چالش های پیش روی طرح نوین سلامت

بسیاری از کارشناسان حوزه درمان بر این باورند که زیرساخت های نظام سلامت کشور برای اجرای طرح پزشک خانواده مهیا نیست

طرح پزشک خانواده، اواسط تابستان امسال به صورت رسمی آغاز به کار کرد و مطابق اعلام وزارت بهداشت نیز، این طرح تا پایان برنامه پنجم توسعه به بار می‌نشیند.

در این طرح ملی و فراگیر، قرار است همه شهروندان جامعه، اعم از روستایی و شهری به امکانات نظام سلامت کشور، دسترسی مستقیم داشته باشند و بیمار بتواند با صرف زمان کمتر و پرداخت هزینه درمانی پایین‌تر با پزشک معالج در ارتباط باشد.

البته این تنها بخشی از خدمات پزشک خانواده محسوب می‌شود و در این طرح قرار است هزینه‌های درمانی نیز کاهش یابد و حتی در دورافتاده‌ترین نقاط کشور هم دسترسی به پزشک معالج میسر باشد.

اما محتوای طرح پزشک خانواده، فرآیند تازه‌ای در نظام سلامت جهان نیست؛ یعنی شاید مطرح کردن این طرح در ایران، امر تازه‌ای باشد، اما در نظام‌های سلامت سایر کشورهای جهان، سیستمی مشابه طرح پزشک خانواده، وجود دارد؛ به طور مثال در کشورهای حوزه اسکاندیناوی در شمال اروپا، شهروندان این کشورها سال‌هاست که از خدمات رایگان پزشکان خانواده بهره می‌برند.

البته نمی‌توان گفت کپی‌برداری از یک طرح موفق در کشورهای توسعه یافته، امر نامناسبی است، اما بسیاری از کارشناسان حوزه درمان و بهداشت کشور معتقدند که هم‌اکنون زیرساخت‌های نظام سلامت در کشور ما برای اجرای طرح پزشک خانواده مهیا نیست.

● منابع مالی لازم را برای اجرای طرح نداریم

فکر کنید در نیمه‌های شب دچار یک سردرد شدید شده‌اید و به پزشک معالج نیاز مبرم دارید، حال در چنین شرایطی اگر شما به پزشکی مراجعه کنید که قبلا با او در ارتباط بوده‌اید و به نوع بیماری شما آگاهی دارد، به طور قطع این پزشک با وجود پرونده‌ای که از سوابق بیماری شما در اختیار دارد، راحت‌تر می‌تواند بیماری شما را تشخیص داده و اقدام‌های درمانی را انجام دهد.

گرچه وجود چنین شرایط ایده‌آل درمانی برای همه شهروندان، رویای نظام سلامت کشور است، اما علی کائیدی، نایب رئیس اول کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به «جام‌جم» می‌گوید: طرح پزشک خانواده در صورتی که همه بسترهای لازم برای اجرای آن فراهم باشد، طرح خوبی است اما واقعیت این است که این طرح با موانع اجرایی متعددی روبه‌روست، مثلا برای اجرای این طرح ما به یک ساختار قوی در بخش سلامت و درمان نیاز داریم، اما در برهه فعلی چنین ساختار قدرتمندی وجود ندارد.

وی می‌افزاید: برای اجرای طرح عظیمی همچون طرح پزشک خانواده، نیاز به منابع مالی فراوان و مناسب داریم، اما در حال حاضر شرایط مالی و اقتصادی جامعه، خوب نیست و نمی‌توان بدون پیش‌بینی منابع مالی مطمئن، این طرح را اجرا کرد.

کائیدی تاکید می‌کند: این طرح علاوه بر منابع مالی مطمئن به یک مدیریت قوی در حوزه بهداشت و درمان هم نیاز دارد، اما هم اکنون نظام سلامت کشور از وجود چنین مدیریت قدرتمندی بی‌نصیب است.

