بررسی فراگرد ارتباط در کتابخانه

در رویکرد سایبرنتیکی, کتابخانه یک نظام باز است که برای ماندگاری, باید قوانین سازگاری را به کار گیرد

در رویکرد سایبرنتیکی، کتابخانه یک نظام باز است که برای ماندگاری، باید قوانین سازگاری را به کار گیرد. استفاده‌کنندگان از کتابخانه، به عنوان عناصر اصلی تشکیل دهند? جامعه، می‌توانند در پایداری نظام کتابخانه مشارکت جویند. انگیزه های اصلی برای ایجاد این مشارکت، در نوع عملکرد کتابخانه برای برقرار ساختن ارتباط میان استفاده‌کنندگان و پدیدآورندگان دانش، نهفته است. شناخت فراگرد ارتباط و میزان انطباق آن با خدمات کتابخانه از نظر اهداف و عملکرد می‌تواند منجر به تزریق اطلاعات از نوع بازخوردی به بدنة نظام کتابخانه گردد، به گونه‌ای که کتابخانه با بهره‌گیری از این اطلاعات بر بی‌نظمی حاکم بر نظام خود فایق آید.

● مقدمه

نیم قرن از طرح دیدگاه سایبرنتیک[۳] توسط نوربرت وینر[۴] ریاضی‌دان برجسته آمریکایی در سال ۱۹۴۸ میلادی می‌گذرد. این دیدگاه در این فاصله زمانی کوتاه تقریباً روش مطالعه تمام پدیده‌های مورد بررسی دانشمندان و محققان را تحت تأثیر خود قرار داده‌است. انسان در مسیر تحولات علمی از زمان ارسطو و اعتقاد به اصول متعارف[۵] به مدت چندین قرن به سوی تجربه‌گرایی[۶] گرایش داشته و در نیمة دوم قرن بیستم به نگرش به دست آوردن اصول متعارف روی آورده‌است. شاید قدرت پیشگویی پدیده‌ها در علوم انتزاعی (ریاضیات، زبان‌شناسی، و ...) وغیر انتزاعی (علوم اجتماعی، اقتصاد، ...) منجر به استیلای این نگرش شده ‌باشد.

دانشنامه پیوسته گرولیر[۷] واژه سایبرنتیک را توصیف یک رویکرد بین رشته‌ای از مطالعه کنترل و ارتباط در حیوان, انسان, ماشین و سازمانها، دانسته است، که البته در متون دیگر خصیصه مبتنی بر مطالعه اطلاعات و کنترل برای سازمانها به تعریف یاد شده افزوده شده است. پس از اساسی‌ترین تعریف از علم سایبرنتیک با این متن "سایبرنتیک علم کنترل انسان و حیوان است[۸] " (لرنر:۱۳۶۶: ۲۲) گروههای مختلف برای ارائه تعریفی کامل تلاش کرده‌‌اند. از میان آنها به دو تعریف که بیشتر مورد تأیید بوده‌ و همچنین با هدف این مقاله هماهنگی دارد، در ذیل اشاره می‌شود.

۱) سایبرنتیک علم عمومی نظامهایی است که اطلاعات دریافت می‌کنند، اطلاعات می‌دهند و یا کلاً نظامهای اطلاعاتی‌اند (لرنر‌: ۱۳۶۶‌:۲۴).

۲) سایبرنتیک، برخوردی روشمند[۹] با مطالعه و بررسی نظامهای محدود است که رفتار مشخصی را از خود نشان می‌دهند. این رفتار به عنوان رابطه معیّن آماری بین انگیزه‌ها[۱۰] و پاسخها[۱۱] تلقی می‌گردد. انگیزه‌ها بیانگر آثار محیط بر نظام و پاسخها نشان دهندة اثرهای نظام بر محیط است (لرنر: ۱۳۶۶: ۲۵).

این دو تعریف از آنجا که بر درک کامل نظریه اطلاعات و نظامها تکیه دارند و طبیعت واقعی سایبرنتیک را بیشتر در حالات عمومی بیان می‌دارند، در منابع سایبرنتیک بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

الکساندر یاکوولویچ لرنر[۱۲] از تلفیق دو تعریف یادشده، تعریف به نسبت جامع‌تر و کاملتری را به شکل زیر ارائه کرده است:

«سایبرنتیک علمی است که از یک سو، نظامهای نسبتاً باز را از دیدگاه تبادل متقابل اطلاعات میان آنها و محیط‌‌شان مورد بررسی قرار می‌دهد، و از سوی دیگر به بررسی ساختار این نظامها از دیدگاه تبادل متقابل اطلاعات میان عناصر مختلف آنها می‌پردازد» (لرنر: ۲۶:۱۳۶۶).

از بررسی تعریفهای مختلف ارائه شده برای سایبرنتیک تأکید بر وجود نوع آگاهانه‌ای ارتباط بین عناصر نظام و بین نظام و محیط پیرامون ـ برای حفظ کنترل نظام ـ از طریق انتقال اطلاعات استخراج می‌شود.

حال اگر کتابداران بخواهند از افق تعاریف ارائه شده، به کتابخانه، جامعه استفاده‌کننده، فرایندهای اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات بنگرند، به چه نتایجی دست خواهند یافت؟ با توجه به قانون پنجم از قوانین رانگاناتان[۱۳] این سؤال مطرح می‌شود، که این موجود زنده به عنوان یک نظام [۱۴] سازمند[۱۵] چه فرایندهای آگاهانه کنترلی و ارتباطی را برای حفظ وضعیت ارگانیکی خود پیش‌ رو دارد.

در نگرش سیستمی، هدف ارگانیسمها رسیدن به حالت تعادل زیستی (تعادل دینامیکی)تعریف شده است. این تعادل با ارتباط داخلی بین عناصر نظام و ارتباط خارجی نظام با محیط به کمک سازوکارهای[۱۶] تنظیم و بازخورد، تحقق می‌یابد. در این میان، پیوند و تعامل داخلی عناصر نظام اهمیت خاصی دارد، زیرا با ساختاریابی پیوندها و تعاملهای داخلی، بی‌نظمی کل نظام کاهش یافته و زندگی نظام تداوم می‌یابد. این امر تنها با تزریق اطلاعات به داخل نظام با هدف ساختاریابی پیوندها و تعاملهای داخلی عناصر نظام، تحقق می‌یابد.

