« نقش والدین در عـزت نفس »

یکی از مهم ترین عواملی که باعث می شود کودکان , نوجوانان و جوانان کمتر دچار آسیب های اجتــماعی و به خصوص ایـدز , اعتیاد, بی بند و باری , خشونت , پرخاشگری و شوند, توانایی عزّت نفس است

یکی از مهم ترین عواملی که باعث می شود کودکان ، نوجوانان و جوانان کمتر دچار آسیب های اجتــماعی و به خصوص ایـدز ، اعتیاد، بی بند و باری ، خشونت ، پرخاشگری و ... شوند، توانایی "عزّت نفس" است .گاهــی اوقـات مردم عادی به جــای کلمه"عـزت نفس" از کلمه" اعتماد به نفس" استفاده می کنند. منظور از عزت نفس یعنی احساس ارزشمندی که فرد نسبت به خود دارد . هر چه این احساس قوی تر باشد و کودکان ، نوجوانان و جوانان ارزش بیشتری برای خود قائل باشند، سالم تر خواهد بود .

عزت نفس از دو جزء اساسی تشکیل شده است :

۱) خود پنداره

۲) ارزش گزاری بر خود پنداره

خود پنداره ، همان شناختی است که فرد از خود دارد ، این که کیست ، چه خصوصیات و ویژگی هایی دارد و مواردی از این قبیل . مانند این که من مینا ، ۱۲ ساله ، ساکن کرج دارای دو برادر و دو خواهر هستم و در محله فردیس زندگی می کنم و از نظر تحصیلی معدل ۱۶ دارم و ...

در مرحله دوم ، فرد به آن چیزی که هست ارزش گزاری می کند مانند این که ساکن کرج بودن خوب است یا بد ، این که من دو برادر و و خواهر دارم خوب است یا بد ، یا این که زندگی در مرحله فردیس خوب است یا بد و یا داشتن معدل ۱۶ خوب است یا بد ؟ چنانچه فرد به این نتیجه برسد که خوب است که چنین ویژگی هایی دارد ، عزت نفس قوی دارد و چنانچه نتیجه ارزیابی هایی که از خود می کند این باشد که بد است که چنین ویژگی هایی دارد ، از عزت نفس ضعیف برخوردار خواهد بود .

به همین دلیل ، بسیار مهم است که کودکان و نوجوانان از همان ابتدای رشد ، شناخت بهتر و دقیق تری از خود داشته باشند از جمله :

▪ شناخت خصوصیات مثبت

▪ شناخت خصوصیت منفی

▪ شناخت ویژگی های شخصی و مواردی از این قبیل .

زیرا ، چنین شناخت هایی به کودکان و نوجوانان کمک می کند تا خود پنداره قوی تری داشته باشند .

همانطور که گفته شد ارزش گزاری بر هر آن چه که هست ، جزء دوم عزت نفس را تشکیل می دهد . بنابراین بسیار مهم است که کودکان و نوجوانان با ملاک های اساسی ارزش و ارزشمندی انسان ها آشنا شوند . به این ترتیب بسیار مهم است که شما ملاک ارزش و ارزشمندی انسان ها را به آنان بیاموزید . راستی ، ارزش به چه چیزی است ؟

▪ عده ای معتقدند ارزش انسان به بعضی از موارد زیر است :

ـ پول و ثروت ،

ـ مدرک تحصیلی بالا ،

ـ زیبایی ،

ـ خوش اندامی ،

ـ اصل و نسب ،

ـ پست و مقام ،

ـ هوش و استعداد ،

ـ شهرت و ...

شما ارزش انسان را به چه چیزی می دانید ؟ آیا ارزش واقعی انسان به عامل خاصی بستگی دارد که اگر آن عامل خاص وجود داشت ، فرد ارزشمند است و در غیر این صورت بی ارزش است ؟ اگر چنین است می توان گفت آدمی در یک زمان خاص ارزشمند ، و در زمان دیگری بی ارزش است ؟

حقیقت آن است که اعتقاد به این که ارزش انسان به یکی از عوامل بالا یا تعدادی از آنها بستگی دارد باعث می شود که ارزش انسان مشروط به عامل خاصی شود . به صورتی که به شرط دارا بودن آن ویژگی خاص ، فــرد ارزشمنــد ، و در غیر این صورت فرد بی ارزش می شود .

