ورزش و اعتیاد خیلی دور, خیلی نزدیک

نظر دکتر احمد پدرام و دکتر پویا دانشور درباره ورزشکاران معتاد

برای فوتبالی‌ها، مارادونا تداعی‌گر خاطرات متنوع و متعددی است؛ از اوج هنرنمایی در فوتبال تا حضیض آلودگی به اعتیاد و دوپینگ. پله، اسطوره فوتبال برزیل، درست در نقطه مقابل مارادوناست. او به تازگی نیز در یک اظهارنظر جنجالی، مارادونا را فوتبالیستی خوانده است ...

که هرگز نمی‌تواند و نباید برای جوانان دنیا الگو باشد. اعتیاد و ورزش نیز مثل این ۲ فوتبالیست سرشناس، درست در مقابل یکدیگرند. با این حال، برخی ورزشکاران به انواع اعتیاد آلوده می‌شوند و برخی دیگر از آن مصون می‌مانند. این تفاوت، ریشه در چه عللی دارد؟ این، پرسشی است که در صفحه «شوکران» این هفته از کارشناسان امر پرسیده‌ایم.

دکتر احمد پدرام، روان‌شناس و مشاور اسبق باشگاه ورزشی ذوب‌آهن، در پاسخ به پرسش بالا می‌گوید: «عمده‌ترین عامل اعتیاد، ناتوانی در مدیریت زندگی است؛ به بیانی ساده‌تر، وزشکار باید مهارت‌های زندگی را آموخته باشد. مهارت زندگی یعنی کنترل استرس‌های منفی و مثبت. ورزشکار باید همان‌طور که در میدان رقابت مدیر خوبی است، در زندگی خصوصی‌اش نیز مدیریت مناسبی داشته باشد.» به اعتقاد دکتر پدرام: «اگر هیجانات مثبت و منفی به درستی هدایت نشوند و سازگاری مناسبی با محیط وجود نداشته نباشد، ممکن است فرد به راحتی به سمت موادمخدر کشیده شود.» این استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، «پایین بودن سطح تحصیلات» را نیز یکی دیگر از این عوامل برمی‌شمرد و می‌گوید: «ناآگاهی و تحصیلات پایین و ضعف در کنترل هیجانات دست به دست هم می‌دهند و ورزشکار را از مسیر درست زندگی خارج می‌کنند. ورزشکار ممکن است در پیروزی‌ها، شکست‌ها، موهبت‌ها و محرومیت‌ها، واکنش‌های گوناگونی را از خود نشان ‌دهد. منبع این واکنش‌ها شخصیت رشدیافته افراد در خانواده و اجتماع است. پله، زیدان، مسی و مارادونا شخصیت‌های متفاوتی دارند و بر همین اساس از محبوبیت و پذیرش اجتماعی متفاوتی برخوردارند.»

● اعتیاد یعنی خداحافظی با قهرمانی

دکتر پدرام در پاسخ به این سوال که «اعتیاد چه تاثیری در زندگی فردی ورزشکاران دارد» می‌گوید: «اعتیاد یعنی خداحافظی با ورزش و موفقیت‌های مرتبط با آن. علاوه بر این، آسیب‌های روانی، جسمی و اجتماعی و رفتار مربیان از دیگر مصایب گرایش به موادمخدر است.» وی با بیان این جمله که مربی‌ها باید آموزش خودشناسی و القای آن به ورزشکار را یاد بگیرند، ادامه می‌دهد: «مربیان هرگز نباید ورزشکاران را تحقیر یا به آنها توهین کنند. ورزشکار اگر از طرف تماشاگران تشویق می‌شود، نباید مربی عکس این عمل را انجام دهد؛ زیرا در این صورت، یک نوع تناقض به وجود خواهد آمد. در واقع، باید اعتدال را رعایت کرد.» او روی هوش عاطفی و مدیریت مشکلات زندگی تاکید می‌کند و می‌گوید: «نداشتن این مهارت، ورزشکار را در چاهی می‌اندازد که خارج شدن از آن بسیار دشوار است.» دکتر احمد پدرام با اشاره به الگو بودن ورزشکاران می‌گوید: «ورزشکار الگو است و رفتار او نباید با هنجار‌های جامعه در تناقض باشد.»

● ورزشکاران میان انبوه قرص و آمپول

استفاده از داروهای نیروزا در باشگاه‌های ورزشی ممنوع است. با وجود این، برخی ورزشکاران از این داروها یا به قولی مکمل‌ها استفاده نادرست می‌کنند. کارشناسان علمی و ورزشی از تبعات ناخوشایند اقتصادی و نتایج سوء‌ جسمانی استفاده از این داروها می‌گویند و آن را زمینه‌ساز اعتیاد می‌دانند. در دسترس بودن، فراوانی و شرایط محیط نیز به این آتش دامن می‌زند. دکتر پویا دانشور، متخصص طب ورزشی، با بیان اینکه فلسفه شادی و نشاط در ورزش، آزاد شدن واسطه‌های شیمیایی است، می‌گوید: «از نظر علمی، با ورزش کردن هورمون‌هایی به نام اندورفین آزاد می‌شوند که باعث نشاط و شادی در بدن افراد می‌‌شوند و با دوری از ورزش حرفه‌ای، ترشح این مواد در بدن افت پیدا می‌کند و شادی و نشاط ورزشکار از بین می‌رود.» او در ادامه به نکته مهمی اشاره می‌کند: «آستانه تحمل برای این واسطه‌ها بالا نیست و طبیعتا این نشاط‌ها اعتیادآور نخواهند بود.» اما بعضی ورزشکاران به دنبال جایگزینی می‌گردند تا این کمبود را جبران کنند: «از نظر فیزیولوژیک، یک افت فشار روزمره در آنها وجود دارد ولی در حد وابستگی و اعتیاد نیست.»

دکتر پویا دانشور در پاسخ به این سوال که چرا عده‌ای به این مواد گرایش پیدا می‌کنند و عده‌ای دیگر نه، می‌گوید: «علت‌های روانی در این زمینه موثرترند تا عوامل هورمونی.» او ادامه می‌دهد: «مکانیسم‌های دفاعی روحی‌روانی در بعضی افراد بیشتر و در بعضی کمتر است و این مساله به آموزش‌هایی که فرد در خانواده و اجتماع دیده‌، برمی‌گردد.» دبیر هیات تیم‌های ورزشی در اصفهان درباره راه‌های پیشگیری از اعتیاد در ورزشکاران می‌گوید: «انتظارمی‌رود ورزشکاران ورزش را به طور کامل قطع نکنند تا ترشحات هورمونی در بدنشان کماکان ادامه پیدا کند.» وی احترام به ورزشکاران و پیشکسوتان و ایجاد اعتما‌دبه‌نفس در آنها را از وظایف اطرافیان و مشاوران می‌داند و با تاکید بر اینکه باید از مصرف مواد نیروزای غیرمجاز جلوگیری شود، ادامه می‌دهد: «گزارش‌هایی رسیده که از بعضی محرک‌ها و مواد روان‌گران به جای مکمل‌ها در اماکن ورزشی استفاده می‌شود. بعضی از این مواد، کاهش اشتها و وزن و افزایش قدرت فیزیکی را به همراه دارند و اعتیادآور هستند.» او ۲ گروه را بیشتر از همه در معرض خطر می‌دانند و می‌گوید: «جوان‌هایی که تازه ورزش حرفه‌ای را شروع کرده‌اند و نیز کسانی که ورزش حرفه‌ای را به تازگی کنار گذاشته‌اند، بیشتر در معرض خطرند.»

ابراهیم عظیمی