O = I - S

▪ بی‌نظمی کل نظام:S

▪ مجموع بی‌نظمی‌‌های اجزای نظام: I

▪ نظام سیستم: O (فرشاد: ۱۳۶۲:۸۸ )

با این رویکرد، کتابخانه به عنوان یک موجود زند? اجتماعی، چه ساز و کارهای ارتباطی درونی و بیرونی را برای حفظ نظام سیستمی خود و مقابله با بی‌نظمی طراحی، یا ساز وکارهای موجود را بهینه‌سازی کرده‌است؟ اگر کتابخانه به عنوان یک نظام ارائه خدمات اطلاع‌رسانی در درون جامعه متولد می‌شود و به زندگی خود ادامه می‌دهد، چه روابط معیّنی بین انگیزه‌های ایجاد کتابخانه‌ و تداوم آن از طریق ارائه خدمات مورد نیاز جامعه استفاده‌کننده، وجود دارد؟ آیا کتابخانه می‌تواند برای تداوم زندگی ارگانیکی خود به خلق ارتباطهای آگاهانه بین انگیزه‌های دسترسی به اطلاعات و ارائه خدمات اطلاع‌رسانی، همت گمارد؟ بنیان اساسی نظریة نظامها بر این اصل استوار است: «ماندگاری به سازگاری وابسته است». حال آنکه سازگاری خود به فرایند بازخورد اتکا دارد. بازخورد، مجموعه اطلاعاتی است، از آنچه در یک سازمان و محیط پیرامون آن در حال وقوع است، به گونه‌ای که سازمان بتواند سازگاری خود را در جهت ماندگاری در طی زمان، طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا کند. مجموعة این مطالب، ذهن را به جامعة استفاده‌کننده و نقطه کانونی انگیزه برقراری ارتباط با اطلاعات، معطوف می‌سازد.

شکل‌گیری فرایند ارتباط بین جامعه ‌استفاده‌کننده و کتابخانه (نظام) یا جامعه‌ استفاده‌کننده و کتابدار (عنصری از نظام) چگونه است و کتابخانه یا کتابدار چگونه بر برقراری فرایند ارتباط به گونه‌ای آگاهانه و فعالانه برای تداوم ارتباط، مدیریت می‌کند؟ انگیزه‌ای برای پرداختن به پدیده ارتباط[۱۷] در کتابخانه وجود دارد. در این بررسی، تلاش می‌شود ویژگیهای حاکم بر نقاط ارتباطی برای الگوبرداری در کل نظام، با هدف به دست آوردن شرایط سازگاری در نظام کتابخانه از طریق برقراری ارتباطی هدفمند و مداوم، شناسایی گردد.

● ارتباط

تعاریف بسیار متعددی در منابع مختلف از ارتباط آورده ‌شده‌است، اما هدف نوشتة حاضر بیان و مقایسه آنها با یکدیگر نیست. بلکه، تعیین حدود وکاربرد ارتباط از طریق یافتن تعریفی با این ویژگی است که مشخصات اساسی ارتباط (شامل تمام ابعاد آن) را در بر بگیرد و از شمول بر پدیده‌های دیگر ممانعت ورزد.

محسنیان راد، نگارنده کتاب ارتباط‌شناسی از بین بیش از یک صد تعریف، بیست و هفت تعریف[۱۸] را انتخاب و بر اساس سه پرسش:

۱) ارتباط چه نوع چیزی است؟

۲) ارتباط چه چیزی را منتقل می‌کند؟

۳) شرط انجام گرفتن ارتباط چیست؟

تعاریف را به مفاهیم سازنده هر یک تجزیه کرده ‌است. پس از تحلیل این بررسی تجزیه‌ گرایانه، نقاط قوت و ضعف هر یک از تعاریف مشخص و در پایان، یک تعریف از ارتباط به شکل زیر ارائه شده است:

«ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده، مشروط بر آنکه در گیرنده پیام، ‌مشابهت معنا با معنای مورد نظر فرستنده پیام ایجاد شود» (محسنیان راد: ۱۳۷۸: ۵۷).

تا کنون، تعاریف ارائه شده در خصوص ارتباط، از کلود شنن[۱۹]، وارون ویور[۲۰] و دیوید برلو[۲۱] در بسیاری از منابع مبنای پرداختن به بحث ارتباط قرار گرفته‌اند ۱) تعاریف ارائه شده از سوی نامبردگان در نظام تجزیه تعاریف به مفاهیم توسط محسنیان راد به طور کامل وارد شده‌ است ۲‌) این نوشته نه بر ارتباطها در داخل نظامهای ماشینی، که بر ارتباط انسانی در یک نظام معطوف تمرکز دارد ۳) تعریف محسنیان راد بنا به ویژگیهای مورد انتظار از یک تعریف ـ‌ تعیین حدود، کاربرد، مشخصات اساسی و عدم شمول بر پدیده‌های دیگرـ توقعات را برآورده می‌سازد. از این‌رو، این تعریف مبنای پرداختن به بحث ارتباط در نوشته حاضر است.

بنا به تعریف یاد شده، سه پاسخ به سه پرسش مطرح شده به این شکل خواهد بود:

۱) ارتباط فراگرد[۲۲] است.

۲) ارتباط پیام[۲۳] را منتقل می‌کند.

۳) شرط تحقق ارتباط، مشابهت معنا در گیرندة پیام با معنای مورد نظر فرستنده پیام است.

