عوارض آلودگی هوا

آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر در جهان است طبق آمار, یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر در جهان در معرض آلودگی هوا قرار دارند و سالانه ۳ میلیون نفر در دنیا جان خود را به دلیل عوارض مستقیم یا غیرمستقیم آلودگی هوا از دست می دهند

آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر در جهان است. طبق آمار، یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر در جهان در معرض آلودگی هوا قرار دارند و سالانه ۳ میلیون نفر در دنیا جان خود را به دلیل عوارض مستقیم یا غیرمستقیم آلودگی هوا از دست می‌دهند. وسایط نقلیه یکی از علل عمده آلودگی هوا هستند. ازن، دی اکسیدکربن، اکسیدهای گوگرد و نیتروژن، سرب، ذرات معلق و ترکیبات سمی مانند بنزن و فرمالدیید ترکیباتی هستند که در اثر سوخت خودرو ایجاد شده و هوا را آلوده می‏کنند. تماس با سطوح بالای آلودگی هوا با بیماری‏های ریوی، ناراحتی‏های قلبی و عروقی، آسیب به سیستم عصبی، سرطان و مرگ زودرس ارتباط دارد.

● آلاینده های سمی هوا

برخی مواد آلاینده ناشی از سوخت خودرو مانند بنزن و فرمالدیید سمی‏اند و اثر سرطان‏زایی‏شان شناخته شده است. این ترکیبات حتی در مقادیر کم تماس خطرناک هستند و ممکن است موجب تغییرات ژنتیکی، نقایص مادرزادی و سایر بیماری‌های خطرناک شوند. این ترکیبات می‏توانند به‌طور مستقیم بلعیده شوند یا به وسیله ذرات کوچک گرد و غبار به وارد ریه‏ها شوند.

● مغز

ذرات آلاینده و ترکیبات زیان‏آور هوای آلوده که از طریق تنفس‌، بلع یا پوست جذب بدن می‏شوند، از طریق جریان خون به مغز رسیده و سبب بروز التهاب‌های بیماری‎زا می‌شوند. بررسی‏ها نشان داده است تماس بیش از حد با آلاینده‌های ترافیکی هوا سبب افزایش ناتوانی‌هایی ذهنی می‌شود و افراد با افزایش سن بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر قرار می‌گیرند. به گفته محققان آلمانی، مشکلات حافظه‌ای زودهنگام در زنانی که حداقل مدت ۲۰ سال در نزدیکی خیابان‏های شلوغ و پرتردد زندگی کرده‌اند، بیشتر مشاهده می‌شود و آنها در انجام آزمون‎های ذهنی بازده بسیار نامطلوب‏تری دارند.

سرب، از آلاینده‏هایی است که در اثر سوخت خودرو ایجاد می‏شود. مسمومیت با سرب توانایی ذهنی را کاهش می‏‏دهد و به سیستم عصبی و سایر اندام‌ها آسیب می‏رساند. سرب در بدن تجمع پیدا می‏کند به همین دلیل حتی مقادیر کم بلع یا استنشاق سرب خطرناک است.

منوکسیدکربن که یکی دیگر از مواد زیان‏آور هوای آلوده است نیز می‏تواند موجب سردرد، کاهش هوشیاری، مشکلات دایمی سیستم اعصاب مرکزی و حتی مرگ شود.

● ریه

تماس با سطوح بالای آلودگی هوا با بیماری‏های ریوی، سرطان ریه و مرگ زودرس ارتباط دارد. پژوهشگران هلندی با بررسی ۶۳۲ کودک ۷ تا ۱۱ ساله دریافتند ناراحتی‏های تنفسی در کودکان با افزایش آلودگی هوا تشدید می‏شود. تماس با ذرات معلق شامل ذرات ریز میکروسکوپی و قطرات بسیار کوچک مایعات که به دلیل اندازه کوچک‏شان در بینی و قسمت فوقانی دستگاه تنفس ته‌نشین نمی‏شوند و در سیستم دفاعی طبیعی بدن به دام نمی‏افتند، می‏تواند سبب خس‌خس و تنگی نفس و علایم مشابه در افراد مبتلا به آسم یا افرادی که سیستم تنفسی حساسی دارند، شود.

ازن که از ترکیب گازهای هیدروکربنه با دی‌اکسید نیتروژن در حضور نور خورشید ساخته می‏شود، یکی از آلاینده‏های هواست که ممکن است در سیستم تنفسی و مسیرهای هوایی تغییرات خطرناکی ایجاد کند و سبب کاهش ظرفیت ریه، سرفه، درد و خس‌خس سینه شود. ازن موجب افزایش آلرژی و آسم در کودکان می‏شود و حتی افراد سالم هم به تماس با این ماده حساس‏اند.

استنشاق دی اکسید گوگرد که در اثر سوخت حاوی گوگرد ایجاد می‏شود، راه‏های هوایی را ملتهب می‏کند و در کودکان و افراد مبتلا به آسم ایجاد مشکل می‏کند.

