آیا می توان میراث صوتی تصویری را ذخیره کرد

ارزش یک ماده قابل دسترس بسیار بالاتر از ماده ای است که در قفسه انبار شده است وظیفه آرشیوها این نیست که تصمیم بگیرند کدام ماده باید به دست فراموشی سپرده شوند و از مجموعه حذف شود, بلکه وظیفه این است که از حداکثر مواد سمعی – بصری تولید شده توسط بشر در نقاط مختلف حفاظت کنند تا برای نسل های آینده باقی بمانند گذشت زمان و نحوه استفاده,عمر مفید این مواد را کاهش داده است و با توجه به بار اطلاعاتی و ارزش ویژه مواد آرشیوی, برای نگهداری و حفاظت آنها تدابیر خاصی اندیشیده شده است

منظور از اجرای پروژه Presto Space حل مشکل بزرگ مربوط به میراث فرهنگی بود و هدف عمده آن توسعه سیستم‌هایی است که حفاظت رسانه‌های آنالوگ را به صورت قابل دسترس، اقتصادی, مؤثر و سریع به ارمغان آورند.

● مقدمه

عمده ترین پیوند ارتباطی بشر با گذشته از راه حافظه (خاطرات) است: که عمدتا سیر تکامل تدریجی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. از آغاز پیدایش تمدن تا کنون ,انسان درصدد ایجاد مصنوعاتی بوده که بوسیله آنها طول مدت حیاتش را افزایش دهد تا بخشی از آیندگان باشد و شاید هم به جاودانگی برسد و بدین ترتیب خاطرات (حافظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها) را حفظ نماید.برای مدت زمانی نسبتاً طولانی نوشتن, مهمترین و عمده‌ترین رسانه ذخیره‌سازی وقایع و حقایق بوده است. چون نه تنها اعمال، کارها، عقاید و احساسات بشر بوسیله نوشته ثبت می‌گردد، بلکه نوشتن به خودی خود یک ابزار معنوی و فکری است که نقطه نظرات انسان را در مورد تفکرات دنیوی و همچنین مقدار گسترده‌ای از تفکرات انتزاعی (معنوی) را ارائه می‌کند.اشکال دیگری از رسانه‌ها مانند: ترسیم ، نقاشی، معماری، مجسمه‌سازی، موسیقی و غیره نیز همواره برای ثبت وقایع و حقایق وجود داشته، هر یک از آنها برای زنده نگهداشتن یک لحظه خاص، یک عقیده یا یک طرز تفکر خلق می‌شد.

در پایان سده ۱۹ میلادی اشکال تازه‌ای از حافظه‌های خارجی[۳] ایجاد شد، نخست پیدایش هنر عکاسی بود که با ثبت تصاویر، حس تازه‌ای از واقع‌گرایی را ایجاد می‌کرد، سپس انتقال صدا و ضبط آن بود که وابستگی زمان _ مکان را برای شنیدن صداها از بین برد. پس از آن, ظهور تصاویر متحرک بود که به وسیله آن می‌توانستیم زندگی را به طور غیرواقعی شبیه‌سازی و ایجاد کنیم و ثبت نماییم.چنین رهیافت‌های نوینی که در مورد حافظه بدست آمد، باعث پیدایش رسانه‌های جدیدی چون رادیو، سینما، تلویزیون و موارد مشابه -که تکامل یافته این رسانه‌ها هستند-گردید.نکته‌ای که در مورد تمام این رسانه‌ها عمومیت داشت، این بود که آنها فقط از طریق واسطه‌ می‌توانستند وجود داشته باشند.در ابتدا فقط می توانستیم اطلاعات را از طریق واسطه‌ها ارسال کنیم و که این واسطه‌ها اطلاعات الکتریکی یا دیجیتالی را به شکلی درمی‌آورند که توسط حواس بشر قابل دریافت باشد.(موناکو [۴]،۲۰۰۰)