● مدل ارتباطی

کارل داچ[۲۴] مدل را این‌گونه تعریف می‌کند: «مدل، مجموعه‌ای نماد و قاعده عملی در اختیار ما می‌گذارد تا آنها را با نقاطی متناظر در ساختار یا فرایند موجود منطبق سازیم. هدف از مدل‌سازی، ارائه وسیله‌ای برای سازماندهی داده‌ها یا عناصر یک ساختار منسجم، فراهم آوردن امکان اندازه‌گیری پدیده‌ها، امکان پیشگویی اوضاع آینده، یا آشکار ساختن حقایق یا مناسباتی است که تا کنون ناشناخته مانده‌اند». (باد: ۹۱:۱۳۷۷)

الیزابت آندروش[۲۵] درباره مدل ارتباط[۲۶] می نویسد:"برای یک بررسی منظم، استفاده از مدل ضروری است. مدل ارتباط به تشریح عناصر و ساخت این عناصر در فراگرد ارتباط که در یک تعریف ساده قابل گنجاندن و بیان نیست، می‌پردازد."(محسنیان راد: ۳۱۵:۱۳۷۸)

یک مدل مطلوب باید:

۱) تا آنجا که ممکن است عناصر اصلی را که در فراگرد ارتباط وجود دارد به وضوح و با جایگاه صحیح به نمایش درآورد

۲) روابط پیچیده خاص ارتباط و نه روابط مربوط به موضوعهای همجوار را در خود جای دهد (محسنیان راد: ۳۱۸:۱۳۷۸).

نخستین مدل ارتباط در سال ۱۹۴۹ توسط کلود شنن و وارون ویور با دیدگاه ارتباط الکترونیکی ارائه شد (همان: ۳۷۸). پس از آن، پژوهشگران علم ارتباط هر یک به ارائه مدل برای ارتباط پرداختند، که از آن میان مدل ویلبر شرام[۲۷] که در سال ۱۹۵۲ ارائه گردید، با این اعتقاد که این مدل نماینده‌ای برای انواع ارتباط، چون ارتباط با خود، ارتباط با یک فرد یا گروه یا ارتباط با هزاران حتی میلیونها گیرندة مشترک می‌باشد، حایز طرح است (همان: ۳۸۳).

محسنیان راد بر اساس تعریفی که از ارتباط ارائه کرده، مدل زیر را طراحی و پیشنهاد نموده است. این مدل در ۷ نوامبر ۱۹۸۵ همراه با تفسیر آن، به عنوان یکی از منابع مطالعاتی در بخش تحقیقات علمی یونسکو، به ثبت رسیده است.

▪ راهنمای مدل

ـ منبع معنا در فرستنده MS meaning source of message sender

ـ منبع معنا در گیرندهM’S meaning source of message receiver

ـ توانایی ارتباطCA communication ability

ـ رمزگذار En encoder

ـ ارسال کننده رمز CS code sender

ـ مجرا Ch channel

ـ پیامMe message

ـ دریافت کننده رمزCR code receiver

ـ رمزخوانDe decoder

ـ ارزیابی پیام Ev evaluation of message

ـ پس فرست SB send back

ـ ارزیابی‌ پس‌فرست E’v evaluation of send back

ـ خشه یا نوفه N noi

● شرح مدل ارتباطی محسنیان راد

در این مدل، فرستنده پیام با اتکا به مجموعه عناصر، معنای ذخیره شده در حافظه خود در خصوص برقراری ارتباط اقدام می‌کند. این اقدام که تجلی معنا خوانده می‌شود، شامل فراخوانی عناصر معناست که در آن لحظه فرستنده قصد بازنمون آنها را برای گیرنده دارد. اوضاع فردی، اوضاع اجتماعی و حجم عناصر معنای موجود در فرستنده پیام، مجموعه عواملی است که سطح توانایی ارتباط را در فرستنده شکل می‌دهد و تجلی معنی با توجه به گزینه‌های یاد شده در فرستنده اتفاق می‌افتد. بنابراین، تجلی معنا در فرستنده، تابعی از عوامل یاد شده بالا و در نتیجه در هر فرستنده می‌تواند متفاوت باشد.

عناصر فراخوانده شده از مخزن معانی برای انتخاب نحو? ارائه[۲۸] از سطح توانایی ارتباط عبور می‌کند. عناصر معنا پس از عبور از سطح توانایی ارتباط ـ که می‌تواند از بسیار گسترده تا کم سطح باشد ـ در تماس با بخش رمزگذاری فرستنده پیام قرار می‌گیرد. از آنجا که معنا در حین فراگرد ارتباط انتقال‌پذیر نیست و جایگاه آن تنها در حافظه است، به رمزهایی که هر یک بازنمونی از معنای خاص خود است، ترجمه می‌شود. این رمزگذاری همان انتخاب واژگان برای بیان یا تدوین یک اندیشه است. پیام با مجموعه‌ای از رمزها یا نشانه‌ها، در داخل وسیله رمزگذاری مرحله میانی ساخت خود را طی می‌کند. انتخاب محتوا که مرحله آغازین ساخت پیام است، از طریق تجلی معانی در مخزن فرستنده پیام رخ داده است، اما این مطلب نباید منجر به این اندیشه شود که پیام در مخزن معانی، یا معنا در ساختار نهایی پیام، حضور دارد.

عناصر رمز که هر یک براساس قرارداد پذیرفته شد? فرستنده، تصویری از یک عنصر معنای خاص هستند، در وسیله رمزگذاری انتخاب و به وسیله ارسال رمز تحویل داده می‌شوند.

وسیله ارسال رمز، نحو? ارائه را با مجموعه رمزها تلفیق می‌نماید. در اصل، آنچه پیام خوانده می‌شود، محصول نهایی این مرحله از فراگرد است.

پیام از طریق مجرای ارتباطی، به صورت نوشته روی کاغذ، صدا در هوا، جریان الکتریسیته در داخل سیم تلفن و امواج الکترومغناطیسی در فضا، به سوی گیرنده فرستاده می‌شود.

اولین سطح تماس گیرنده با پیام، وسیله دریافت رمز خواهد بود. وسیله دریافت رمز در جهت قرینه وسیله ارسال رمز عمل می‌کند و کار آن دریافت یا شنود پیام از مجرای ارتباطی است. به طور مثال، اگر وسیله ارسال رمز تارهای صوتی و ماهیچه های بخش فوقانی دستگاه تنفسی در بیان یک خبر باشد، وسیله دریافت رمز، بخش خارجی و میانی گوش در بدن انسان خواهد بود.

پیام دریافت شده توسط وسیله دریافت رمز برای ترجمه یا برگردان به عناصر معنای متناظر خود، به وسیله رمزخوان جریان می‌یابد.

