هــــپــــاتیـــــت چیست

هپاتیت به معنی التهاب و ورم کبد است که به آن یرقان می گویند عوامل مختلفی مثل ویروس ها, باکتری ها, انگل ها, سموم گوارشی, بیماری های ارثی و مصرف مشروبات الکلی می تواند بیماری هپاتیت را ایجاد کنند ولی یکی از مهمترین اشکال آن هپاتیت ویروسی است

کبد بزرگترین غده بدن و کارخانه شیمیایی آن است که در قسمت بالای سمت راست شکم درست در زیر دنده‌ها و در قسمت فوقانی عضله دیافراگم قرار دارد. کبد فعالیت‌های حیاتی و مهمی را به شرح ذیل انجام می‌دهد و در صورت تخریب سلول‌های کبدی ملتهب شده و در فعالیت‌‌های آن اختلال ایجاد می‌گردد؛

۱) دخالت در هضم و جذب مواد غذایی

۲) ساخت آنزیم‌ها و پروتئین‌هایی مانند آلبومین و عوامل منعقد کننده خون

۳) تصفیه سموم و تبدیل آنها به مواد بی‌ضرر

۴) متابولیسم داروها

۵) شرکت در خون‌سازی قبل از تولد

۶)مقاومت در برابر عفونت‌ها، فراهم ساختن سریع انرژی در هنگام ضرورت، ذخیره آهن و سایر موارد.

● هپاتیت چیست؟

هپاتیت به معنی التهاب و ورم کبد است که به آن یرقان می‌گویند. عوامل مختلفی مثل ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها، سموم گوارشی، بیماری‌های ارثی و مصرف مشروبات الکلی می‌تواند بیماری هپاتیت را ایجاد کنند ولی یکی از مهمترین اشکال آن هپاتیت ویروسی است. هپاتیت‌های ویروسی براساس نام ویروس و راه سرایت به دو دسته تقسیم می‌گردند:

۱) هپاتیت‌های ویروسی منتقله از راه مواد غذایی شامل: هپاتیت A و E

۲) هپاتیت‌های ویروسی منتقله از راه خون شامل: هپاتیت B، C، D

هپاتیت B و هپاتیت A شایع‌ترین نوع هپاتیت می‌باشند.

▪ هپاتیت B :

یکی از انواع شایعه هپاتیت می‌باشد که آلودگی به ویروس هپاتیت B به سه حالت‌ متفاوت ممکن است دیده شود که عبارتند از:

۱) هپاتیت حاد:

در این حالت بیمار پس از یک دوره مقدماتی با نشانه‌هایی مانند تب، سرماخوردگی، تهوع، استفراغ و درد شکم، دچار زردی می‌شود. اولین عضوی که زردی در آن مشاهده می‌شود سفیدی چشم‌ها است. به طور معمول خود به خود بهبود می‌یابد و پس از ۶ ماه خون از ویروس پاک می‌شود و فقط در -۱۰ %۵ % بیماران بالغ ممکن است آلودگی مزمن شود.

۲) هپاتیت مزمن:

در این حالت ‌نشانه‌ها بسیار غیراختصاصی است. شایع‌ترین نشانه هپاتیت مزمن، ضعف و خستگی طولانی است. گاهی ممکن است زردی خفیف یا خارش وجود داشته باشد. با پیشرفت بیماری ممکن است نارسایی کبدی بروز کند. این افراد باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت نیاز، دارو درمانی شود.

۳) آلودگی بدون علامت:

در این حالت، فرد بدون هیچگونه نشانه بالینی و یا آزمایشگاهی بیماری کبدی، ویروس هپاتیت را در خون خود دارد و می‌تواند آن را به سایرین انتقال دهد. این افراد به درمان دارویی نیاز ندارند، ولی خطر ابتلا به حالت مزمن هپاتیت در آنان زیاد است و باید هر ۶ ماه یک بار توسط پزشک بررسی شوند.

