کودکان را صبور و خویشتندار بار آوریم

صبر و خویشتنداری یکی از ویژگی های مثبت و سازنده ای است که والدین می توانند از همان دوران کودکی به فرزندان شان بیاموزند بچه هایی که از قدرت تحمل و بردباری بالایی برخوردارند, سعی می کنند با ناملایمات و دشواری های روزمره با آرامش روبه رو شوند کودکان خردسال به توجه, حمایت, علاقه و صبوری احتیاج دارند

صبر و خویشتنداری یکی از ویژگی های مثبت و سازنده ای است که والدین می توانند از همان دوران کودکی به فرزندان شان بیاموزند. بچه هایی که از قدرت تحمل و بردباری بالایی برخوردارند، سعی می کنند با ناملایمات و دشواری های روزمره با آرامش روبه رو شوند. کودکان خردسال به توجه، حمایت، علاقه و صبوری احتیاج دارند. همچنین آنها به درجه ای از آزادی برای بیان احساسات و هیجانات درونی شان و دستیابی به تصمیم ها و خواسته های شان نیز نیاز دارند. هر اندازه که کودک (و یا نوجوان) بتواند ناکامی های ساده و متعارف زندگی را صبورانه تحمل کند و مانع از رشد اضطراب ها و هیجانات مخرب و منفی در خود شود، به همان نسبت توانایی بیشتری برای مواجهه و رویارویی با آنها و بروز رفتارهای مناسب خواهد داشت.

منظور از صبوری و خویشتنداری؛

ـ توانایی احترام گذاشتن به تفاوت های بین افراد.

ـ یافتن نقاط مشترک به منظور ایجاد تفاهم.

ـ آموختن از دیگران.

ـ کنترل احساسات و هیجانات تند انسانی.

ـ پاسخگویی مناسب به محرکات تنش های محیطی است.

آموزش خویشتنداری به کودک کمک می کند تا استعدادها و توانایی هایش را بشناسد و بهتر تصمیم بگیرد. توجه، درک و شکیبایی پدر و مادر به کودک کمک می کند تا برای خود احترام قائل شود و خویشتنداری را بیاموزد. زمانی که بچه ها ارتباط بین افکار و احساسات و رفتار آدمی را درک کنند و دریابند که عصبانیت، شادی، غم، اندوه و... همگی بازتاب های عاطفی بشری هستند، مسلماً نسبت به واکنش های رفتاری خود نیز حساس تر و هوشیارتر از قبل خواهند بود. در اینجا به چند نکته عمده که والدین و مربیان می توانند برای پرورش قدرت تحمل و پایداری در کودکان از آنها استفاده کنند، اشاره می کنیم؛

● کودکان نوپا (۳ _ ۱ سال)

▪ پیشگیری

سعی کنید قبل از آن که بدرفتاری کودک شروع شود، جلوی آن را بگیرید. با پیش بینی و حل بسیاری از مشکلات می توان جلوی بسیاری از مسائل احتمالی را گرفت. برای مثال، با ایمن کردن خانه از موارد آسیب زا و دور نگه داشتن وسایل خطرناک از دسترس کودک، می توان مانع از صدمه دیدن کودک شد. نسبت به حالات کودک در طول روز حساس و هوشیار باشید. آیا کودک خسته است، گرسنه است و یا خوابش می آید؟ سعی کنید خلق و خو و عادات کودک تان را خوب بشناسید. کودک شما نیز از طریق این تغییرات خلق و خوی شما را خواهد آموخت.

▪ تشویق

مثبت اندیش باشید. سعی کنید تلاش های کودک را برای رسیدن به هدف هایش مورد حمایت و تشویق خود قرار دهید. آنها ممکن است کاملاً به هدف نرسیده باشند، ولی تلاش خودشان را کرده اند. سعی کردن برای رسیدن به هدف، نیاز به مشارکت، همراهی و حمایت دارد. کودک از این گونه رفتارهای والدینش می فهمد که آنها او را دوست دارند و می تواند در انجام کارهای گوناگون از کمک آنها بهره مند شود.