● نیاز به فرهنگ‌سازی قبل از اجرای طرح

در طرح پزشک خانواده، اطلاعات و سوابق بیماری افراد خانواده به صورت الکترونیکی در اختیار پزشک خانواده قرار می‌گیرد و این پزشک به تناسب جنس و عمق بیماری، فرد را به پزشک متخصص ارجاع می‌دهد،

اما بیشتر شهروندان ایرانی ترجیح می‌دهند با بروز مشکل جسمی، در همان مرحله به پزشک متخصص مراجعه کنند و کمتر بیماری پیدا می‌شود که برای تشخیص اولیه بیماری به پزشک عمومی مراجعه کند.

کائیدی با بیان این که فرهنگ اعتماد به پزشک عمومی در جامعه ما به وجود نیامده است، عنوان می‌کند: یکی از الزامات مهم برای اجرای طرح پزشک خانواده، ایجاد اعتماد عمومی به پزشکان عمومی است؛ یعنی برای اجرای موفق طرح پزشک خانواده، باید ابتدا با آموزش و فرهنگ‌سازی، جایگاه طب عمومی برای مردم تشریح شود.

● شیب اجرای طرح پزشک خانواده تند است

دولت بر این باور است که با اجرای طرح پزشک خانواده، بیشتر مشکلات درمانی مردم مرتفع می‌شود؛ به گونه‌ای که چندی پیش، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: سهم پرداختی مردم برای درمان هم‌اینک حدود ۶‌/‌۵۴ درصد است، اما با اجرای طرح پزشک خانواده و در طول برنامه پنجم توسعه به ۳۰ درصد کاهش خواهد یافت.

اما در همین راستا، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصریح می‌کند: گرچه دولت قصد دارد تا پایان برنامه پنجم توسعه، طرح پزشک خانواده را نهایی کند، اما معتقدم شیب اجرای این طرح بسیار تند است و ما نمی‌توانیم در مدت دو سال آینده و با وجود زیرساخت‌های فعلی، به اهداف این طرح برسیم.

● پیشنهاد اجرای آزمایشی طرح در چند استان

وزارت بهداشت می‌خواهد تا چند سال آینده، دامنه اجرای طرح را در همه شهرهای کشور بگستراند، طوری که نه تنها در شهرهای کوچک که حتی در بیشتر روستاها هم تیم پزشک خانواده در خدمت مردم باشد.

علی کائیدی بر این باور است که با وجود نقدهای فراوانی که نسبت به طرح پزشک خانواده وجود دارد، ابتدا باید این طرح به صورت آزمایشی انجام شود.

وی عنوان می‌کند: پیشنهاد ما این است که با وجود کمبود منابع مالی کشور و فراهم نبودن زیرساخت‌های درمانی فعلی، طرح پزشک خانواده ابتدا در چند استان کشور به صورت آزمایشی و کامل انجام شود و با بررسی کاستی‌ها و مشکلات سپس طرح پزشک خانواده در همه استان‌ها اجرایی شود.

● توقف هدفمندی یارانه‌ها، چالش جدید پزشک خانواده

یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی طرح پزشک خانواده که می‌توان آن را جدیدترین مانع رسیدن به اهداف اولیه این طرح دانست، توقف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌هاست. یعنی در حالی که وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در جمع خبرنگاران، اظهار امیدواری کرده که با اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها و اختصاص شش هزار میلیارد تومان اعتبار ناشی از اجرای طرح مورد اشاره به بخش بهداشت و درمان، طرح پزشک خانواده با قوت و وضع مطلوب اجرا می‌شود، اما با وجود خبرهایی که در خصوص توقف فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها منتشر شده است، حالا باید از مسئولان وزارت بهداشت پرسید که طرح عظیم پزشک خانواده با کدام ردیف اعتباری درخور این طرح بزرگ می‌خواهد عدالت را در نظام سلامت کشور پیاده کند؟

امین جلالوند‌