گردهمایی اجتماعی جهان و وظایف ما

در شرایطی كه بنظر می­رسد, انتخابات آینده, تنها به تحكیم حاكمیت راست منجر خواهد شد, لازم است تا صریحاً بر این واقعیت تأكید كنیم كه این انتخابات یك انتخابات عادی در یك كشور عادی نیست اگر راست افراطی در كشوری در مقیاس هندوستان كنترل كشور را بدست گیرد پیامدهای خطرناك خود را خواهد داشت كه ما ملزم به شناخت آنها هستیم

گردهمائی اجتماعی جهان (گاج)۳- كه در دیماه ۱۳۸۲ (ژانویه ۲۰۰۴) در شهر بمبئی هندوستان برگزار شد و قرار است نشست بعدی آن نیز در دیماه سال آینده (ژانویه ۲۰۰۵) در پورتو الگره برزیل – یعنی همان جا كه متولد شد برگزار شود؛ كاملاً هدفمند طراحی و ایجاد شده است و می­خواهد تا در مسائل جهانی مؤثر باشد. به نظر بعضی از صاحب نظران، گردهمائی اجتماعی جهان كه در بمبئی برگزار شد در مسیر این آرمان گام گذاشته است و باید از آن استقبال كرد.

جنگ آمریكا و متحدان آن در خاورمیانه و انتخابات سراسری آینده هندوستان، دو رویداد مهمی هستند كه باید مورد توجه جدی قرار گیرند. طبیعی است كه گردهمائی بمبئی را نیز باید در ارتباط با این دو رویداد مورد ارزیابی قرار داد. آیا "گردهمایی اجتماعی جهان " در بمبئی و اصولاً دیگر نشست­های گاج تأثیری در این رویدادها و دیگر رخ­دادهای مهم منطقه و جهان داشته است؟

تأثیر مخرب جنگ عراق و تنش­های خاورمیانه بر منطقه و جهان كاملاً روشن است، و اما ما حداقل در هندوستان – در این شرایط خطیر خود را با انتخاباتی كه آن را ساده اندیشانه پیاده كردن "دموكراسی" در بزرگ­ترین كشور جهان می­نامیم. خرسند كرده، مسائل مهم جهان را نادیده می­گیریم؛ و از خود نمی­پرسیم "دموكراسی" چیست و معنای آن كدام است؟ درك معنای دموكراسی در شرایط حساس كنونی جهان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. اما واقعیت چیست؟ واقعیت این است كه در "بزرگترین دموكراسی" جهان، ائتلاف نیروهای دمكراتیك ملی۴-، تحت رهبری راست­گرایان، كشور را اداره می­كند. جالب­تر آنكه خود این نیروی راست را نیروهای بنیادگرا – نیروهای واپس­گرا و بسیار متعصبی كه چندان هم در اقلیت نیستند – محاصره كرده­اند. در دهه گذشته، خشونت­های سیاسی و قومی و نیز بحران­های اقتصادی اوج گرفته­اند. نسل­كشی در گجرات، حمله علیه مسیحیان، خودكشی­های گسترده در میان زحمتكشان بخاطر تنگدستی، آزمایش بمب­های هسته­ای و سرانجام احتمال جنگ گسترده با پاكستان، تنها نمونه­هائی از خیزش خشونت­های سیاسی و قومی و بحران­های اقتصادی سال­های اخیرند. اما آن چه سخت نگران كننده است این است كه این رویدادها، منحصر به دوران، حاكمیت راست در هندوستان نیست؛ بلكه در این دوران، تنها تشدید شده است.

در شرایطی كه بنظر می­رسد، انتخابات آینده، تنها به تحكیم حاكمیت راست منجر خواهد شد، لازم است تا صریحاً بر این واقعیت تأكید كنیم كه این انتخابات یك انتخابات عادی در یك كشور عادی نیست: اگر راست افراطی در كشوری در مقیاس هندوستان كنترل كشور را بدست گیرد؛ پیامدهای خطرناك خود را خواهد داشت كه ما ملزم به شناخت آنها هستیم.

تمام آنچه گفته شد به بحث ما در باره گردهمایی اجتماعی جهان (گاج) مربوط می­شود. گرچه كمتر به صراحت گفته شده، اما هر ناظر آگاه سیاسی می­داند كه "گاج" در واقع جنبش جهانی چپ است كه می­كوشد بر روندهای سیاسی جهانی اثر بگذارد، منتهی چپ با معنای گسترده كنونی آن. در این "چپ" بسیاری از سازمان­های غیر دولتی (سغد)۱- و نیز شخصیت­هائی كه در معنای مرسوم سیاسی نیستند – و حتی از احزاب چپ دوری می­كنند- عضویت دارند. شرایط بحرانی كنونی جهان این نیروها را بشدت نگران كرده است؛ بنابراین می­توان گفت در مجموع با اندیشه­های چپ همخوانی بیشتری احساس می­كنند تا با اندیشه­های میانه­رو و راست. در نتیجه، "گردهمایی اجتماعی جهان" در واقع حضور پررنگ چپ است در متن چالش­های جهان؛ منتهی چپ به مفهوم گسترده نوین آن.

