NICU یعنی ICU نوزادان

در بخش مراقبت های ویژه نوزادان چه می گذرد

بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان یا ان.آی.سی.یو قسمتی از بیمارستان است که برای ارایه خدمات درمانی و مراقبتی به نوزادان «بیمار» یا «نارس» در نظر گرفته می‌شود....

در این بخش، اقدامات طبی و مداخلات پزشکی گوناگونی برای نوزادان انجام می‌شود. «ان.آی.سی.یو»های اولیه در فاصله سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ میلادی توسط متخصصان کودکان و با هدف درمان نوزدان بدحال به وجود آمدند. تامین گرمای لازم برای نوزاد، جداسازی او از محیط آلوده خارج از رحم مادر،‌ پیشگیری از انتقال عفونت، تغذیه مخصوص و دسترسی آسان و سریع به ابزار و تجهیزات پزشکی تخصصی و پزشکان و پرسنل متخصص از مهم‌ترین عواملی بودند که فضا را برای بستری نوزادان و درمان آنها در این بخش آماده کردند.

امروزه تقریبا همه بیمارستان‌های تخصصی زایمان و کودکان و برخی بیمارستان‌های بزرگ عمومی و چندتخصصی به بخش «ان.آی.سی.یو» مجهز شده‌اند. در این بخش، نوزادان معمولا در دستگاه‌های مخصوصی به نام «اینکوباتور» و «وارمر» یا «گرم کننده تابشی» نگهداری می‌شوند. دمای این دستگاه‌ها بر حسب وزن و نیاز جسمانی نوزادان تنظیم می‌شود. برخی نوزادان که با وزنی کمتر از معمول به دنیا می‌آیند یا به دنبال زایمانی سخت متولد می‌شوند، نیازمند کمک و حمایت تنفسی نیز هستند که بسته به وخامت وضعیت تنفسی‌شان، با استفاده از تجهیزات مختلف موجود در این بخش تحت درمان قرار می‌گیرند. ورود و خروج افراد در این بخش نیز محدود به پرسنل و والدین نوزادان است تا محیط برای نگهداری نوزادان، پاک و عاری از عوامل بیماری‌‌زا باقی بماند. حتی همین تردد محدود نیز باید با رعایت مقررات بهداشتی لازم برای کنترل عفونت و پیشگیری از انتقال آلودگی به «ان.آی.سی.یو» باشد.

● اینکوباتور و وارمر؛ دو کلمه‌ای که در NICU زیاد می‌شنوید

«اینکوباتور» یا «گرم کن»، دستگاهی است که برای تنظیم شرایط محیط نوزاد ساخته شده است. درجه حرارت، روشنایی، رطوبت، میزان اکسیژن، جداسازی نوزاد از محیط اطراف و محافظت از او در برابر عوامل عفونی از عواملی هستند که با توجه به نیازهای هر نوزادی تنظیم می‌شوند تا او در بهترین شرایط نگهداری شود. ولی اگر مشکل نوزاد، حادتر باشد و ضرورت پیدا کند که چند نفر از اعضای تیم درمانی با هم برای نوزاد، کارهای درمانی را انجام بدهند، ممکن است نوزاد در دستگاهی به نام «وارمر» یا « گرم کننده تابشی» قرار داده شود تا دسترسی به او و انجام مداخلات درمانی آسان‌تر شود. به‌علاوه، در وارمر، حرارت مستقیم از بالای دستگاه به نوزاد می‌تابد و او را گرم نگه می‌دارد. البته گرما و رطوبت این دستگاه نیز مانند «اینکوباتور» قابل تنظیم است.

● NICUهای امروزی

«ان.آی.سی.یو»ها امروزه بیشتر مخصوص نوزادانی هستند که وزنی بسیار کمتر از معمول یا بیماری‌هایی بسیار شدید دارند. بعضی از این نوزادان حاصل بارداری‌های چندقلویی هستند اما بیشترشان نوزادان نارسی هستند که زودتر از زمان مقرر متولد شده‌اند. امروزه زایمان زودرس و روش‌های پیشگیری از آن، توجه بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده و با اینکه طب نوین با کمک‌های پرستاری به خوبی می‌تواند از نوزادان نارس تا رسیدن به سن و وضعیت عادی مراقبت و حمایت کند، نمی‌توان منکر شد که پیشگیری از تولد این نوزادان و به تعویق انداختن این زایمان‌ها بسیار ارزشمند‌تر است.