ـ راه‌های انتقال هپاتیت B

آلودگی به هپاتیت B به طور عمده در نتیجه تماس با خون و ترشحات جنسی آ‌لوده به روش‌های زیر صورت می‌گیرد:

الف) تولد نوزاد از مادر آلوده به هپاتیت B

ب) تماس جنسی حفاظت نشده با فرد آلوده

ج) استفاده مشترک از ابزار آلوده تیز و برنده نظیر سوزن و سرنگ، تیغ اصلاح و مسواک

د) تزریق مکرر خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (امروزه کنترل خون‌های اهدایی، احتمال آلودگی از این طریق را بسیار اندک نموده است)

ه) دیالیز با وسایل آلوده و پیوند اعضای آلوده

ط) خالکوبی، حجامت، سوراخ کردن گوش، خدمات پزشکی و دندانپزشکی در محل‌های نامطمئن و آلوده یا هر اقدامی که منجر به سوراخ شدن پوست با وسایل آلوده و غیر استریل شود.

نکته: هپاتیت B از طریق دست دادن، در آغوش گرفتن، بوسیدن و نشستن در کنار فرد آلوده و سایر تماس‌های معمول منتقل نمی‌شود و حضور افراد آلوده در محیط‌های کار و اجتماع بلامانع است.

ـ راه‌های پیشگیری از هپاتیت :B

۱) هرگز از وسایل تیز و برنده نظیر سرنگ، سوزن، تیغ اصلاح و مسواک به صورت مشترک استفاده نکنید.

۲) از انجام کارهایی که منجر به سوراخ شدن و ایجاد خراش در پوست می‌شود، نظیر خالکوبی و حجامت در مراکز غیرمطمئن و آلوده پرهیز کنید.

۳) از تماس جنسی مشکوک و حفاظت نشده پرهیز کنید.

۴) نسبت به واکسیناسیون نوزادان خود اقدام کنید (نوزاد خود را بلافاصله بعد از تولد در ۲ ماهگی و ۶ ماهگی واکسینه نمایید.)

۵) در صورتی که جزء یکی از گروه‌های ذیل هستید، نسبت به سه نوبت واکسیناسیون اقدام کنید:

الف) پزشکان، دندانپزشکان و پیراپزشکان

ب) افراد تحت دیالیز

ج) افرادی که به علت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای،‌ نظیر هموفیلی و تالاسمی،‌ مکررا خون یا فرآورده‌های خونی دریافت می‌کنند.

د) افراد خانواده‌ فرد آلوده که با وی هم منزل هستند.

▪ هپاتیت A :

این بیمای یرقان عفونی یا همه‌گیر نامیده می‌شود. بیماری واگیرداری است که توسط ویروس هپاتیت A ایجاد می‌شود. دوره کمون بیماری در حدود ۱۰ تا ۴۰ روز است، منبع اصلی انتشار عفونت،‌ بیماران می‌باشند و مطالعات نشان می‌دهد که بیماری در نیمه دوم دوران کمون و تا چند روز بعد از یرقان حداکثر قدرت آلوده کنندگی خود را دارد و در اغلب بیماران هفته‌اول بعد از ظهور ایکتر (زردی) قدرت واگیریی از بین می‌رود و دیگر جداسازی (قرنطینه) بیمار بعد از این زمان ضرورت نداد زیرا ویروس به مدت یک هفته تا دو هفته پیش از آغاز بیماری و تا چهارهفته پس از آن از طریق مدفوع دفع می‌شود که خطر انتقال وجود دارد و به ندرت از طریق خون آلوده و فرآورده‌های خونی منتقل می‌شود.

راه‌های انتقال: بیماری از طریق مصرف آب و موادغذایی آلوده، دست و لوازم آلوده بیمار (ظروف و ...) قابل انتقال است.

ـ علائم بیماری:

بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، نفخ، درد شکم، تب و به ندرت با زردی همراه است.

ـ را‌ه‌های پیشگیری از ابتلا به هپاتیت :A

۱) رعایت بهداشت فردی شامل شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا خوردن

۲) ضد عفونی کردن میوه‌ها و سبزیجات قبل از مصرف

۳) ضدعفونی کردن وسایل بیمار

۴) دفع بهداشتی فاضلاب جهت جلوگیری از آلودگی‌ آب، میوه‌ها، سبزیجات و خوراکی‌ها.

صادق ماهگل

کارشناس مسئول دفتر سلامت