی دستمزد خود را ماهانه دریافت می‌کند. مبلغ این دستمزد نیز متغیر است و به حضور ستاره در سریال مورد نظر بستگی دارد. این سریال‌ها به دلیل طولانی بودن زمان ساخت، درآمد سرشاری را نصیب بازیگرا‌نشان می‌کند.

البته دیگر اعضای گروه نیز درآمدهای خوبی دارند، اما در چنین سریالی، اختلاف درآمد بازیگر اصلی با مهم‌ترین فرد آن گروه یعنی کارگردان و مدیر فیلمبرداری بسیار زیاد است و گاهی یک سوم درآمد بازیگر هم نصیب کارگردان نمی‌شود.

البته درآمد بالا تنها برای بازیگران نقش‌های اصلی و ستاره‌ها در نظر گرفته می‌شود و بقیه بازیگران یک فیلم سینمایی یا مجموعه تلویزیونی درآمد متوسطی دارند.

تفاوت بازیگران با سایر عوامل در این است که آنها با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند همزمان در چند طرح حضور داشته باشند، چون مثلا سریال‌های تاریخی، مدت زمان زیادی به طول می‌انجامد و بازیگران می‌توانند در چند طرح دیگر نیز حضور یابند و دستمزد قابل توجهی دریافت کنند.

موضوعی که در این نوشته به آن اشاره می‌شود تفاوت دستمزد بازیگران سینما و تلویزیون با بازیگران تئاتر است، چون در بهترین حالت ممکن سرشناس‌ترین بازیگر تئاتر، رقمی معادل یک دهم بازیگر سینما برای ایفای نقش در یک نمایش دریافت می‌کند. با توجه به شیوه‌نامه‌ای که نزدیک به دو سال است برای بازیگران تئاتر تنظیم شده هر بازیگر در یک درجه‌بندی مشخص قرار می‌گیرد. کف قرارداد تیپ برای یک بازیگر درجه ۳، ۹۰۰ هزار تومان و برای یک بازیگر ارشد در بهترین حالت ۱۲ میلیون تومان است.

البته ممکن است کارگردان تئاتر با توجه به نفوذی که در مرکز هنرهای نمایشی دارد یا این‌که نمایش مورد نظر مورد حمایت مرکز قرار گرفته باشد، مبلغ بالاتری برای اثر در نظر بگیرد، اما در بهترین حالت کمتر از ۳۰۰ میلیون تومان برای نمایشی که به طور کامل مورد حمایت قرار گرفته است، پرداخت می‌شود.

البته این مبلغ نیز تقسیم بر تعداد بازیگران و عوامل آن تئاتر و هزینه‌های جانبی مثل ساخت دکور و تبلیغات نمایش می‌شود. با این حساب پرهزینه‌ترین نمایشی که در تئاتر کشور روی صحنه می‌رود قابل مقایسه با دستمزد یک بازیگر مطرح در سینمای ایران نیست؛ در حالی که حضور در یک تئاتر بیش از سه ماه، وقت بازیگر را می‌گیرد. تازه ممکن است پس از صرف وقت و انرژی زیاد، این نمایش در بازبینی مورد تائید قرار نگیرد یا این‌که به طور کامل حمایت نشود و عوامل مجبور شوند درصد زیادی از هزینه‌های خود را از گیشه و فروش بلیت تامین کنند.

در چند سال اخیر، دستمزدهای اندکی که بازیگران و در مجموع عوامل تئاتر دریافت می‌کنند باعث شده آنها بیشتر به سینما و تلویزیون جذب شوند. برخی بازیگران تئاتر هم که به حضور مداوم در تئاتر علاقه دارند همزمان در چند نمایش ایفای نقش می‌کنند که گاهی اجراهای این آثار همزمان با یکدیگر می‌شود و مشکلاتی به وجود می‌آورد.

پایین بودن قرارداد تیپ در تئاتر و افزایش نیافتن مبلغ قراردادها با توجه به افزایش تورم از مشکلات عمده اهالی تئاتر است که این روزها باعث اعتراض بسیاری از هنرمندان شده است. این مساله به اهالی تئاتر فشار می‌آورد تا جایی که چند ماه قبل یکی از بازیگران مطرح تئاتر در اعتراض به افزایش‌ نیافتن دستمزدش حاضر نشد در نمایشی که قرار بود روی صحنه برود، حاضر شود و اجرای این اثر چند روز به تعویق افتاد؛ بنابراین مقایسه دستمزد بازیگران سینما و تلویزیون با تئاتر تقریبا به یک شوخی شبیه است.