فـراینـد بـرگـردان رمـزها، بـا فراخوانـی عناصر معنای از منبع معنی در گیرنده آغاز می‌شود. در این جا هم، سطح توانایی ارتباط گیرنده به عنوان صفحه‌ای که بین وسیله رمزخوان و منبع معنای گیرنده قرار دارد، با توجه به میزان گستردگی سطح ارتباطی، بر کیفیت و توان ایجاد یک ارتباط مطلوب و تجلی معنای متشابه با معنای مورد نظر فرستنده، اثر می گذارد.

عناصر معنای متجلی شده، در منبع معنای گیرنده مورد تفسیر و ارزیابی قرار می‌گیرد. گیرنده پیام از طریق تفسیر و ارزیابی مجموعه عناصر معنای متجلی شده، در برقراری پیوند میان آنچه دریافت کرده است با پیش داشته‌های ذهنی خود، تلاش می‌کند. حوزه حقایق و تجربیاتی که گیرنده در زمینة موضوعی پیام دریافت شده دارد، از طریق تفسیر و ارزیابی، با معانی متجلی شده در فراگرد ارتباط، در تعامل قرار می‌گیرد. حاصل این تعامل، بروز واکنش در گیرنده پیام خواهد بود، آنچه که در یک فراگرد ارتباطی «پس‌فرست»[۲۹] خوانده می‌شود. در این لحظه، به منظور ارسال پس‌فرست، نقش فرستنده و گیرنده با یکدیگر معاوضه می‌شود و گیرنده به فرستنده تبدیل خواهد شد.

پس فرست همچون یک پیام، تمام مراحل یاد شد? فوق را از سوی گیرنده‌ای که اکنون نقش فرستنده را یافته است، طی می‌کند و در سوی دیگر گیرنده‌ای قرار دارد که تا لحظه‌ای قبل فرستنده بوده است. بنابراین، مراحل دریافت و ترجمه رمز، تجلی معنا، عبور عناصر معنا از سطح توانایی ارتباط، تفسیر و ارزیابی پیام (پس فرست) دریافت شده در گیرنده رخ می‌دهد. حاصل تفسیر و ارزیابی در گیرنده پیام نیز، تعامل معانی متجلی شده با پیش داشته‌های ذهنی گیرنده در حوزه موضوعی پیام دریافت شده است که در نهایت پس‌فرست متقابل تولید و ارسال می‌شود.

بازخورد[۳۰] حاصل جمع تفسیر و ارزیابی پیام در گیرنده، پس‌فرست ناشی از آن، تفسیر و ارزیابی پس‌فرست دریافت شده در فرستنده و پس فرست ناشی از آن است.

ماهیت فراگردی ارتباط از تداوم پیوستة جریان متقابل پیام و پس‌فرستها بین گیرنده و فرستنده و تغییر نقش فرستنده و گیرنده ناشی می‌شود، به گونه‌ای که تعیین نقطه آغاز و پایان و تعیین نقش فرستنده و گیرنده در هر لحظه از ارتباط غیر ممکن است.

خشه برخلاف آنچه در مدل ارتباطی شنن و ویور دیده می‌شود که تنها بر مجرای ارتباط اثرگذار است، در مدل ارتباطی محسنیان راد بر تمام عناصر ارتباط اثر می گذارد. اختلال در تجلی معنای متشابه فرستنده در گیرند? پیام، حاصل جمع تأثیر خشه بر کل یک فراگرد ارتباطی است که به عدم تحقق کامل هدف ارتباط منجر می‌شود.

از آنجا که مدل ارتباطی محسنیان راد برای مدل‌سازی ارتباط انسانی طراحی شده است، نسبت به مدل ارتباطی شنن و ویور که مدلی برای ارتباطات الکترونیکی است، برای انطباق با فراگردهای ارتباطی جاری در کتابخانه، قابلیت بیشتری دارد.

● هدف ارتباط

برای بررسی فراگرد ارتباط در کتابخانه، توجه به هدف ارتباط و وجوه تشابه آن با هدف فرایندهای اطلاعاتی جاری در کتابخانه، ضروری می نماید.

«دیوید برلو» هدف از برقراری ارتباط را این‌گونه تشریح کرده است: «یک ارتباط‌گر، امیدوار است که ارتباطش بالاترین حد صحت[۳۱] را داشته باشد و بالاترین حد صحت آن است که وقتی رمزگذاری در بالاترین حد صحت انجام شود، بیان معنای[۳۲] منبع به طور کامل انجام خواهد شد، یا بالاترین حد صحت رمزخوانی آن است که با دقت کامل یک پیام برای گیرنده ترجمه شود». (همان: ۳۲۸)

ارسطو، هدف از ارتباط را اقناع دیگران می داند، به گونه‌ای که برقرارکنند? ارتباط از هر راه و با هر وسیله‌ای که امکان داشته باشد، مایل به تأثیرگذاری و نفوذ بر طرف مقابل ارتباط یا مخاطب خود است. فلاسفه قرن هجده دو هدف مجزا، یکی با جنبه شناخت و شناسایی و دیگری با جنبه عاطفی و هیجانی، برای ارتباط قایل بودند، به گونه‌ای که رابطة جنبة اول را با مغز و رابطة جنبة دوم را با روح و نفسانیات می‌دانستند. نخستین کارشناسان وسایل ارتباط جمعی، سه هدف آموزش دادن، آگاه کردن و سرگرم کردن را نیز به این مجموعـه افـزوده‌انـد (همان، ۳۲۸). عـلی‌اکبـر فـرهنـگی هـدف از

فعالیتهای ارتباطی را در کتاب ارتباطهای انسانی در گزینه‌های زیر خلاصه می‌کند:

▪ انتقال مفهوم یا اطلاعات

▪ ایجاد شرایط مناسب‌تر زیستن با هم و زندگی بهتر

▪ کسب لذّت یا مسرّت

▪ نفوذ بر نگرشها[۳۳]

▪ مجموعه نشانه‌ها

▪ درک نشانه‌ها

▪ فرایند مطلع شدن

▪ شخص پذیرا:

ـ با معلومات شخصی

ـ ارزشهای شخصی

ـ جهل محنت‌زا

ـ مهارتهای شناختی

ـ مهارتهای ادراکی

مایکل کی. باکلند[۳۴] در کتاب «خدمات کتابخانه در نظریه و عمل» هدف از دریافت خدمات کتابخانه توسط جامعه استفاده‌کننده را "کاهش جهل محنت‌زا" دانسته و جهل را موضوعی مربوط به شکافهایی در دانش هر فرد تعریف کرده است. دیدگاه وسیع و اساسی پرت تحت عبارت "مطلع‌سازی" برای پوشش این هدف آورده شده و فرایند مطلع‌سازی بر اساس دیدگاه ایشان به شکل زیر ترسیم شده است.

