نخستین ها درمطبوعات زنان

شكل گیری مطبوعات زنان درایران , یرای طرح و ارزیابی مسایل زنان و ستم مضاعفی كه درطول تاریخ برآنان روا داشته شده , از سابقه قابل توجهی برخورداراست

شكل گیری مطبوعات زنان درایران ، یرای طرح و ارزیابی مسایل زنان و ستم مضاعفی كه درطول تاریخ برآنان روا داشته شده ، از سابقه قابل توجهی برخورداراست .

اولین نشریه خاص زنان به نام ‹‹ دانش ›› بامدیریت خانم دكتر كمال درسال ۱۳۲۸ هجری قمری ، ۷۵ سال بعد از انتشار نخستین روزنامه درایران ( ۱۲۵۳-ه-ق ) و دومین نشریه به نام ‹‹‌ شكوفه ››‌ به فاصله دوسال توسط خانم مزین السلطنه –مدیر و مؤسس مدرسه مزینینه –درسال ۱۳۳۰ هجری قمری منتشر شد . این دو نشریه با هدف اطلاع رسانی باتأكید برضرورت افزایش آگاهی زنان و تحصیل آنان دردوران مشروطیت كه عصر فرهنگ سازی برای این سرزمین محسوب می شود ، ا نتشار یافته اند كه این موضوع درمقاله حاضر از چند زاویه از جمله نوع نگاه حرفه ای این نشریات مورد قرارگرفته است . دوران مشروطیت آبستن رخدادهای فرهنگی قابل توجهی بود كه در جامعه ایستا ، بی رمق و رو به انحطاط زمان سلطنت خودكامه قاجار در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری قمری شكل گرفتند و درواقع به عنوان سرمنشأتحولات فكری – فرهنگی در ایران مطرح هستند .

این دوران مقارن با شرایط پرتحرك و تغییر و تحولات جهانی است .به گونه ای كه انقلاب سیاسی در آمریكا ( در ۱۷۷۶ م )، انقلاب صنعتی در انگلستان ( در ۱۷۵ م ) وبویژه انقلاب اجتماعی درفرانسه ( ۱۷۸۹ م ) دروجوه مختلف سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی واقتصادی باعث ایجاد تحولات اساسی در غرب شده بود و بخصوص درعرصه فرهنگ و اندیشه ، نویسندگان و فیلسوفانی چون ژان ژاك روسو ، ولتر ،منتسكیو و دیدروباتكیه برخرد ورزی ، عقل و منطق ، در برابر تعصبات كوركلیسا وبی عدالتی ها نظریه های سیاسی –اجتماعی و فلسفی نوینی رامطرح كردند . این دیدگاه هها در كشورهایی كه آمادگی تغییر وتحول را داشتند بسیار تأثیر گذار بود .ورود صنعت چاپ به اروپا كه یكی ازنتایج این تحولات است سهم بسزایی در رشد اندیشه و اصلاح مناسبات اجتماعی و اقتصادی داشت . به این ترتیب طبقه روشنفكر ایران نیز تحت تأثیر این تحولات و موج آزادیخواهی و عقل مداری وشكوفایی خرد و اندیشه به عنوان تجلی هویت انسان این دوره ، قرار گرفت و موجد حركتهای فكری – فرهنگی نسبتا قوی و باپشتوانه منطق وعقل در جامعه شد .ازجمله این حركت ها ، ایجاد رشد فكری در بخشی ازجامعه زنان و آغاز اقدامات درون زا ، اصیل و متناسب بانیازهای واقعی زنان از سوی آنان بود . بی تردید دراین دوران ، حمایت برخی مردان مشروطه طلب و آزادیخواه درحوزه فرهنگ اندیشه ، زمینه فعالیت اجتماعی –فرهنگی بارورتری را برای زنان آگاه جامعه فراهم می كرد .