در ۱۰ سال گذشته سعی شده که شرایط بهتری برای والدین نوزادان فراهم شود تا بیشتر به مشارکت در نگهداری از نوزادشان تشویق شوند و در طول مدت بستری نوزادشان در «ان.آی.سی.یو»، ضمن رعایت مقررات لازم، بتوانند در کنار او بمانند. جالب است بدانید که اخیرا ثابت شده که بهترین «اینکوباتور» برای نوزاد، آغوش والدین اوست. در «ان.آی.سی.یو»های پیشرو، نوزاد را به جای «اینکوباتور» در آغوش پدر یا مادرش قرار می‌دهند؛ به طوری که پوست بدنش مستقیما با پوست آنها در تماس باشد و گرمای لازم را از این طریق به دست آورد؛ ضمن اینکه هر نوع وسیله کمک‌تنفسی لازم یا هر کدام از تجهیزاتی که لازم باشد نیز به نوزاد متصل می‌ماند. به این روش، اصطلاحا «مراقبت کانگورویی» گفته می‌شود.

البته نوزادانی که بسیار نارس یا بیمارند، تحمل تحریکات لمسی زیاد را ندارند و در مورد آنها از این روش استفاده نمی‌شود. همچنین در مورد وسایلی که در بخش‌های ویژه به نوزادان متصل می‌شود (مانند حسگرهای پوستی درصد اکسیژن یا پالس اکسی متر و سوزن‌ها و سرنگ‌ها) انواع بسیار ظریفی به بازار آمده‌اند که کوچک و سبک بوده و مختص نوزادان بسیار نارس و کم‌وزن طراحی و ساخته شده‌اند. حتی ماشین‌ها و دستگاه‌های آزمایشگاهی بسیار حساسی نیز ساخته شده که با مقادیر خیلی کمی از نمونه خون، اندازه‌گیری و آزمایشات لازم را انجام می‌دهد تا هنگام نمونه‌گیری، خون زیادی از نوزادان گرفته نشود و به هدر نرود.

خیلی از اشکالات «ان.آی.سی.یو»های قدیمی، به مرور زمان برطرف شده است. مثلا اصطلاح «تعویض خون» که سابقا به وفور درمورد نوزادان شنیده و انجام می‌شد، به تدریج با راه‌حل‌های بهتری جایگزین شده و خوشبختانه بسیار کمتر استفاده می‌شود و امروزه روش‌های زیادی برای پیشگیری از ناسازگاری‌های خونی مادر و نوزاد وجود دارد که به کمک پزشکان آمده است اما درمان بعضی از بیماری‌ها مانند اختلالات تنفسی و خون‌ریزی‌های مغزی هنوز چندان آسان نیست و به همین دلیل، خیلی از پزشکان و محققان همچنان مشغول تحقیق و به دست آوردن راه‌حل‌های ساده‌تری برای آنها هستند. بعضی از نوزادان نارسی که به برکت وجود «ان.آی.سی.یو»‌های قدیمی، جان‌شان نجات داده شده و زنده مانده‌اند، نیاز به مراقبت‌های خاص و دایمی در تمام طول زندگی داشتند که همواره باعث نگرانی والدین و پزشکان و احتمال وجود مشکلات و معلولیت‌هایی مانند فلج مغزی و اختلالات یادگیری در این نوزادان می‌شد اما خوشبختانه امروزه بسیاری از محققان سرگرم کشف راهکارهای مفیدتر و تازه‌تری برای حل این‌گونه مشکلات هستند.

● حرف آخر

دوران بستری نوزاد در «ان.آی.سی.یو»، بسته به نوع بیماری و شرایط نوزاد، از یک روز تا چند ماه متغیر است اما احتمال بهبود و بقای نوزادانی که در این بخش بستری می‌شوند، صرف‌نظر از سن تولد آنها، به‌طور متوسط در حدود ۷۰ درصد است و می‌توان گفت که با وجود این بخش‌ و پیشرفت‌های طب نوین در رشته‌های تخصصی نوزادان، شانس زنده ماندن نوزادان بسیار نارس به طور چشم‌گیری افزایش یافته است. قبل از به وجود آمدن این بخش‌‌ها، نوزادانی که در بدو تولدشان وزنی کمتر از ۱۴۰۰ گرم داشتند، به ندرت زنده می‌ماندند اما امروزه به یُمن وجود ان.آی.سی.یو، نوزادانی با سن ۲ هفته و وزن ۵۰۰ گرم هم شانس زیادی برای زنده ماندن دارند!

نوشین فرح‌بخش

کارشناس پرستاری