وقتی تأثیر گاج بر انتخابات هندوستان و حوادث عراق – ونه تنها عراق بلكه كل خاورمیانه – را مورد ارزیابی قرار دهیم؛ متأسفانه می­توانیم آن را "اندك" یا "به كلی هیچ" بدانیم. گردهمایی بمبئی با همه عظمت آن و با همه آن شوری كه برانگیخت، تنها یك رویداد كوچك تلویزیونی بود – تازه اگر باشد. اگر چنین است، پس چنین رویدادی چه تأثیری در آینده "گاج" وخیزش گسترده چپ نوین جهانی خواهد داشت؟

ماه­ها پس از برگزاری نشست بمبئی، بسیاری از شركت كنندگان، آن را رویدادی بس شورانگیز ارزیابی كرده­اند. بعضی دیگر بطور كلی بر این نكته تاكید كرده­اند كه گردهمائی بمبئی بازتاب دقیق تنوع زندگی و باورهای سیاسی بود. و اینكه گاج "دموكراسی واقعی" در عمل است. اما كسانی نیز این بحث را به میان كشیده­اند كه آیا این نشست گاج را می­توان "بوته آزمایشی" برای تحولات نوین سیاسی جهان كه در حال زایش است دانست. جامع شناسی به نام"دوسوسا سانتوز"۱- می­گوید كه شعار گاج مبنی بر "جهان دیگری ممكن است" نماد پر طنین آرمان شهر نوینی است كه هنوز جامع عمل نپوشیده است و نویسنده نام دار خانم "آرونداتی روی"۲- با بانگی بلند در نشست گردهمایی اجتماعی جهان در پورتوالگره اعلام كرد كه: "احساس می­كنم جهان دیگری زاده می­شود".

اما در این مقطع حساس انتخابات و جنگ، همچنان این پرسش چالش برانگیز مطرح است كه تأثیر گاج بر رویدادهای "اكنون" و "اینجا" چیست؟ البته دل­نشین­تر آن است كه در آغوش "امید به خیزش جنبش در آینده­ای مبهم و مه­آلود” بیاسایم و شرایط حساس "حاضر" را از ذهن خود بزداییم.

زمانی كه گاج در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ شكل گرفت. براستی حادثه­ای محسوب می­شد. اما آیا ذات تشكیل گاج در مد نظر بود؟ آیا نبایستی انرژی و توان خود را صرف تشخیص و پیشبرد تحولات جهان می­كردیم. تصویری خیالی در ذهن ایجاد كردن و به آن دلخوش بودن چیزی است و كار و مبارزه در جهان واقعی چیز دیگر.

این پرسش­ها، تازه و ابتكاری نیستند. بسیاری، بویژه چپ­های رادیكال این پرسش­ها و پرسش­های دیگری را به میان كشیده­اند و از آن بالاتر كوشیده­اند تا درنشست اخیر گاج نه تنها این انتقادها را مطرح كنند بلكه آنهارا در چارچوب برنامه سیاسی "مقاومت بمبئی"۳- تدوین كنند. اما واكنش سازماندهندگان "گاج" نسبت به این كوشش، همان است كه نگرانی ما را دامن می­زند. آنها ترجیح دادند كه این مسائل را نادیده بگیرند و بجای تأمل ورزیدن و ایجاد تغییرات در رویای شیرین موفقیت كمَی فرو روند.

جای سن

مترجم : خسرو باقری

-۱ Jai, Sen پژوهشگر مستقل در زمینه نیروی محركه جنبش­های مردمی، سردبیر نشریه گردهمایی اجتماعی جهان به نام چلنجینگ امپایر (Challenging Empires) ، از ساماندهندگان سمینار "فضای باز" در دانشگاه دهلی و از اعضای كمیته زحمتكشان گردهمایی اجتماعی جهان در سال ۲۰۰۲

-۲ باید توجه داشت كه بعضی رویدادهای اخیر از جمله نتایج انتخابات هندوستان نظرات نویسنده را به چالش می­كشد. بهر صورت مقاله حاضر بیانگر نظرات بخشی از شركت­كنندگان نشست گردهمائی اجتماعی جهان در بمبئی است. (مترجم)

۳- The World Social Forum (WSF)

۴- National Democratic Alliance

۱- Nongovernmental Organization (NGO)

۱- Sousa Santos

۲- Arundhati Roy

۳- Mumbaz Resistance

---