تلاش رئیس جمهور سودان برای جلب حمایت دوستان

رئیس جمهوری سودان در دقیقه نود تلاش دارد تا پس از جدی شدن احتمال صدور قرار بازداشتش از سوی دادگاه کیفری بین المللی به اتهام ارتکاب جرائم علیه بشریت و نسل کشی در دارفور, خود را به آب و آتش می زند تا بتواند حمایت دوستان خود را جلب کرده و بر مردم خود تاثیر بیشتری بگذارد

رئیس جمهوری سودان در دقیقه‌ نود تلاش دارد تا پس از جدی شدن احتمال صدور قرار بازداشتش از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی به اتهام ارتکاب جرائم علیه بشریت و نسل‌کشی در دارفور، خود را به آب و آتش می‌زند تا بتواند حمایت دوستان خود را جلب کرده و بر مردم خود تاثیر بیشتری بگذارد.

روزنامه کریستین ساینس مانیتور پس از آن که از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی اعلام شد، این دادگاه روز چهارشنبه ۴ مارس نظر نهایی خود را در مورد صدور قرار بازداشت برای عمر البشیر رئیس جمهوری سودان، به اتهام ارتکاب جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت و نسل کشی در استان جنگ زده‌ دارفور واقع در غرب سودان اعلام می‌کند، در گزارشی به تلاش‌های شبانه روزی رئیس جمهوری در تله افتاده‌ این کشور آفریقایی پرداخته و به رهبران دیگر جهان نیز اشاره کرده که به سرنوشت محتوم بشیر دچار شده‌اند.

در این گزارش آمده است، بشیر در دیدار اخیرش با حسنی مبارک رئیس جمهوری مصر و یکی از قویترین کشورهای اتحادیه‌ عرب، نگرانی‌های خود را در مورد آ‌ینده‌ کشورش در صورت صدور قرار بازداشتش توضیح داد. دادگاه کیفری بین‌المللی اعلام کرده است، در روز چهارم مارس نظر خود را در این باره خواهد کرد. حامیان حقوق بشر استدلال می‌کنند که هدف دادگاه کیفری بین‌المللی (مستقر در لاهه) در اجرای عدالت، رهبری او و توانایی‌اش را برای امضای توافق صلح با شورشیان دارفور تضعیف می‌کند. اما اگر چه رئیس جمهوری سودان تعداد زیادی حامی، از اعضای اتحادیه‌ آفریقا و اتحادیه عرب گرفته تا چین، برای خود فراهم کرده، اما به نظر می‌رسد دوره‌اش دیگر پایان یافته است.

جان پرندر گاست، رئیس مشترک پروژه‌ "Enough "(کافی) که یک گروه طرفدار آفریقا مستقر در واشنگتن است، می‌گوید: «هیچ راه خروجی وجود ندارد. البته بشیر در پی کسب تمام حمایت‌های سیاسی است، اما بالاخره اگر کشورهایی به اندازه‌ی کافی روابط خود را با سودان به مرور زمان به این دلیل کاهش دهند که رئیس کشور یک مجرم جنگی محکوم است، در آن صورت حزب حاکم سودان نیز سخت به این فکر خواهد افتاد که دیگر چقدر می‌تواند از رهبرش حمایت کند.

وی در ادامه می‌افزاید: «آن اعضای حزب بشیر که نمی‌خواهند شاهد کاهش بیشتر مشروعیت سودان باشند، برای تغییر آرام رهبریشان اقدام خواهند کرد.»

● میلوسویچ، تیلور... و بشیر؟

رئیس‌جمهوری سودان همانند اسلوبودان میلوسویچ، رئیس جمهوری صربستان و چارلز تیلور، رئیس جمهوری لیبریا، در برابر سیستم تقریبا جدید بین‌المللی قرار گرفته که بدان منظور طراحی شده تا رهبران ملی و دیگر رهبران نتوانند دست به جنایات ضدبشری زده و از زیر بار مسئولیت آن فرار کنند. اما البته بشیر در قیاس با میلوسویچ و تیلور ابزار بیشتری در اختیار دارد زیرا او هنوز هم در حال حاضر رئیس جمهوری یک کشور است. در حالی که بشیر احتمالا چندین حامی دارد، به ویژه آن که بیش‌تر کشورهای پیشرفته‌ جهان نیز نگرانی خود را از فراتر رفتن دادگاه لاهه از حدود و اختیارات قضایی‌اش ابراز کرده‌اند، اما دادگاه لاهه از موضع خود کوتاه نیامده است.

گادفری موسیلا، کارشناس حقوقی موسسه‌ مطالعات امنیتی در آفریقای جنوبی، در این باره می‌گوید: «تنها گزینه‌ دیگری که قاضی می‌تواند به آن نگاه کند، تعلیق صدور قرار بازداشت است. سودان در تلاش است تا حامیان دیپلماتیک زیادی برای خود جمع کند، اما هدف آن تاثیر بر روی صدور یا عدم صدور آن نیست، بلکه زمان صدور آ‌ن است.»

