فقر و ویرانی حاصل منابع نفت عراق, چهارسال پس از اشغال

عراق سومین ذخایر بزرگ طلای سیاه را در خود جای داده است, اما پوسیدگی و کهنگی زیرساخت ها, افزایش خرابکاری ها در زیرساخت ها و نیز حملات روز افزون به آنها از زمان حمله آمریکا به این کشور در سال ۲۰۰۳ و همچنین فساد فراگیر در آن, عواملی هستند که موجب شده اند عراق نتواند از این منابع چشمگیر سودی ببرد

شمال عراق، منطقه ای غنی از نفت، اما دچار رکود شدید در این بخش. ظرفیت تولید نفت؟ یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز؛ میزان صادرات؟ صفر!

آنچه در کرکوک، سومین شهر بزرگ کشوری که بر ذخایر کم نظیر نفت استخراج نشده خوابیده است، بیش از همه جلب توجه می کند، بدبختی و ویرانی است.

منظره روستاهای فقیر حاشیه خطوط لوله پالایشگاه «بیجی»، شاهدی بر پارادوکس فقر گسترده در شمال عراق غنی از نفت است.

عراق سومین ذخایر بزرگ طلای سیاه را در خود جای داده است، اما پوسیدگی و کهنگی زیرساخت ها، افزایش خرابکاری ها در زیرساخت ها و نیز حملات روز افزون به آنها از زمان حمله آمریکا به این کشور در سال ۲۰۰۳ و همچنین فساد فراگیر در آن، عواملی هستند که موجب شده اند عراق نتواند از این منابع چشمگیر سودی ببرد. شاهد این مدعا هم روستاهای فقیری هستند که در سراسر خط لوله های نزدیک پالایشگاه «بیجی» در شمال این کشور وجود دارند.

سرهنگ جک پریچارد، از مقام های نظامی آمریکایی، شمال عراق را چنین توصیف می کند: ظرفیت صادرات نفت شمال عراق یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز است، اما هم اکنون هیچ نفتی از این منطقه صادر نمی شود. خط لوله ای که قرار است نفت شمال عراق را به بندر جیحان در ترکیه صادر کند، خالی است.

در زمان رژیم صدام حسین اندکی سود از تولید نفت در شمال عراق به دست می آمد، اما از پس از آن حتی همان اندک سود نیز کمتر و کمتر شده که دلیل اصلی آن حملات خرابکارانه بر ضد تاسیسات نفتی این منطقه بوده است.

به گفته مقام آمریکایی یادشده، هم اکنون بزرگ ترین خط لوله بیجی (به قطر ۱۰۲ سانتیمتر) که می تواند بیشترین صادرات را انجام دهد، به بزرگ ترین مشکل نیروهای آمریکایی در شمال عراق تبدیل شده است.

در زمان رژیم صدام حسین اندکی سود از تولید نفت در شمال عراق به دست می آمد، اما از پس از آن حتی همان اندک سود نیز کمتر و کمتر شده است

در اکتبر ۲۰۰۶ این خط لوله مورد خرابکاری نیروهای شورشی قرار گرفت و آلودگی نفتی عمده ای در سبزه زارهای شمال عراق به وجود آورد. تنها دو ماه کامل صرف پاکسازی این منطقه از آلودگی نفتی شد و تازه پس از این مدت، کارهای تعمیراتی آغاز شد.

اما این خط لوله هنوز قابل استفاده نیست.

تنها خط لوله نفت خام قابل استفاده در شمال عراق، خط لوله ای به قطر ۶۶ سانتیمتر و ظرفیت ۲۲۰ هزار بشکه در روز است که البته برای کارکردن پالایشگاه بیجی کفایت می کند.

پریچارد، فرماندهی تیپ ویژه مسئولیت محافظت از زیرساخت های نفتی شمال عراق را در برابر حمله های افراد مسلح و شبکه های قاچاق به عهده دارد.

بنا بر این گزارش، حدود ۵ هزار سرباز عراقی تحت فرماندهی وی به مراقبت از خط لوله هایی که از روستاهای شمال عراق عبور می کنند، مشغول هستند؛ با این حال پریچارد معتقد است که فقط ۴ گردان از ۷ گردان کارآمد هستند و گمان می رود که بقیه آنها در خرابکاری های خطوط لوله مشارکت داشته باشند.

وی گفت: ما به آنها پیشنهاد کرده ایم در رفتار خود بازنگری کنند، یا اصلاح رفتار خود و یا زندان.

بیش از ۴۰ درصد از نیروهای ارتش عراق به مشارکت در خرابکاری های زیرساخت های نفتی این کشور مظنون هستند.

روابط خانوادگی و قبیله ای به گونه ای است که در عمل، مبارزه با شورشیان و قاچاقچیان را برای نظامیان ناممکن می کند.

یک سرباز عراقی هم از مشکلات نگهبانی دادن در تاسیسات نفتی نزدیک به مناطق مسکونی و به ویژه مناطق نزدیک به محل سکونت نظامیان می گوید.

به گفته وی، روابط میان خانواده ها و قبایل محلی به گونه ای است که در عمل، مبارزه با افراد مسلح و قاچاقچیان را ناممکن می کند.

وی در این باره گفت: همه در اینجا ما را می شناسند. اگر ما افراد را دستگیر کنیم، خیلی سریع برضد ما وارد عمل خواهند شد، زیرا آنها به خوبی می دانند که ما و خانواده هایمان در کجا زندگی می کنیم.

سانی لی، فرمانده آمریکایی نیز گفت: نبود حمایت دولت عراق از افراد ارتشی نیز تاثیری منفی حتی بر قابل اعتمادترین آنها دارد. ارتشی ها هیچ کمکی از دولت دریافت نمی کنند، هیچ کمکی.

سربازان عراقی اغلب مجبورند با امکانات شخصی خود و با هزینه شخصی آنچه را که برای کارشان نیاز دارند، به ویژه بخشی از بنزین مورد نیاز خودروهای گشتی را تهیه کنند، زیرا بن هایی که دولت در اختیار آنها می گذارد، ناکافی است.

فرمانده آمریکایی: به نظر می رسد فقط آمریکایی ها برای صادرات نفت شمال عراق انگیزه دارند.

سرهنگ پریچارد، فساد را دیگر مشکل فراروی صادرات نفت خام شمال عراق برشمرد و گفت: به نظر می رسد انگیزه چندانی برای صادرات نفت شمال عراق وجود نداشته باشد و فقط از طرف آمریکایی ها این انگیزه مشاهده می شود.

آمار وزارت نفت عراق حاکی است مجموع تولید نفت این کشور در ماه ژوئن به ۲ میلیون و ۵۲ هزار بشکه در روز رسید، در حالی که این رقم در ماه مه ۲ میلیون و ۱۲۳ هزار بشکه در روز بود.

تولید نفت عراق از میدان های شمال این کشور از ۲۰۶ هزار بشکه در روز در ماه مه به ۲۰۴ هزار بشکه در روز در ماه ژوئن کاهش یافت.

صادرات نفت عراق نیز در ماه ژوئن کاهش داشته است.

صادرات نفت عراق از پایانه های بصره و خورالامیه در ساحل خلیج فارس از یک میلیون و ۵۶۳ هزار بشکه در روز در ماه مه به یک میلیون و ۵۰۴ هزار بشکه در روز در ماه ژوئن کاهش یافت.

عراق در ماه ژوئن هیچ نفتی از طریق مسیر شمال به بندر جیحان ترکیه صادر نکرد.