▪ تعیین محدودیت ها

برای این که کودک تان از خطرات و آسیب های احتمالی در امان بماند، نیاز به یکسری محدودیت و حد و مرزهای مشخص دارد. دقت داشته باشید، این محدودیت ها به گونه ای باشند که جلوی فعالیت و کنکاش کودک را نگیرند. رعایت بسیاری از قوانین برای کودک شما سخت و دشوار است. ذکر این محدودیت ها نیاز به تکرار دارند. اطمینان حاصل کنید که این قوانین مناسب، بجا و قابل اجرا باشند. به خاطر داشته باشید، کودک خردسال شما قدرت استدلال کردن و بیان کامل منظورش را ندارد. پس علت قانون و مقررات خود را برای او شرح دهید و در عین حال انتظار نداشته باشید که او تمام گفته های شما را بفهمد. عدم توانایی او برای دلیل آوردن و استدلال کردن ناشی از درک او از شرایط مختلف است. برای مثال، ممکن است شما به کودک تان بگویید:«... با در کابینت بازی نکن، انگشت ات لای در می ماند.» چند دقیقه بعد متوجه می شوید که کودک با در کمدش بازی می کند و شما مجدداً باید گفته تان را تکرار کنید، چون کودک نمی تواند این دو موقعیت مشابه را به هم تعمیم دهد و یک اصل و قانون کلی را رعایت کند

▪ جدی ولی مهربان باشید

زمانی که انتظار دارید کودک تان قانون و محدودیتی را اجرا کند، آن را با چهره ای جدی و مصمم از او بخواهید. با تکرار چند بار کلمه « نه» و یا با حرکت دست، سعی کنید موقعیت را به کودک متذکر شوید. به خاطر داشته باشید همه کودکان جدی بودن را دوست دارند، زیرا به آنها امنیت می دهد. در مورد اجرای برخی محدودیت ها می توان کمی نرمش به خرج داد. برای مثال، زمانی که کودک بیمار است و یا در شرایط خاصی قرار دارد، می توان از اجرای برخی قوانین چشم پوشی کرد و وقتی موقعیت دوباره به حالت عادی برگشت، مجدداً به اجرای قانون پایبند بود.

▪ نادیده گرفتن

گاهی اوقات بهترین شیوه برای رویارو شدن با برخی رفتارهای کودک، نادیده گرفتن آنهاست. نادیده گرفتن به معنای صحبت نکردن در باره آن و یا نگاه نکردن به کودک است. در نظر داشته باشید، رفتارهای خطرآفرین و آسیب زا از این قاعده استثنا هستند.

▪ برنامه ریزی روزانه

کودک خردسال شما هم نیاز به آرامش و سکوت و هم نیاز به فعالیت و جست و خیزهای روزانه دارد. با برنامه ریزی، ساعات روزانه کودک را طوری تقسیم کنید که تمامی نیازهای جسمی _ روانی کودک را برطرف نماید. اغلب کودکان قادرند تا حدود ۱۵ _ ۱۰ دقیقه هر گونه فعالیتی را دنبال کنند.

● کودکان پیش دبستانی (۵ _ ۳ سال)

▪ صداقت و راست گویی

با کودک رفتاری صادقانه داشته باشید و آنچه به او می گویید، حقیقت داشته باشد. به پرسش های کودک خوب گوش کنید و پاسخ های درستی به او بدهید.

▪ بیان حد و مرزها و محدودیت

قوانین، حد و مرزها و رفتارهای قابل قبول را به کودک بیاموزید. برای کودک توضیح دهید که چه کارهایی از نظر شما مجاز است و چه کارهایی مجاز نیست. این نکته را هم باید برای کودک روشن سازید که اگر قوانین را نادیده بگیرد، پیامدهای آن چه خواهد بود.