صنعت سینما، با استفاده از تصاویر متحرک و صدا (همزمان با تصویر)، هنر جدیدی خلق کرد، که در آغاز شبیه به هنرهای نمایشی موجود بود. اما به تدریج زیبایی‌شناختی و تکنیک‌هایش را توسعه داد و جایگاه خود را در بین عموم مردم باز کرد.شاید توانایی سینما در نمایش واقعیت‌ها و خلق واقعیت‌هایی نو در اذهان مردم بود که منجر به پیدایش یک انقلاب هنری عظیم در سده بیستم شد.ضبط صدا باعث پیدایش ضبط موسیقی شد، و سپس موسیقی الکترونیکی پدید آمد و در نتیجه توانستیم موسیقی را از هر نوع صوت، چه طبیعی و چه مصنوعی (ترکیبی)، بسازیم.ضبط صدا و تصاویر متحرک,زمینه را برای پیدایش رسانه‌های دیگر فراهم کرد رسانه‌هایی چون رادیو و تلویزیون، با وجودی که تکنولوژی دیگری بودند اما یک حرکت اجتماعی (مردمی) محسوب می‌شدند,در عین حال هیچ‌کدام از اینها را نمی‌توان به عنوان واقعه ویژه‌ای در نظر گرفت که باعث توجه و جلب مخاطبان شده است.رادیو و تلویزیون به تدریج به صورت بخشی از زندگی روزمره انسان‌ها در آمد.می‌توان گفت آنها مصنوعات مکملی هستند که باعث ارتباط افراد با یکدیگر و با دنیای اطرافشان می‌شوند.

البته ماهیت اطلاعاتی که به وسیله رادیو و تلویزیون منتقل می‌گردد به گونه‌ای است که به محض مراجعه به این رسانه‌ها دریافت می‌گردند و در کل باعث ایجاد وضعیت تازه‌ای در ارتباطات ما با دنیای اطراف شده‌اند: زیرا هیچ اطلاعاتی به اندازه این اطلاعات فوری منتقل نمی‌شود.رادیو و تلویزیون زندگی روزمره انسان‌ها را تحت تأثیر قرار داده‌اند، تمام دنیا را به خانه‌های افراد آورده‌اند، اطلاعات را با داستان و قصه، و سرگرمی را با فرهنگ درآمیخته‌اند و پنجره‌ای از کل جهان را به روی انسان گشوده‌اند. این انتقال بی‌واسطه و فوری همچنین می‌تواند باعث حفظ یک خاطره برای کل مردم، بازسازی وقایع تاریخی با استفاده از وقایع جانبی و حوادث تاریخی به وقوع پیوسته در یک دوره زمانی باشد و در نتیجه مخزن عظیمی از خاطرات (حافظه‌های) مشترک ایجاد کند.

اما رادیو و تلویزیون تنها تولید‌کننده عظیم اطلاعات نبودند؛ کلیه تلاش‌های بشر برای تولید تکنولوژی ضبط، گامی در جهت دنبال کردن اطلاعات مربوط به فعالیت‌های انسان بوده است.از اینرو پژوهشگران، موزه‌ها، سازمان‌های دولتی، شرکت‌ها و همچنین افراد خصوصی تلاشی را در جهت ثبت تجربیات خود و سازماندهی آن در مجموعه‌ها آغاز کرده‌اند تا از آنها به عنوان یک ابزار کاری استفاده شود و یا اینکه برای فعالیت‌هایشان سند و مدرکی داشته باشند.

● ظهور آرشیوهای صوتی _ تصویری

مدت‌‌ها طول کشید تا جامعه تکنولوژیکی نوین از لزوم جمع‌آوری مداوم و انبوه موادی که تولید می‌شدند و اهمیت این امر برای آینده آگاهی یافت.زمان زیادی گذشت تا نخستین آرشیوها به منظور سازماندهی مواد موجود و شرح خصوصیات آنها به گونه‌ای که بتوان برای استفاده مجدد آنها را بازیابی کرد، ایجاد شدند.آرشیوهای صوتی _ تصویری مطابق با سبک تولیدات (صوتی _ تصویری) ساخته می‌شدند. اشیاء صوتی _ تصویری (جعبه‌های حاوی نوارهای صوتی، فیلم‌ها و مواد دیداری) در قفسه‌هایی که بر روی آنها برچسب می‌خورد _ مانند مخزن کتاب‌ها در کتابخانه _ نگهداری می‌شدند.اما با توجهات و بررسی‌های ویژه مشخص شد که برخی از مواد صوتی _ تصویری تفاوت‌های عمده‌ای با کتاب‌ها دارند؛ بازیابی آنها بر حسب زمان مشکل بود و به طور غیر منتظره ای ثابت شد که عمر مفید آنها کوتاه است، و حتی اگر در بهترین شرایط نگهداری شوند بالغ بر ۵۰ سال نخواهد بود. مسلماً مشکلاتی که این مواد داشتند در حین استفاده از آنها بروز می‌کرد. (خراب شدن نوارها،بد کار کردن آنها در حین استفاده در پردازش یا انجام عملیات).با این وجود، در روند تکامل تکنولوژی مورد نیاز و در مجموع از نظر دوام رسانه، تا حدودی قابل اطمینان بودند.