به چنین ارزش هایی ، ارزش های مشروط گفته می شود . چنین ارزش گزاری ، مانع رشد عزت نفس شده و به شدت به عزت نفس صدمه می زند . زیرا ، ارزش فرد به شرط وجود عوامل خاصی است . آیا شما به چنین تفکری اعتقاد دارید ؟ آیا می توان گفت فردی چون ثروتمند یا دارای مدرک بالای تحصیلی است یا مقام خاصی دارد ارزشمند است و اگر آن ثروت بر باد رفت یا مدرک تحصیلی او به دلایلی مورد قبول قرار نگرفت یا مقـامش را از او گرفتند آن وقت آن فـرد بی ارزش خواهد شد ؟ آیا می توان در مورد انسان ها چنین گفت ؟

نکته مهم آن است که ارزش انسان مشروط به عامل خاصی نیست .انسان فقط به این دلیل که انسان است دارای حرمت و احتـرام و ارزش خاصی است . بــدون قیــد و بــدون شـرط خاصی . همه انسان ها چه فقیر ، چه غنی ، چه زشت چه زیبا ، چه با سواد چه بی سواد ، چه دارای پست و مقام چه بدون آن ارزشمند هستند . ارزش انسان وابسته و مشروط به عامل خاصی نیست . آیا شما فرزند خود را به دلیل زیبایی ، هوش و استعداد ، پست و مقام ، شهرت یا ... دوست دارید ؟ مسلماً نه پس محبت و علاقه بی قید و شرط خود را نسبت به آنان نشان دهید ، ابراز کنید ، بیان کنید . به همین دلیل مهم است که در برخورد با فــرزندان خود محبت بی قید و شرط داشته باشید . بنابراین ، استفاده از عبارت زیر به شدت نادرست است و به عزت نفس کودکان و نوجوانان صدمه زیادی می زند :

ـ چون این کار را کردی دوستت ندارم ،

ـ چون در مدرسه کتک کاری کردی ، مادرت نیستم ،

ـ چون نمرهٔ خوبی نیاوردی پدرت نیستم ،

ـ اگر این کار را کنی ، دوستت دارم و ... .

بعضی از کودکان و نوجوانان تصور می کنند که چون استعداد درخشان ، نمرات خوب ، پیشرفت یا موفقیت خاص و چشمگیری ندارند ، ارزش خاصی هم ندارد و می بینید که چگونه چنین باورهای غلط به تخریب عزت نفس می انجامند . به همین دلیل ، ضروری است به فرزندان خود بیان کنیدکه آنان را نه به دلیل خصوصیات خاص و ویژه بلکه به دلیل هرآنچه هستند دوست دارید .

ممکن است عده ای از والدین مخالف مطلب بالا باشند .

آنــان ممکن است بگوینــد اگر ما به فرزندانمان بیــان کنیم که آنــان را برای هرآنچه که هست دوست داریم ،‌ ممکن است آنـان غـّره شده ،‌ مغرور شوند ودیگرسعی در تلاش و فعالیت و دستیابی به مؤفقیت نباشند . این فقط یک نگرانی است . تجارب نشان داده ، فرزندانی که با آنان چنین برخوردهایی می شود ، نه تنها مغرور نمی شوند بلکه از عزت نفس و ارزشمندی بالایی برخوردار می شوند .

نکتــهٔ مهـم دیگر آن است که افراد مغرور ، متکبـّر و از خود راضی نه تنها عزت نفس بالایی ندارند بلکه بسیار عزت نفس ضعیف و شکننده ای دارند و برای جبران این احساس ضعف درونی ، به تکبـّر پناه برده اند تا احساس بهتری از خودشان داشته باشند . بنابراین ، به راحتی به فرزندان خود بگویید که آنان را نه برای مؤفقیت ها ، هوش یا استعداد درخشان ، زیبایی ، ثروت و ... بلکه به دلیل آنچه هستند دوستشان دارید . برای دوست داشتن فرزند خود هیچ قید و شرطی نگذارید .