البته در چند سال گذشته حضور بازیگران سینما در تئاتر رواج بیشتری یافته است که این مساله در مقطعی از زمان نیز باعث اعتراض کانون بازیگران خانه تئاتر شده بود، چون درست است که حضور این بازیگران در تئاتر گاهی به استقبال از نمایش‌های روی صحنه کمک می‌کند، اما دستمزدی که به این بازیگران پرداخت می‌شود طبق قرارداد، تیپ و یکسان با دستمزد بازیگران تئاتر نیست، بلکه مبلغ قرارداد آنها چیزی شبیه دستمزدهای سینمایی‌شان است.

برخی از این بازیگران در مصاحبه‌هایشان طوری صحبت می‌کنند که انگار قرار است منت بزرگی بر سر اهالی تئاتر بگذارند و تئاتر کشور را از ورشکستگی نجات دهند، در حالی که خودشان هم می‌دانند حضورشان در تئاتر به دلیل کسب تجربه و اعتبار حرفه‌ای است تا ثابت کنند آنها هم تجربه حضور در تئاتر را داشته و می‌توانند پا به پای بازیگران تئاتر اقتدار خود را در بازیگری به نمایش بگذارند.

البته حضور بازیگران سینما در تئاتر اگر قواعد این بازی به درستی رعایت شود، ایرادی ندارد. برخی بازیگران جوان سینما هم این روزها حضور پررنگی در تئاتر دارند که نتایج بسیار خوبی در پی داشته است. حضور این هنرمندان جوان تنها به دلیل علاقه شخصی و همراهی‌شان با تئاتر کشور بوده و جنبه مالی برایشان به همراه ندارد.

به هر حال شاید اگر به بازیگران تئاتر نیز همچون هنرمندان سینما و تلویزیون بها داده شود آنها با فراغ بال بیشتری می‌توانند به فعالیت بپردازند و دغدغه همیشگی خود را که حضور در تئاتر کشور است، دنبال کنند. بخصوص که تئاتر، مادر هنرهای نمایشی است و بهترین بازیگران سینما و تلویزیون ما از تئاتر آغاز کرده‌اند و به قول معروف پس از این‌که سال‌ها خاک صحنه را خوردند وارد سینما و تلویزیون شدند.

سینمای ایران هرگاه شاهد حضور بازیگران تئاتر در فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی بوده به نتایج بسیار خوبی دست یافته است، چون پشتوانه‌ای که بازیگران تئاتر دارند در بسیاری مواقع می‌تواند به کمک ضعف‌های فیلمنامه و کارگردانی یک اثر سینمایی یا تلویزیونی بیاید.

بسیاری از کارگردان‌های ما نیز این روزها برای انتخاب بازیگر به سالن‌های تئاتر سر می‌زنند، چون می‌توانند بازیگر مناسب خود را بدون پرداخت هزینه‌های زیاد از روی صحنه‌های تئاتر بیابند.

● آیا بازیگر معروف، ضامن موفقیت فیلم است؟

در همه جای دنیا رسم این است که بازیگران نقش اول آثار تلویزیونی و سینمایی بهترین دستمزدها را می‌گیرند بخصوص اگر آن بازیگر، ستاره معروف سینما هم باشد. این ماجرا عمق بیشتری هم پیدا می‌کند. یعنی گاهی پیش می‌آید فاصله دستمزد بازیگر نقش اول یک فیلم سینمایی با رقمی که کارگردان دریافت می‌کند بسیار زیاد است؛ اما از آنجا که بازیگران در کشور ما تفکیک شده نیستند و عرصه‌های مختلف بازیگری اعم از سینما، تئاتر و تلویزیون را تجربه می‌کنند با نابسامانی‌هایی هم روبه‌رو بوده‌اند. مثلا یک بازیگر معروف سینمایی برای حضور در کار تلویزیونی رقمی را مطالبه می‌کند که گاهی معادل دو‌سوم برآورد کل کار است، گرچه این رسم بیشتر میان جوان‌ترهای بازیگر رایج است و هنرمندان برجسته و موسفید کرده سینما و تلویزیون تا این اندازه به مسائل مالی اهمیت نمی‌دهند و اولویت‌های دیگری را هم در نظر می‌گیرند.

این‌که یک بازیگر معروف برای حضور خود در کاری رقم‌های نجومی پیشنهاد می‌کند از آنجا ناشی می‌شود که خیلی از دست‌اندرکاران فیلمسازی ما حضور ستاره‌ها را تضمینی برای موفقیت کار می‌دانند. البته بیراه نیست که حضور چهره محبوب یا بازیگری موفق در فروش فیلم سینمایی و موفقیت فیلم یا سریال تلویزیونی تاثیر بسیار دارد، اما همه موفقیت یک اثر بسته به این موضوع نیست.

چنان که بارها به تجربه ثابت شده فیلم‌ها و سریال‌هایی بوده‌ که با بازیگران تازه‌کار و کمتر شناخته شده ساخته شده‌، ولی موفق بوده‌ است.

آروین موذن‌زاده