منتقدان دادگاه کیفری بین‌المللی و حامیان بشیر که اصلا این دو گروه را نمی‌توان برابر با یکدیگر دانست، استدلال می‌کنند که تلاش برای دستگیری بشیر در این زمان که سال انتخابات این کشور است و زمانی که روابط با جدایی‌خواهان پیشین جنوب و منطقه‌ شورشی دارفور در غرب بهتر شده، می‌تواند وضعیت را برای مردم سودان بدتر کند. یک توافق جامع صلح میان خارطوم و جنوب سودان (سودان جنوبی) در صورتی که بشیر از رهبری کنار گذاشته شود، لغو خواهد شد.

افزون بر این، در صورتی که شورشیان دارفور احساس کنند دلیلی برای مذاکره با یک دولت ضعیف در خارطوم وجود ندارد، درگیری این منطقه که وارد سال ششم خود شده و هیچ پایانی برای آن نمی‌توان تصور کرد، وارد فاز تازه‌ای خواهد شد. برای نمونه، یک سازمان فرانسوی کمک به دارفور اعلام کرد که دو تن از کارکنان سودانی‌اش در حمله‌ای توسط راهزنان کشته شده‌اند.

● نگرانی مصر، ثبات منطقه

مخالفان رژیم بشیر، این اعلام جرم را پیروزی در برابر نسل کشی می‌دانند. این حکم احتمالی بازداشت به دلیل نقش رئیس جمهوری سودان در مرگ بیش از ۳۰۰ هزار تن و آوارگی بیش از دو و نیم میلیون نفر در منطقه‌ دارفور صادر خواهد شد.

اما مصر که هم اکنون چند میلیون پناهنده‌ سودانی را در مرزهایش جا داده، این اقدام را گامی برای ایجاد یک وضعیت بغرنجتر و تهدیدی علنی برای ثبات منطقه می‌داند.

دکتر هانی رسلان، تحلیل‌گر مرکز اهرام قاهره و کارشناس روابط سودان - مصر، می‌گوید: «مصر از سودان در این مساله حمایت می‌کند، زیرا این نه تنها برای رژیم پرزیدنت بشیر، بلکه برای خود کشور و حکومت سودان نیز بسیار خطرناک است. هم اکنون که بین شمال و جنوب صلح است، مصر دوست ندارد شاهد آغاز یک جنگ داخلی دیگر باشد. سودان در منطقه در یک موضع بسیار ضعیف قرار دارد و احساس می‌کند که تهدیدهایی همانند چاد، اریتره و اسرائیل آن را محاصره کرده‌اند.»

وی در ادامه می­افزاید: «هر کسی علیه سودان برنامه دارد. اگر چه مبارک خود علاقه‌ای به حمایت قوی و علنی از فردی که همه او را یک مجرم جنگی می‌دانند، ندارد؛ اما دولت وی شفاف توضیح داده است که قویا مخالف صدور قرار بازداشت برای رئیس حکومت سودان است.»

سلیمان عواد سخنگوی ریاست جمهوری مصر، در این باره گفته است، دولت مصر با آن چه که سیاسی سازی و انتخابی بودن اتهامات دادگاه کیفری بین‌المللی می‌داند، مخالف است.

عواد خطاب به خبرنگاران هشدار داد، صدور این قرار بازداشت می‌تواند به بی‌ثباتی گسترده‌تر منجر شود. عواقب این امر به ویژه در دارفور، در کل سودان و بر نیروهای صلحبان اتحادیه‌ آفریقا و سازمان ملل متحد خطرناک خواهد بود.

مصر و سودان در طول تاریخ با هم رابطه‌ خوبی داشته‌اند. سودان از سال ۱۸۹۹ تا ۱۹۵۶ به طور مشترک توسط مصر و امپراتوری بریتانیای کبیر اداره می‌شد. قاهره هنوز نیز حامی مهم سودان است. این کشور رهبر سنتی اعراب است و به عنوان هم پیمان استراتژیک اروپا و ا‌مریکا، پلی مهم به غرب است.

عبدالملک النعیم، سخنگوی سفارت سودان در قاهره، می‌گوید: «مصر برای سودان مهم است. مبارک در مساله‌ دادگاه لاهه تلاش بسیار خوبی در دو هفته گذشته کرد، به ویژه این که به نیکولا سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه، گفته است که مصر از سودان در این مساله حمایت خواهد کرد.»

پرندرگاست و دیگر ناظران استدلال می‌کنند که حضور بشیر در دادگاه تنها به زمان مربوط است و در واقع ثبات بیش‌تری به منطقه می‌آورد و نه کم‌تر. او در این باره بر این عقیده است: «این برای تلاش‌های صلح در دارفور، یک گشایش عمده خواهد بود و تنها راه واقعی به سوی تغییر نظر دادگاه لاهه، امضای قرارداد صلح دولت با شورشیان دارفور است. تمام‌ جنجال‌هایی که این روزها از کاخ بشیر بلند می‌شود، هیچ معنی ندارد. قرار بازداشت عواقب بسیار سنگین و جدی خواهد داشت. اگر او به عدالت بین‌المللی بخندد، به امثال میلوسویچ و تیلور می‌پیوندد که آنها نیز به این امر خندیدند اما آخر به زندان افتادند.»