از مقایسة مدل فرایند مطلع‌سازی و مدل ارتباطی محسنیان راد، نقاط مشترک متعددی را می توان استخراج کرد. جریان نشانه‌ها به جای جریان دانش در فرایند مطلع‌سازی همانند جریان پیام با استفاده از رمزگانها در مدل ارتباطی، تعامل پیام دریافتی با معلومات شخصی و تأثیرپذیری آن از ارزشهای شخصیتی و مهارتهای شناختی و ادراکی همانند تأثیر سطح ارتباط و فرایند ارزیابی پیام در تعامل معانی متجلی شده با پیش‌داشته‌های ذهنی در حوز? موضوعی پیام در مدل ارتباطی است.

فراگرد ارتباط نه تنها در عملکرد که در اهداف نیز با هدفهای کتابخانه دارای وجوه مشترک است. عبارتهای انتقال مفهوم یا اطلاعات، آموزش دادن، آگاه کردن و سرگرم کردن که توسط نظریه‌پردازان ارتباط در بیان اهداف این فراگرد به کار رفته است، همواره در اهداف اصلی انواع کتابخانه‌ها به چشم می‌خورد.

● تحلیل فراگرد ارتباط در کتابخانه

در انطباق کتابخانه با مدل ارتباطی محسنیان راد، این سؤال مطرح می‌شود: آیا کتابخانه منبع معناست؟ از گفته ساچس[۳۵] که: «معنا در حافظه نگهداری می‌شود» (محسنیان راد:۱۷۸:۱۳۷۸) این‌گونه بر می‌آید که مخزن منابع کتابخانه یا منابع دسترس‌پذیر از طریق پایگاههای پیوسته[۳۶]، منبع معنا نیست. آنها مجموعه‌ای از شکل ظاهری نمادهایی هستند که برای بازنمون معنا به کار می‌روند. کتابخانه‌ها داده‌ها را دریافت، انباشت و بازیابی می‌کنند. بنابراین منابع دانش محسوب نمی‌شوند. استفاده‌کنندگان در برقراری ارتباط با کتابخانه با هدف دستیابی به دانش، ارتقای سطح آموزش و لذت از مطالعه نه به منبع دانش بلکه به منبع داده‌ها دسترسی می‌یابند، همانگونه که در فراگرد ارتباط دریافت‌کننده پیام مجموعه‌ای از رمزها را دریافت می‌کند و به معنای متجلی شده در فرستنده دسترسی ندارد.

نظامهای ذخیره سازی داده‌ها در کتابخانه‌ها، مخازنی را فراهم می آورند که جامعه استفاده‌کننده با هدف دسترسی به دانش مورد نظر خود (تجلی معنا) به سوی آنها هدف‌گیری ذهنی پیدا کرده‌اند، اما آنچه استفاده‌کننده به دست می‌آورد مجموعه‌ای از داده‌ها (رمزها) با تلفیقی از نحو? ارائه پدیدآورنده اثر از طریق مجرای ارتباطی کتابخانه است. در بررسی عمیق‌تر این پرسش: «آیا آنچه استفاده‌کننده از کتابخانه دریافت می‌دارد دانش (معنا) است؟» اشاره به گفته «دیوید برلو» ضروری می نماید:

▪ معنا در پیام نیست.

▪ معنا فقط در انسانهاست.

▪ معنا چیزی قابل انتقال و منتقل شده نیست، بلکه پیام است که قابل انتقال است.(محسنیان راد: ۹۱:۱۳۷۸)

در انطباق مفاهیم مطرح شده فوق با کتابخانه اگر به جای واژه‌های معنا و پیام، واژه‌های دانش و داده را قرار دهیم، عبارتهایی به شکل زیر خواهیم داشت:

▪ دانش در داده نیست.

▪ دانش فقط در انسانهاست.

▪ دانش چیزی قابل انتقال و منتقل شده نیست، بلکه فقط داده است که قابل انتقال است.

بنابراین، جامعه استفاده‌کننده در بررسی یک مدرک اطلاعاتی، تصویری از دانش رمزگذاری شده را مشاهده و بررسی می‌کند. به روشنی مشخص است، مشاهده وبررسی یک تصویر یا یک عکس از یک پدیده با مشاهد? مستقیم همان پدیده، بسیار متفاوت است. بارزترین تفاوت، خروج وضعیت مشاهده از حالت سه‌ بعدی و ورود آن به یک حالت مسطح و تک بعدی است. در چنین وضعیتی مشاهده کننده وجوهی از پدیده را برای بررسی از دست می‌دهد.

از گفته‌های فوق می‌توان نتیجه گرفت، کتابخانه در برقراری ارتباط بین جامعه استفاده‌کننده و صاحبان دانش (منبع معنا)، ضمن در دست داشتن ابزارهای ارتباطی، دچار مشکل فاصله از منبع معناست و آنچه خود به عنوان مجموعه منابع یا دسترسی به پایگاههای پیوسته در دسترس دارد، مخزنی از مجموعة رمزهاست. این نقص، بی‌شک بر فراگرد ارتباط بین استفاده‌کننده و منبع دانش از طریق کتابخانه تأثیرگذار است. کتابخانه از یک سو در متجلی‌سازی معنای مورد نظر پدیدآور اثر در ذهن جامعه استفاده‌کننده با کاستی فاصله از منبع دانش رو‌به‌روست و از سوی دیگر می‌تواند بر سطح ارتباطی پدیدآور و جامعه استفاده‌کننده تأثیر مستقیم گذارد.

