جهانی شدن چیست

واژه جهانی شدن در سال های اخیر یكی از پركاربردترین واژه های عرصه سیاستگذاری اقتصادی,فرهنگی و سیاسی داخلی و بین المللی كشورها و نیز موضوع بحث های آكادمیك و ژورنالیستی بوده است

واژه جهانی شدن در سال‌های اخیر یكی از پركاربردترین واژه‌های عرصه سیاستگذاری اقتصادی،فرهنگی و سیاسی داخلی و بین المللی كشورها و نیز موضوع بحث‌های آكادمیك و ژورنالیستی بوده است.

برغم كاربرد گسترده ای كه واژه جهانی شدن (Globalization)در بیش از یك دهه گذشته پیدا كرده،هنوز معنا و مفهوم آن همچنان مناقشه آمیز است و بسته به اینكه از چه زاویه و با چه نگرشی به آن نگریسته شود معنا و مفهوم متفاوت پیدا خواهد كرد كه ظهور واژه های مختلفی همچون "جهانی شدن"،"جهانی سازی"،"جهانگرایی"،"غربی شدن" و "آمریكایی" شدن در بسیاری از جوامع از جمله ایران بیانگر این امر می باشد.

این اختلاف دیدگاهها باعث شده تا در حالی كه گروهی از جوامع و افراد با نگاه كاملا مثبت به پدیده جهانی شدن می نگرند و آن را یك فرایند می دانند كه در بردارنده فرصت های زیادی برای جوامع است گروه دیگری از افراد و جوامع این پدیده را یك امر منفی تلقی می كنند و آن را پروژه ای می دانند كه از سوی صاحبان قدرت در جهان در جهت منافعشان طراحی شده است كه طرفداران این دیدگاه در مقابله با جهانی شدن از جنبش مخالفان جهانی شدن كه طیف متنوعی از افراد و گر وهها را در خود دارد حمایت می كنند.البته در بین این دو دیدگاه یك دیدگاه بینا بینی هم بر این باور است كه جهانی شدن همچون هر پدید دیگری در ذات خود فرصت و چالش هایی دارد و كشورها و جوامع باید با شناخت دقیق آن از فرصت های آن به نفع خویش سود جویند و از چالش های احتمالی آن بدور مانند.

صرف نظر از این اختلاف نظرها،پدیده جهانی شدن شامل طیف گسترده ای از روندهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است كه در كاربرد عمومی خود بر معانی مختلفی همچون تعقیب سیاست های لیبرالی كلاسیك (سیاست های بازار آزاد)در عرصه اقتصاد جهان(آزادسازی اقتصادی)، سیطره روزافزون اشكال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غربی (و حتی آمریكایی) (غربی شدن یا آمریكایی شدن)، گسترش تكنولوژیهای جدید اطلاعاتی (انقلاب اینترنتی) و نیز این كه بشریت در آستانه تحقق یك جامعه واحد متحد كه در آن عوامل عمده منازعه اجتماعی از بین رفته اند (همبستگی جهانی) قرار گرفته، دلالت می كند.

در خصوص این كه چه عاملی باعث ایجاد وضعیتی كه از آن به وضعیت جهانی شدن یاد می شود شده، بین نظریه پردازان اختلاف نظر است. همچنین این اختلاف نظر در مورد زمان آغاز فرآیند جهانی شدن نیز وجود دارد. این اختلاف نظرها در خصوص ماهیت جهانی شدن موجب شده تا بحث ها بیشتر بر آثار جهانی شدن همچون افزایش تجارت كالاها و خدمات، توسعه نقل و انتقال نیروی انسانی، گسترش جابه جایی سرمایه، تقویت نفوذ شركت های چند ملیتی و سازمانهای بین المللی، تأثیر فزاینده تكنولوژی و در مجموع وابستگی متقابل بیشتر نظام بین المللی متمركز شود تا جهانی شدن به مثابه یك نظریه.

جهانی شدن در عرصه سیاست هم تحول جدی ایجاد كرده است. به طور سنتی سیاست های هر كشور در چارچوب نظام های سیاسی داخلی آن ترسیم می شده است و دولت های ملی مسئولیت نهایی برای حفظ امنیت و رفاه اقتصادی شهروندان و نیز حفظ حقوق بشر و محیط زیست در درون مرزهای خود را داشته اند. تحولات ناشی از روند جهانی شدن به نوعی تصمیم گیری های سیاسی كشورها را به كاركرد نظام بین الملل نزدیك كرده و نقش نهادها و سازمانهای بین المللی را پر رنگتر كرده و به نوعی حاكمین ملی كشورها را فرسایش داده است.

در عرصه فرهنگی نیز نوآوری های تكنولوژیكی همچون اینترنت، دستگاههای فاكس، تلویزیون های ماهواره ای و كابلی، شبكه اینترنت و ظهور رسانه های جهانی موجب شده تا مرزهای فرهنگی كشورها درنوردیده شود.

گستردگی زوایای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فرآیند جهانی شدن از جهات مختلف بر زندگی اجتماعی و فردی شهروندان كشورهای مختلف تأثیر گذاشته است. این امر طی چند سال گذشته موجب شده كه برخی مؤسسات برای سنجش جایگاه كشورها در فرآیند جهانی شدن یك شاخص تركیبی ایجاد كنند و براساس آن به ارزیابی بپردازند.

اگر چه مجموع این روندها موجب شده تا كارشناسان سیاستمداران و اندیشمندان این وضعیت را، «جهانی شدن» بنامند، اما همچنان این پرسش مركزی مطرح است كه معنی «جهانی شدن» واقعاً چیست؟ و در مرحله بعدی اهمیت، برندگان و بازندگان جهانی شدن به عنوان یك روند واقعی چه كسانی هستند و چگونه می‌توان حركت این روند را هدایت كرد؟

دكتر علی صباغیان