کودک پس از مدتی که با قوانین شما آشنا شد، یاد می گیرد که چگونه می توان قانون وضع کرد؟ قوانین مناسب و قابل قبولی مثل سر ساعت خوابیدن، انتخاب وظایف و کارهای خانگی برای انجام دادن، ساعت بازی با کودکان دیگر، مشخص نمودن جاهایی که می تواند برود و نباید برود و... در نظر داشته باشید تمامی قوانین باید متناسب با سن، توان و درک کودک باشند و سلامتی او را به خطر نیندازند. ابتدا شانس یک مورد را از بین دو مورد به کودک بدهید. به تدریج که کودک بزرگ تر شد، شانس انتخاب او را بالا ببرید. ( یک مورد از سه مورد) برای مثال، کودک می تواند زمان خوابش را خودش از بین دو مورد ۴۵/۷ ، ۸ شب انتخاب کند (۱۵ دقیقه برای کودک پیش دبستانی زمان زیادی است.)

▪ داشتن برنامه روزانه

کودکان پیش دبستانی مثل کودکان نوپا، تلاش می کنند کارهای روزانه شان را مرتب انجام دهند و از این کار نیز لذت می برند. کارهای مستمر هر روز به کودک کمک می کنند تا با شیوه ای قابل قبول رفتار کند و خواسته های والدینش را خوب انجام دهد. داشتن برنامه ای مشخص برای فعالیت روزانه به کودک امنیت و آرامش می دهد.

▪ جدی و مصمم

زمانی که تقاضا و خواسته ای از کودک دارید، مصمم و جدی باشید. با صدایی آرام ولی جدی با کودک صحبت کنید تا او بفهمد که تا چه حد از او انتظار اطاعت دارید.

▪ مقاومت و ایستادگی

پیش دبستانی ها هم مثل نوپایان به مقاومت و ایستادگی احتیاج دارند. عدم ثبات در گفتار و رفتار شما موجب ناکامی و سردرگمی کودک می شود. حتی زمانی که خسته اید و حوصله اجرای قوانین تان را ندارید باز هم سعی کنید در اجرای آنها ثابت قدم و مقاوم باشید و از کودک انتظار تبعیت از مقررات داشته باشید. همین کار را برای رعایت نظم و انضباط کودک انجام دهید. چنانچه لازم دانستید می توانید قانونی را تغییر دهید، اما اگر این کار را انجام دادید، علتش را حتماً برای کودک پیش دبستانی تان توضیح دهید.

▪ تقویت رفتارهای پسندیده

زمانی که کودک تان رفتاری شایسته و پسندیده دارد، او را تشویق کنید. سعی کنید قدردانی تان را طوری انجام دهید که کودک متوجه نظر و دیدگاه شما درباره نوع رفتارهایش بشود. این کار موجب تکرار رفتارهای خوب و شایسته کودک می شود.

• تصحیح رفتارهای نامطلوب

شما می توانید برای کاهش رفتارهای نامطلوب کودک و حفظ آرامش، او را جریمه کنید. جریمه او می تواند چند دقیقه ساکت ماندن، نشستن در گوشه ای، تنها بازی کردن و... باشد. با انجام این کار کودک قدری آرام می شود و می تواند رفتار تند خود را تحت کنترل درآورد.

▪ دور نگه داشتن کودک برای حفظ آرامش

زمانی که کودک شروع به دعوا، زدن، گاز گرفتن و آسیب رساندن به کودکان دیگر می کند، او را از جمع کودکان جدا کنید. جدا ماندن از همبازی ها به کودک یاد می دهد که برای بودن با آنها به خویشتنداری نیاز دارد. زمانی که کودک مدت زیادی با کودک دیگری بازی می کند، ممکن است خسته شود و شروع به بدرفتاری و پرخاشگری کند. دقت کنید و ببینید کدام یک از آنها برای دیگران دردسر درست می کند. آن گاه زمان بازی او را با کودکان دیگر محدود کنید و اجازه ندهید که چنین صحنه هایی تکرار شود. در نظر داشته باشید کودکان، بسیاری از رفتارها را از همدیگر یاد می گیرند. اگر مشاهده می کنید که کودکی تاثیری منفی بر رفتارهای کودکان دیگر می گذارد، تا زمانی که رفتارش را تغییر نداده است، از بازی کردن با کودکان دیگر محرومش کنید.