ارائه داده‌ها به جامعه استفاده‌کننده از طریق کتابخانه می‌تواند در یک سطح ارتباطی وسیع‌تر نسبت به پدیدآور، به تنهایی انجام پذیرد. زیرا کتابخانه ابزارهای افزایش سطح ارتباطی با جامعه استفاده‌کننده را از طریق فضای کتابخانه، خدمات مرجع، طراحی وب‌سایت کتابخانه، تولید فهرستهای پیوسته همگانی[۳۷]، فهرستهای چاپی، تدوین بروشورها، طراحی پوسترهای معرفی منابع، برگزاری نمایشگاههای تازه‌های منابع و ... در اختیار دارد. بدیهی است، به کارگیری هریک از این ابزارها در زمان مقتضی خود، به افزایش سطح ارتباطی کتابخانه و جامعه استفاده‌کننده منجر شده و نقاط تلاقی این جامعه را با منابع دانش افزایش می‌دهد.

اعتمادسازی دسترسی به مخزن دانش با فاصلة کوتاه، می‌تواند بر کمیت و کیفیت ارتباط جامعة استفاده‌کننده بیفزاید. استقبال از عضویت و استفاده از گروههای بحث الکترونیکی[۳۸]، گروههای گپ الکترونیکی[۳۹] و گروههای خبری[۴۰] می‌تواند در نیاز به ارتباط با مخزن دانش با فاصلة نزدیک ریشه داشته باشد. اما این گروهها تا چه اندازه توسط کتابخانه‌ها ایجاد می‌شوند، یا کتابخانه‌ها تا چه اندازه برای شناسایی و معرفی این گروهها به جامعة استفاده‌کننده از مجموعه خود تلاش می‌کنند؟ کتابخانه‌ها می‌توانند به صورت آگاهانه برای برقراری ارتباط بین صاحبان دانش (پدیدآورندگان آثار) و جامعه استفاده‌کننده، بویژه در زمینة موضوعی مورد هدف کتابخانة خود برنامه‌ریزی کنند. امروزه، بیشتر منابع همراه با نشانی پست الکترونیکی پدیدآور اثر منتشر می‌شوند که این موقعیت، شرایط لازم برای کتابداران را در ایجاد گروههای مباحثه و خبری فراهم می‌آورد. اگر کتابخانه را در مدل ارتباطی محسنیان راد سطح توانایی ارتباط در نظر بگیریم؛ به نسبت نزدیکی این سطح به مخزن دانش، مساحت سطح افزایش خواهد یافت و افزایش این سطح، بر برقراری یک فراگرد ارتباطی موفق، به نسبت مستقیم تأثیرگذار خواهد بود. آگاهی از گروههای مباحثه و خبری یا تشکیل این گروهها توسط کتابدار برای هدایت جامعه استفاده‌کننده به سوی نقاط کم فاصله‌تر با منابع دانش از عوامل تأثیرگذار بر سطح ارتباطی خواهد بود، ضمن اینکه این دیدگاه نقش عوامل انسانی در برقراری فراگرد ارتباط در کتابخانه را افزایش می‌دهد و کتابداران به عنوان عناصر هوشمند در نظام کتابخانه برای تشخیص، تصمیم‌گیری، شناسایی و تشکیل گروههای مباحثه و خبری، به عناصر غیر قابل چشم پوشی بدل می‌شوند.

از عواملی که می‌تواند بر مساحت این سطح اثر معکوس بگذارد، نمایه‌های ماشینی ساخت موتورهای جستجو از محتوای مدارک است. بیشتر موتورهای جستجو که امروزه توسط استفاده کنندگان در کتابخانه یا پایانه‌های راه دور مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، بر نمایه‌سازی ماشینی مبتنی هستند.

این موتورها هنگام دریافت یک سایت یا صفحة جدید، به صورت خودکار واژه‌ها را از متن مدارک دریافت شده (به طور مثال، بر اساس بسامد هر واژه یا واژه‌های مندرج در عنوان و بخشهای مختلف یک مدرک) استخراج و در نمایه خود ذخیره می‌کنند. موتورهای جستجو هر اندازه که هوشمند باشند، نمی‌توانند مانند انسان (بویژه نمایه‌سازان و فهرست‌نویسان) به محتوای منابع پی ببرند و َآنها را در قالب یک یا چند واژه با بازنمونی بالا از محتوای مدرک، نشان دهند (فتاحی:۱۵:۱۳۷۸). این نوع از عملکرد موتورهای جستجو، به ساخت فیلتر بین پدیدآورندگان آثار و استفاده‌کنندگان منجر می‌شود و به لحاظ فاصله از محتوای مدارک نمایه شده، به جای گسترش سطح توانایی ارتباط، با بازیابی مدارک کم ربط یا بی ربط میزان تجلی معانی در ذهن استفاده‌کننده را کاهش می‌دهد. ساخت نمایه با کنترل و ممیزی انسان به منظور بازنمون بهینه از محتوای منابع، بر نقش کتابداران در سازماندهی منابع و ایجاد نقاط دسترسی مؤثر تأکید دارد.

متفکران ارتباط معتقدند کاهش فیلترهای واسط بین فرستنده و گیرنده پیام، به افزایش تجلی معنا در گیرنده پیام به صورت متشابه با آنچه مورد نظر فرستنده بوده است، منجر می‌شود. بنابراین، انتظار می رود متصدیان فراگردهای ارتباطی، با کاهش فیلترها و فاصله ها، برخورد مستقیم‌تر فرستنده و گیرنده را طراحی و پیاده‌سازی نمایند و بدین وسیله انتقال اطلاعات به صورت دست اول را مقدور و تسهیل نمایند.