‏تماس با ترکیبات نیتروژن که در اثر سوخت بنزین ایجاد می‏شوند، موجب درد قفسه سینه، اشکال در تنفس و افزایش احتمال عفونت ریه می‏شود.

● قلب و عروق

آلودگی هوا بر سیستم عروقی و گردش خون تاثیر نامطلوبی دارد، به‌طوری که در انگلستان از هر ۵۰ حمله قلبی یکی با آلودگی هوا ارتباط دارد. طبق اعلام انجمن قلب آمریکا آلودگی هوا موجب غلیظ شدن خون و بالا رفتن احتمال تشکیل لخته، آسیب به سرخرگ‏ها، تصلب شرائین و ایجاد رسوب چربی در دیوراه رگ‏ها می‏شود. بررسی‏ها نشان داده است که تماس با ذراتی با قطر ۵/۲ میکرون که حاوی هیدروکربن و فلزات هستند تولید اندوتلین، پروتئینی که در تنظیم فشار خون نقش دارد را افزایش می‏دهد. این موضوع در افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‏کند اما تحقیقات نشان داده است احتمال مرگ در اثر سکته قلبی در افراد مبتلا به تصلب شرایین که غلظت این پروتئین در خونشان بالای ۱۵۰میکروگرم در متر مکعب است، بیشتر است.

● شکم

آلودگی هوا می‌تواند سبب بروز دردهای شکمی شود. به گفته محققان کانادایی دردهای شکمی، از شایع‌ترین علل مراجعه به بخش اورژانس در بیمارستان‌ها است که می‌تواند با آلودگی هوا در ارتباط باشد. محققان با بررسی‌ بیش از ۱۲۰ هزار بیمار مبتلا به دردهای شکمی و بررسی اطلاعات مرکز ملی کنترل آلودگی هوا در کانادا برای تعیین سطح تماس با ازن، دی‏اکسید نیتروژن، دی‏اکسید گوگرد، مونوکسید کربن و ذرات معلق، مشاهده کردند تعداد مراجعه بیماران به دلیل بروز این قبیل دردها به بیمارستان در روزهایی که آلودگی هوا بیشتر است، افزایش می‌یابد.

● دهان و حلق و بینی

دهان، حلق و بینی مسیر اصلی عبور هوای آلوده است. بینی نقش مهمی در تصفیه آلودگی‏ها دارد. مواد آلاینده‏ای که در بینی تجمع پیدا می‏کند می‏تواند به بافت بینی، سینوس‏ها و مخاط تنفسی آسیب برساند. آسیب سلول‏ها در اثر تماس با مواد شیمیایی آلاینده سیستم ایمنی بدن را در حالت دفاعی قرار می‏دهد. این موضوع می‏تواند بدن را در برابر بیماری‏ها آسیب‏پذیر کند. به عنوان مثال، از راه‏ هوایی بینی را تحریک کرده و موجب التهاب مخاط و تولید خلط می‏شود. بینی ملتهب و دچار آبریزش نیز به مواد حساسیت‏زا مانند گرده گل‏ها حساس‏تر و در برابر ویروس‏ها و باکتری‏های عفونت‏‏زا آسیب‏پذیرتر است.

● باروری و جنین

مطالعات ژنتیکی انجام شده در زمینه تغییرات کروموزومی ناشی از تماس با آلاینده‌ها نشان داده است مواجه با آلودگی هوا با کاهش شدید درصد تحریک اسپرم، کاهش شدید درصد اسپرم‌های طبیعی از نظر شکل و همچنین ساختمان غیرطبیعی کروماتین اسپرم ارتباط مستقیم دارد. این عوامل موجب ناباروری در مردان می‌شود.

تحقیقات نشان داده است که رشد طبیعی جنین به دلیل قرار گرفتن در معرض هوای آلوده کاهش می‎یابد. پژوهشگران افزایش اکسیدهای نیتروژن را از علل اصلی این مشکل می‏دانند. بررسی اطلاعات ۳۳۶ هزار نوزاد متولد شده در نیوجرسی به مدت ۴ سال و بررسی اطلاعات مربوط به آلودگی هوا در این مدت نشان داد که در فاصله ۹ کیلومتری منزل مادرانی که رشد جنین در آنها محدود بوده، سطح بالایی از آلودگی هوا وجود داشته است. این یافته‏ها نشان می‏دهد آلودگی ناشی از ترافیک وسایل نقلیه و یا زندگی در نزدیکی جاده‏های اصلی می‏تواند بر رشد جنین تاثیر نامطلوب بگذارد. تحقیقات قبلی نیز نشان داده بود که آلودگی هوا فعالیت سلولی جنین را کاهش می‏دهد و یا به اختلال در رسیدن مواد غذایی و اکسیژن به آن منجر می‎شود. همچنین مقدار بالای آلودگی هوا با افزایش آمار سقط جنین نیز ارتباط دارد.