▪ بازخواست کردن از کودک

زمانی که کودک شروع به دردسرسازی می کند، او را بازخواست کنید. بعضی اوقات بازخواست کودک می تواند ارائه فعالیتی جدید باشد. برای مثال، زمانی که کودک توی اتاق شروع به توپ بازی می کند، از او بخواهید برای بازی به حیاط برود.

▪ ارائه الگوهای مثبت و پسندیده

برای آموزش کودک از الگوهای رفتاری پسندیده و مثبت استفاده کنید. این الگوهای رفتاری می توانند شیوه های سالم برون ریزی احساسات را نیز در بر بگیرند. آنچه را که می خواهید کودک انجام دهد، ابتدا خود انجام دهید. هیچ گاه از عذرخواهی کردن بابت اشتباهی که انجام داده اید، نترسید. کودک نیاز دارد که بداند هر کسی می تواند اشتباه کند. عذر خواهی کردن شما، این پیام را برای کودک به دنبال دارد که او می تواند از اعمالش درس گرفته و مسئولیت انجام آنها را به عهده بگیرد. این کار همچنین یکی از مهارت های اجتماعی است که برای زندگی در جمع به تکرار و تمرین آن نیاز دارد. کودکان نوپا و پیش دبستانی به آرامش، صبوری، شکیبایی و محبت بدون قید و شرط شما احتیاج دارند. شما باید او را برای خودش _ و نه کاری که انجام می دهد _ دوست داشته باشید. دوست داشتن مشروط، ترکیبی از کودک و رفتارهایش است. این نوع دوست داشتن او را گیج و سردرگم می کند و در او حسی از اضطراب، ناامنی، بی ارزشی و عدم اعتماد به نفس ایجاد می کند. در حالی که دوست داشتن بدون قید و شرط، کودک را از اعمالش جدا می سازد. دوست داشته شدن برای کودکان بسیار اهمیت دارد. کودکان را دوست بدارید، حتی اگر از قوانین شما پیروی نکنند و انتظارات تان را برآورده نسازند. خویشتنداری آموختنی است. هر فردی اگر از دوران کودکی شکیبایی و بردباری را تجربه کرده باشد، می تواند در شرایط گوناگون با توجه به سن و رشد اجتماعی خود از آن بهره ببرد. قدرت صبر، انعطاف پذیری و تحمل افراد بستگی به گستردگی نگاه آنان به رویدادهای روزمره و دیدگاه های سایرین دارد. رفتارهای کودکان شدیداً تابع احساسات درونی آنهاست و با کمترین ناکامی و ناملایمتی از کوره در می روند و در مواردی نیز نسبت به محرک ها و فشارهای محیطی، عکس العمل های تند و خشنی از خود بروز می دهند. کودکانی که از قدرت تحمل و بردباری بالایی برخوردارند، سعی می کنند با ناملایمات و دشواری های روزمره با آرامش روبه رو شوند. کودکی که مورد علاقه اطرافیانش باشد، احساس امنیت کند و از این که مورد بی مهری قرار گیرد، نگرانی و ترسی نداشته باشد، خویشتندار و صبور خواهد شد.والدین، مربیان و اعضای خانواده ها می توانند با حمایت های روانی مثبت خود برای کودک امنیت ایجاد کنند و آنها را تشویق کنند تا نسبت به تجربه های منفی روزمره خود مقاوم و آسیب ناپذیر باشند.

به نقل از : www.edum.blogfa.com

نویسنده: ماندانا سلحشور