پیدایش سیستم‌های دیجیتالی تا حدی باعث تقویت این عقیده شد که رسانه‌های صوتی _ تصویری می‌توانند فناناپذیر باشند.این حقیقت که یک سیگنال دیجیتالی (اطلاعات دیجیتالی) با گذشت زمان کمتر دچار آسیب می‌شود و می‌توان آن را به سادگی و بدون از دست دادن اطلاعات تکثیر کرد، اولا آنچه باعث پیدایش این باور شد این بود که مواد دیجیتالی بادوام‌تر از نوارهای مغناطیسی هستند، و ثانیاً باعث بروز مفهومی به نام انتقال[۵] شدند. راه حلی که برای حل کردن مشکل زوال و انحطاط نوارهای مغناطیسی در اثر مرور زمان، به فکر بشر رسید.اگرچه در آن زمان فارغ از این مسئله بودیم که: هر روز رسانه‌های دیجیتالی جدید وارد بازار شوند و باعث ایجاد یک شرایط بسیار ویژه یعنی: تغییر و دگرگونی بی‌رحمانه، سریع و روزافزون فرمت رسانه‌ها می شوند, که این امر سبب تغییر دائمی محیط و شرایط تکنولوژیکی شده و کار حفظ و نگهداری از رسانه‌ها را مشکل نماید.در نتیجه این باور غلط در ذهن ها شکل گرفت که دیگر نباید در مورد آنالوگ نگرانی داشته باشیم، آن هم به دلیل اینکه «روزی» تمام انواع مواد آنالوگ به طور مفید و مناسب به دیجیتال تبدیل خواهند شد.بدین‌ترتیب بود که ما منتظر فرمت و رسانه دیجیتالی تمام و کمالی بودیم که ظهور کند و بتوانیم آن را به طور تضمینی برا ی‌ مدت زمان طولانی حفظ و نگهداری کنیم.این خوش باوری,اعتماد بیش از حد به آینده و عدم آگاهی کافی از مشکلات نهفته‌ آتی,برای آیندگان دردسر آفرین خواهد بود.بنابراین اگر مشکل حفظ و نگهداری را کنار بزنیم؛ مشکلات دیگری هم وجود خواهند داشت که گهگاهی با آنها مواجه می‌شویم. اما این مشکلات به صورت مشکلات محلی و موردی هستند و رویکرد کلی اتخاذ شده در مورد رسانه‌ها را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند.

به هرحال در پی باورهای نادرست و دوگانه‌ای که وجود داشت –یکی از باورها این بود که نوارهای مغناطیسی آنالوگ برا ی مدت زمان طولانی پایدار می‌مانند و یا با ورود یک فرمت نهایی، ذخیره‌سازی دیجیتالی، مشکل ریختگی مغناطیسی را در نوارهای آنالوگ برطرف می‌کند- اما عملاً هیچ اقدام اساسی تا پایان دهه۱۹۸۰ انجام نگرفت.

● نخستین اقدامات

در طی دهه ۱۹۹۰ مشخص شد که رسانه‌های آنالوگ سریعتر از آنچه پیش‌بینی می‌کردیم خراب می‌شوند و باید برای جلوگیری از ایجاد یک خسارت عمده در میراث صوتی _ تصویری، اقدامات اولیه‌ای را آغاز کنیم. اما هنوز فرمت ذخیره‌سازی دیجیتالی ایده‌آل به بازار نیامده بود. به این دلیل و نیز به خاطر حجم روزافزون رسانه‌های ذخیره شده با مشکل دیگری مواجه شدیم که این مشکل دسترسی بود.جستجو از میان نوارها و فیلم‌های ذخیره شده دیجیتالی کار دشواری بود,در نتیجه اغلب آرشیوها به روی کاربران بیرونی بسته شدند.سند آرایی[۶] آرشیوها که می‌توانست توصیفات مناسبی را برای دسترسی آسان به رسانه‌ها فراهم کند تقریباً به طور کامل تعطیل شد. سپس آرشیوهای اصلی اروپا مانند BBC ، INA و RAI شروع به اجرای طرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی برای بررسی و بازبینی مجموعه، سندآرایی، حفاظت و دیجیتالی کردن مواد سمعی – بصری نمودند تا میراث گرانبهای سمعی – بصریشان را برای نسل‌های آینده حفظ کنند.این اقدامات به طور ضمنی باعث ایجاد سودمندیهای اقتصادی نیز شد ,زیرا سازمان‌های نامبرده مقدار بسیار زیادی از مواد آرشیوی را از تولیدات داخلی یا خارجی فراهم کردند. البته یکی از مفاهیم مرتبط با میراث صوتی _ تصویری حفظ تاریخ کشورها توسط این آرشیوها بود.