CA

CA

M. S.

M. S.

وبگردیعلوم انسانی

فتنه گران چشم به راه هدفمندی یارانه ها

نگاهی به تحرکات فتنه گران در آستانه اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها

کنترل از راه دور

کنترل از راه دور دستگاه کنترل از راه دور برای تغییرکانال صدارنگ و غیره است این وسیله دستورات رابااستفاده ازاشعه مادون قرمزبه تلویزیون می فرستد دستورات رابه شکل رمزهای …

سالاد خیار | طرز تهیه سالاد خیار با سس خامه و شوید

سالاد خیار و سالاد خیار و شوید و آموزش تهیه سالاد خیار و درست کردن سالاد خیار و سالاد خیار با سس خامه را در نمناک بخوانید.

روغن چراغ

شبی، عمر بن عبدالعزیز در حال نوشتن چیزی بود، در آن زمان او حاکم سرزمین خود بود نیمی از شب گذشته بود که روغن چراغ تمام شد، مهمانی در خانه او بود، آن مهمان گفت ای امیر اجازه بده …

۱۰ مه سال ۱۹۴۰ میلادی ـ اشغال بلژیک‌ و هلند توسط آلمان

۷۰ سال پیش در روز ۱۰ مه سال ۱۹۴۰ میلادی ارتش آلمان نازی جبهه متفقین ، فرانسه و بریتانیا را شکافت و کشورهای بلژیک و هلند را تصرف کرد ارتش مکانیزه آلمان نازی به سرعت به سوی مرزهای …

برزیل به عراق نیرو نمی فرستد (در این روز ۲۰ سپتامبر)

دولت برزیل ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۳ در آستانه دیدار داسیلوا رئیس جمهور سوسیالیست این كشور با جورج دبلیو بوش رئیس جمهوری آمریكا اعلام كرد كه در هیچ شرایطی به عراق نیرو نخواهد فرستاد …

انرژی سبز, امنیت عرضه راهكارهای امنیت انرژی مانعی بر سر راه توسعه زیرساخت های پایدار ایجاد كرده است

انرژی سبز, امنیت عرضه راهكارهای امنیت انرژی مانعی بر سر راه توسعه زیرساخت های پایدار ایجاد كرده است

برای امیر ادبیات انقلاب

همی گفتم که خاقانی دریغا گوی من باشد دریغا من شدم آخر دریغا گوی خاقانی

بچه دار شدن فعلا برای شما زود است!

سن ازدواج در کشور ما به ‌دلیل شرایط اجتماعی بالا رفته است و به دنبال آن، بارداری دیرهنگام باعث بروز مشکلاتی شده است.

۱۵ خرداد ـ ۵ ژوئن ـ مبدا تقویم قوم بسیار متمدن " مایا "

پنجم ژوئن سال ۸۲۳۹پیش از میلاد مبدا تقویم مایا Maya که قومی بسیار متمدن بود و در قسمت شمالی آمریکای مرکزی جنوب مکزیک امروزه می زیست به حساب آمده است آثار تمدن مایا ها در جنوب و آزتک …

تهدیدی برای پادشاهی دلار

تهدیدی برای پادشاهی دلار

سول کمپبل

● سول کمپبل انگلیس ▪ تاریخ تولد ۱۸ سپتامبر ۱۹۷۴ ▪ قد ۱۸۸ سانتی متر ▪ وزن ۹۱ گیلوگرم ▪ باشگاه فعلی آرسنال انگلیس ▪ اولین بازی ملی ۳ می ۱۹۹۶

۳ دی ـ ۲۴ دسامبر ـ دریاسالار ضد انگلیسی فرانسه ترور شد

دریا سالار ژان فرانسوا دارلان فرمانده نیروهای مسلح فرانسه و فرماندار كل مستعمرات این كشور در شمال آفریقا ۲۴ دسامبر ۱۹۴۲ در الجزایر ترور شد وی در ۱۷ اوت ۱۸۸۱ به دنیا آمده بود …

لـبـاس‌هـای پـاکـیـزه

هر لباس بسته به جنس و رنگ آن نیاز به روش خاصی برای شست‌وشو و خشک کرد‌ن د‌ارد‌ رعایت برخی نکات ساد‌ه موجب زیبایی و د‌وام هرچه بیشتر لباس‌ها می‌شود‌ د‌ر این مطلب به نکاتی د‌رباره …

تعیین جنسیت جنین، انتخاب با شماست!

میزان موفقیت در IUI با توجه به عوامل موثر، بین ۶ تا ۲۶ درصد در هر سیکل درمان است.

نجم‌الدین ، ابوبکر محمدبن علی بن سلیمان راوندی

جنسیت مرد تولد و وفات سده ششم قمری محل تولد مشخص نیست شهرت علمی و فرهنگی مورخ وی از راوند کاشان بود در کنف رعایت دائی خود ، تاج‌الدین راوندی که از فاضلان بزرگ بود ، تربیت …

علامات ظهور امام زمان عج

علامات ظهور امام زمان عج

رنگ نوزاد به زردی می زند و اشتها ندارد

به شدت بی اشتها شده و رنگ بدنش رو به زردی میره. بی حال نیست. ولی به شدت بی اشتها شده. خیلی نگرانم. علت این امتناع از شیر خوردن چی می تونه باشه؟‎

از صعود تا افول

از صعود تا افول

رازهای چگونه محبوب شدن در نزد دیگران

شما باید دیگران را همان‌گونه که هستند بپذیرید با تمام خوبی‌ها و بدی‌هایشان در این صورت است که می‌توانید با آن‌ها ارتباط سالم‌تر و بهتری داشته باشید هیچ حسی مانند حس اینکه …

قهوه روز

● مواد لازم ▪ پودر کاکائو ۱ قاشق چایخوری ▪ شیر ۴ ۳ پیمانه ▪ قهوه ترک ۱ قاشق چایخوری ▪ نسکافه ۱ قاشق چایخوری ▪ خامه فرم گرفته ۱ قاشق چایخوری ● طرز تهیه ۱ شیر را در قهوه جوش بریزید ۲ …

...برای "حسنی مبارک" نامبارک

روزی ز سر تو شوخ و شنگی افتد میدان فراخ تو به تنگی افتد از ضربه ی اخوان مسلمان در مصر این قدرت قاهره به لنگی افتد شد مصر اسیر نحسی ات ای بد ذات بر همچو تویی نام مبارک؟ هیهات سردسته …

منفورترین مدیران دنیای تکنولوژی

نزدیک شدن به پایان سال معمولا بوی آمار و ارقام و جمع بندی می دهد موسسات آمارگیری در روزهای پایانی سال تلاش می کنند تا از هر آنچه می شود آمار گرفت، آمار بگیرند آمارهای پایان سال …

حرکت روی لبه لغزان راه و بیراهه

سریال های تلویزیونی ماه مبارک رمضان چرا و چگونه

تاریخ یک سند تاریخی

تاریخ یک سند تاریخی

فلسفه های میان رشته ای

فلسفه های میان رشته ای

طرح سری آمریکا برای ماندن در عراق

طرح سری آمریکا برای ماندن در عراق

خوردن پنیر چه زمانی مفید است؟

خوردن پنیر و خوردن پنیر در شب و خوردن پنیر خالی و خوردن پنیر به تنهایی و خوردن پنیر در شب را در نمناک ببینید.