عمده این حمایت ها ، دركار مطبوعاتی صاحبان نشریاتی چون حبل المتین وندای وطن كه به مشكلات زن ایرانی می پرداختند ، نمود داشت . درچنین فضایی ، زنان هوشمند ، تحصیل كرده وبا همت با تأسیس مدارس دخترانه ، انجمن ها و انتشار نشریات تخصصی زنان ، به مقابله با جهل وعقب ماندگی تاریخی قشر عظیم زنان پرداختند .دراین مقاله ،دونشریه ‹‹‌دانش ›› و ‹‹‌ شكوفه ››‌ به عنوان اولین ها در مطبوعات خاص زنان كه دراین دوران در تهران منتشر شده از چند زاویه مورد بررسی قرارمی گیرد .‹‹ دانش ››نخستین نشریه تخصصی زنان است كه در سال ۱۳۲۸ هجری قمری با فاصله ۷۵ سال از انتشار اولین روزنامه درایران ( كاغذ اخبار ، ۱۲۵۳ ق ) توسط خانم دكتر كمال در ۶ صحفه منتشر شد . ‹‹ روزنامه شكوفه ›› نیز بامدیریت خانم مریم عمید ( مزین السلطنه ) مؤسس ومدیر مدرسه مزنیینه درسال ۱۳۳۰ هجری قمری در ۴ صحفه وبه صورت مصورمنتشر می شد .نكته بسیار مهم مشترك در محتوای مطالب این دو نشریه ، انتشار حرفه ای آنهاست به این معنا كه هر دو نشریه ، وظیفه اصلی واساسی مطبوعات راكه اطلاع رسانی و آموزش مخاطبان است راجدی گرفته وهدف خود قرار داده اند .یكی ازمهمترین آثار این نگاه حرفه ای ،تأكید براصلی ترین معضل زنان یعنی بیسوادی و عدم آگاهی و برنامه ریزی و هدف گذاری در طرح اهمیت این موضوع برای رفع مشكلات گوناگون این قشر عظیم و تعیین كننده در دایره شرایط روز فرهنگی جامعه است .به گونه ای كه این نشریات افزایش اطلاعات زنان درحوزه خانه داری ، تربیت فرزند ، مناسبات اجتماعی و به طور خاص سوادآموزی و تعلیم زنان را دنبال می كنند . در اولین شماره ‹‹ دانش ›› درمقاله اصلی كه درواقع ، سرمقاله این شماره است ،این موضوع نمود كامل دارد: ‹‹‌ بر ارباب دانش وبینش مخفی نیست كه خالق عقل و دانش و رازق كل آفرینش ، تربیت نوع بشر را از پسر و دختربه عهده كفایت و قوه درایت امهات نهاده و این موهبت رابه طایفه نسوان داده زیرا تمام موالید از حین تولید تا قرب ده سال كسب اخلاق وتربیت از مادرها می نماید … چه باید كرد كه مادرها بتوانند از عهده این خدمت بخوبی برآیند ؟ باید عالم شوند كه فرموده اند ( طلب العلم فریضه علی كل مومن ، مومنه ) یعنی تحصیل علم ودانش به هر مرد وزنی واجب است … معلوم است اسباب تحصیل علم و دانش برای اطفال ، مدارس است كه امروز بحمدالله دراین شهر پایتخت تایك اندازه برای اطفال ذكور و اناث تهیه شده واما تحصیل علم ودانش برای اكابر و اهل بینش اسبابی بهتر از جراید نیست كه در اوقات فراغت باحواس جمع به مطالعه آن مشغول گردیده ازهمه چیز دانا و عالم گردند …››

دراین شماره ، مطالب پیرامون ‹‹ حفظ الصحه اطفال ، اغذیه مناسب اطفال ، طرح مسایل اخلاقی در خدمت عیب جویی از دیگران ، توصیه هایی به دوشیزگان ، خانه داری ،رسم شوهرداری و فواید نورآفتاب و داستانی با عنوان ‹‹ ملله و پنجره های شهری ››‌ است .

درمورد اهمیت سواد آموزی همچنین درهمین شماره ، درمطلب ‹‹ رسم شوهر داری ››‌ آمده است : ‹‹ خانم نجیبه محترمه اگر سواد ندارد ، باید فورا در پی تحصیل سواد برآید ودرس بخواند .زیرا كه زن بی سواد صاحب عقل و تمیز نخواهد شد و اگر سواد دارد باید بیشتر اوقات خویش رامصرف روزنامه خواندن نماید .به جهت اینكه كسی كه روزنامه می خواند همه چیز می داند … ››‌ .

---