● نخستین تلاش: Presto

حفاظت و نگهداری مواد درهر حال پرهزینه است، چه از نظر هزینه‌های مالی و چه از نظر کوشش‌های انسانی.به کار گرفتن تکنولوژی فقط مخصوص رسانه‌های قدیمی نیست، بلکه حفظ آرشیوهای صوتی _ تصویری به معنای حفاظت از تکنولوژیی است که تولید کننده رسانه‌های قدیمی بوده است.در سال ۲۰۰۱ INA ، RAN وBBC همکاری در مورد پروژه FP۵ به نام presto (رایت[۷]،۲۰۰۲) (پروژه [۸]presto، ۲۰۰۴) را آغاز نمودند تا با مطالعه اجمالی در مورد حجم مواد بایگانی شده در آرشیوهای اروپایی و گسترش ابزارها و دستگاه‌های ویژه , هزینه حفاظت و نگهداری از مواد را کاهش دهند.این پروژه نخستین اقدام در جهت توسعه ابزارهای ویژه برای آرشیوها و رسیدگی به مشکلاتی است که عمدتاً لازم است راه حل‌هایی برای آنها ارائه شود تا کنترل‌های دیجیتالی صوتی _ تصویری و دستگاه‌های اتوماتیک اتصال دهندهء فیلم‌ها، توسعه و ارتقاء یابند.

نتیجه این مطالعه و بررسی در مورد موجودی آرشیوهای اروپایی به سادگی نشان داد که: برآورد موجودی آرشیوهای پخش به تنهایی ۵۰ میلیون ساعت مواد دیداری و شنیداری و فیلم است؛ در حالی که رقمی که برای موجودی بقیه آرشیوها به طور کلی تخمین زده شده، مجموعاً دو برابر این مقدار یعنی حدود ۱۰۰ میلیون ساعت بود!اما فقط ۲% موجودی مورد حفاظت و ذخیره‌سازی قرار گرفته بود و مقدار مواد دیجیتالی شده، قابل دسترس و قابل جستجو به طور آن‌لاین حتی کمتر از ۲% بود.بدین ترتیب واضح بود که در صورت عدم انجام اقدامات اساسی در این مورد، اکثر آرشیوهای صوتی _ تصویری به خاطر فساد شیمیایی و کهنه بودن از نقطه نظر تکنولوژی، در آینده از بین می‌رفتند.به علاوه سرمایه‌گذاری و بودجه مورد نیاز برای پشتیبانی از برنامه‌های ذخیره‌سازی سیستماتیک، اغلب برای هزینه‌های ذخیره و نگهداری مواد موجود کفایت نمی‌کند.برای اینکه حجم مشکلات مربوط به آگاهی از روابط سیاسی- فرهنگی (از طریق مواد سمعی – بصری) و خطر جدی از دست دادن این نوع میراث فرهنگی (یعنی مواد سمعی – بصری) به میزان مورد قبولی کاهش یابد، باید اقداماتی در این خصوص صورت می‌گرفت.(پروژه presto، ۲۰۰۴)

● دیجیتالی کردن راه‌های دسترسی را می‌گشاید

بررسی‌هایی که در مورد ذخیره‌‌سازی و دیجیتالی کردن مواد صورت گرفت، نتایج جالبی را به همراه داشت

:اولاً کلیه آرشیوهای صوتی _ تصویری غیرقابل دسترس شدند.اکثر آرشیوها - از لحاظ استفاده‌های فنی ، نشر و دسترس پذیری مواد- به روی کاربران بیرونی بسته شدند. بدین‌ترتیب اکثر تولیدات سمعی – بصری قرن بیستم در دسترس عموم قرار نداشتند مگر به طور تصادفی و یا احتمالاً استفاده مجدد این مواد در محصولات تلویزیونی.واضح بود که تنها راه دسترسی به این مواد از طریق دیجیتالی (کامپیوتری) است؛یعنی از راه دسترسی پیوسته [۹] به محتوای دیجیتالی آنها.البته دسترسی تنها در صورتی مقدور بود که محتوای مواد سمعی – بصری در فرمت دیجیتالی باشد و از آنجا که اغلب مواد در فرمت آنالوگ یا فرمت‌های دیگر بودند، موانع همچنان پا برجا ماندند.

ترجمه :شیما مرادی

---