یک عشق خورشیدی

▪ کاش ما آدما عین خورشید یا زمین بودیم ▪ کاش عشقمون مثل عشق زمین و خورشید بود ▪ همیشه پیش خودم می گم چرا آدما حرف و عملشون یکی نیست ▪ چرا آنقدر ریا دارند تو هر زمینه ای؟ چرا چرا …

روند رو به رشد طب سنتی و مکمل در جهان

روند رو به رشد طب سنتی و مکمل در جهان

دستگیره با گل خشک

یکی از روش‌های تزئین دستگیره‌های چوبی، استفاده از گل‌های خشک و پرس شده است بدین منظور گل‌ها را روی دستگیره چوبی چسبانده و سپس روی آن را با چند لایه تثبیت‌کننده بپوشانید برای …

علت عفونت ادراری در زنان، نکاتی برای درمان

عفونت قارچی، یکی از شایعترین عفونت های واژن است و شایعترین علامت آن خارش شدید واژن است.

شنبه ۱۰ اسفند ۱۳۸۷

● متولد فروردین بره احساساتی وجود ندارد که در اعماق وجودتان از آن ها می ترسید و نمی خواهید در مورد آن ها بیشتر بدانید اما این کار اشتباه است تا در مورد موضوعی خوب اطلاعات نداشته …

فال روز یکشنبه 23 اسفند 1394

فال امروز و فال و فال روزانه و فال روزانه واقعی و فال روز یکشنبه 23 اسفند 94 و فال روزانه 94/12/23 و omen daily و جذابترین فال روزانه را در نمناک بخوانید.

شهید مریم عباسی

▪ تاریخ تولد ۱۳۶۰ ▪ نام پدر صحبت علی ▪ تاریخ شهادت ۱۲ ۱ ۱۳۶۴ ▪ محل تولد تهران تهران ▪ طول مدت حیات ۴ ▪ محل شهادت تهران مریم عباسی در سال ۱۳۶۰ در تهران پا به عرصه‌ی گیتی گذارد کودکی …

امروز با حافظ ـ سه‎شنبه ۱۸ مهر ماه

غم زمانه که هیچش کران نمی‌بینم دواش جز می‌چون ارغوان نمی‌بینم به ترک خدمت پیر مغان نخواهم گفت چرا که مصلحت خود در آن نمی‌بینم ز آفتاب قدح ارتفاع عیش بگیر چرا که طالع وقت آن‌چنان …

خراش هروی

جنسیت مرد تولد و وفات قمری محل تولد مشخص نیست شهرت علمی و فرهنگی شاعر خراس هروی

بدون تجویز متفورمین نخورید

به هیچ وجه این داروها را بدون مشورت پزشک استفاده نکنید تا دچار عوارض ناشی از مصرف نادرست نشوید. ابتدا به متخصص مراجعه داشته باشید تا وضعیت تان بررسی شده و سپس بر اساس پلن درمانی پزشک معالج تان جلو بروید.

آیا قرص لوتروکسین برای شیرخوار مضر است؟

من از قرص لوتروکسین استفاده می کنم و به بچه ام شیر می دهم.

تجسّس اطلاعات

تجسّس اطلاعات

چه فکری به ذهن شما خطور می کند وقتی که...

وقتی انسان تاریخ زندگی پررنج و محنت دانشمندان، مخترعان و هنرمندان بزرگ را ورق می زند و کمی به زندگی این اختر های تابناک و منور آسمان دقت می کند، ناخواسته، بیش از پیش در مفهوم …

کوفته عربی

کوفته عربی یک غذای خوشمزه عربی با ظاهری زیباست به شما پیشنهاد می کنیم این غذا را در وعده های خود جای دهید

درسی برای اوکراین

درسی برای اوکراین

بررسی اثربخشی برنامه همگانی ایمن سازی علیه هپاتیت ب بر بار بیماری در ایران

بررسی اثربخشی برنامه همگانی ایمن سازی علیه هپاتیت ب بر بار بیماری در ایران

ستیز با اشک‌ها: نگاهی به آرا و اندیشه‌های کاول در باب فیلم، تلویزیون و اپرا (4)

ستیز با اشک‌ها: نگاهی به آرا و اندیشه‌های کاول در باب فیلم، تلویزیون و اپرا (4)

تغذیه ورزشکاران

الف هرم غذایی گیاهی نیازهای پروتیینی در ورزشکاران بیش از افراد عادی است البته مصرف گوشت و منابع غذایی حیوانی راحت تر پروتیین بدن را تامین می کند اما توصیه می شود که تا حد امکان …

پاکستان دموکراسی و جنگ

پاکستان دموکراسی و جنگ

رازهای تقدس عدد هفت

رازهای تقدس عدد هفت

بهداشت انبار و سردخانه

انبارهای مورد استفاده در محلی ساخته شوند که حشرات و آفات انباری به آن راه نیابند انبارها خنک و خشک باشد و نظافت آنها به آسانی صورت گیرد انبار دارای هواکش مناسب باشد و دمای …

مبنای تعهد در حقوق ایران و فرانسه

در باب مسئولیت مدنی, یکی از سؤالهای مهم این است که اصولاً, چرا افراد در مقابل دیگران تعهداتی پیدا می کنند به عبارت دیگر, مبنای تعهدات افراد چیست