تبدیل مس به طلا با کیمیای کوشش

نگاهی به فیلم طلا و مس ساخته همایون اسعدیان

فیلم سینمایی "طلا و مس" آخرین ساخته "همایون اسعدیان" که این روزها روی پرده است، اثری است که در ژانر سینمای دینی ساخته شده و سازنده آن تلاش بسیار داشته تا ایدئولوژی مورد نظر خود را با زبانی جذاب برای مخاطب بیان نماید که البته موفق نیز بوده است.

اسعدیان که سینما را با فیلم اکشن "نیش"آغاز کرده، با کارگردانی فیلم‌هایی چون "مرد آفتابی"، "شوخی" ، "آخر بازی" و چند مجموعه تلویزیونی این راه را ادامه داده است.

این فیلم روایتی است از زندگی طلبه‌ جوانی به نام "سیدرضا" که با همسرش "زهرا سادات" از شهرستان به تهران آمده تا درس بخواند ولی متوجه می‌شود که همسرش به بیماری ام‌اس دچار شده و تعادل و آرامش زندگی سید برهم می‌خورد، اما او با استقامت و پایداری، عاشقانه تنگناهای زندگی را پشت سر می‌گذارد تا دوباره آرامش به زندگی او، دو فرزند و همسرش بازگردد و ...

یکی از ویژگی‌های شاخص این فیلم، تاکید بر جنبه‌های معمول و عمومی زندگی است که به صورتی کاملا نزدیک به واقعیت به تصویر درآمده است.

"طلا و مس" از جهت بازنمایی ویژگی‌های خاص زندگی طلاب حوزه‌های علمیه، یک اثر منحصر به فرد به شمار می‌آید، به طوری که بیان تصویری عواطف انسانی و رفتارهای احساسی شخصیت محوری داستان، تماشاگر را دچار شگفتی می‌کند.

همایون اسعدیان در این فیلم، با خلق شخصیت‌هایی جذاب، موقعیت‌های دراماتیک قهرمان‌های قصه‌اش را حس و حالی تازه بخشیده است و در این میان دو شخصیت اصلی داستان نقش مهم و انکارناپذیری در دراماتیک نمودن روایت دارند و با کنش‌هایی دقیق و حساب شده روایت را به پیش می‌برند. البته نباید از یاد برد که به قول دوستی این اثر به نوعی "فیلم تهیه‌کننده" است.

منوچهر محمدی به عنوان تهیه‌کننده فیلم که همیشه ردپای فکری‌اش در فیلم‌هایی که ساخت آن را به کارگردان‌های مختلف سپرده پیداست. او در خلق تصویری جذاب از زندگی یک طلبه جوان در فیلم "طلا و مس" نیز نقش بسزا و پررنگی دارد.

فیلم‌های "همسر"، "زیرنورماه"، "ارتفاع پست"، "مارمولک" ، "عصر روز دهم" و ... برخی از آثار این تهیه‌کننده است که هر یک در زمان خود، جذابیت‌های خاصی را به همراه داشته‌اند.

"طلا و مس" فیلمی است که از شیوه زندگی یک طلبه جوان، تصویری عاشقانه می‌سازد و آن را به آموزه‌ای دلنشین و چشم‌نواز بدل می‌کند.

شخصیت‌های این فیلم را می‌توان به دو صورت مختلف از یک نگاه منطقی بررسی نمود که در برابر هر تجربه‌ای احساسی، واکنش‌هایی متنوع و صدالبته منطقی از خود نشان می‌دهند. "سیدرضا" شخصیتی مقید و درستکار است و "زهرا سادات" مهربان و پایبند به زندگی، و شاید از دلایل موفقیت این اثر بتوان رسیدن به فطرت و ذات بشری را ذکر کرد که تماشاگر فیلم را به معانی عمیق‌تری از حیات می‌رساند.

"طلا و مس" به نوعی روایتی از یک عشق و دینداری واقعی در چارچوب روابط عادی زناشویی است و اسلوب روایت در آن به گونه‌ای است که با آنچه در سینمای معناگرا شاهد آنیم، تفاوت چشمگیری دارد. در این فیلم مخاطب با قهرمان داستان کاملا همذات‌پنداری می‌کند و هنگامی که نقطه اوج و پایان قصه با کلاس درس در حوزه علمیه رقم می‌خورد تماشاگر از نظر برانگیخته شدن حس عقلانیت، تسلیم محض می‌گردد.

"همایون اسعدیان" با درک و شناخت درست حساسیت‌های مخاطب سینمای ایران اثری را به تصویر کشیده که ضمن وفادار بودن به اهداف و آرمان‌های دینی و مذهبی جامعه، برای تماشاگر عام نیز یک فیلم سرگرم‌کننده باشد.

می‌توان گفت که: "طلا و مس" یکی از معدود آثار سینمای ایران، برای ادای دین به قشر روحانیت است که نقش آنان در این سال‌ها یا به تصور و برداشت ظاهرگرایی عوام‌فریبانه گرفتار آمده و یا به کلی انکار شده است. نکته دیگر اینکه شکل‌گیری نوع ارتباط عاطفی میان "سیدرضا" و همسرش در این فیلم، ارتباطی منطقی و در اوج باور پذیری است که تمامی ارزش‌های بصری را در خود دارد. سکانس‌های بسیاری در این اثر وجود دارد که بیان‌کننده موضوع فوق است و از آن جمله می‌توان به سکانس‌های حضور شخصیت‌های محوری فیلم در بیمارستان اشاره نمود که حتی در جزئی‌ترین حرکات، ویژگی‌های طلبگی به چشم می‌خورد.

بهروز شعیبی (سیدرضا) و نگار جواهریان (زهرا سادات) بدون تردید ستاره‌های فیلم "طلا و مس" به شمار می‌آیند. جواهریان که غالبا در حاشیه بوده و کمتر پیش آمده که نقش اصلی را در فیلمی برعهده داشته باشد در این فیلم درخشید. می‌شود گفت که او برای اولین بار تصویری زیبا و دقیق از همسر یک روحانی جوان را در "طلا و مس" به نمایش گذاشته است. "بهروز شعیبی" نیز با دقت بسیار از تکرار برخی کلیشه‌ها در ایفای نقش یک روحانی، پرهیز نموده و نقشی زیبا و دلنشین را از یک طلبه جوان خلق کرده است.

آنچه در این فیلم شاهد آن هستیم، شخصیت‌پردازی‌های کاملا سینمایی و البته وفادار به حقیقت است که توانسته بدون کمترین انحراف یا گزافه‌گویی، واقعیت‌ها و حقایق یک زندگی طلبگی را به تصویر بکشد، تا مخاطب بتواند در یک دادوستد باورپذیر به ظرایف و لطایف یک موقعیت شگرف انسانی در جامعه امروز ما نایل آید.

و حرف آخر اینکه بدون شک تهیه یک فیلم در ژانر دینی، بدون تکرار کلیشه‌های معمول و مرسوم، کار دشواری است که "همایون اسعدیان" و "حامد محمدی" به‌عنوان کارگردان و نویسنده فیلمنامه به خوبی از عهده آن برآمده‌اند. همایون اسعدیان که پس از چند تجربه ناموفق با ساخت فیلم "آخر بازی" شناخته شد با فیلم "ده رقمی" که نقدهای تند و البته فروش بالایی را در پی داشت راهی متفاوت را در پیش گرفت و اینک "طلا و مس" به نوعی اعاده حیثیت سازنده فیلم و صدالبته نشان‌دهنده تجربه و توانایی‌های او درزمینه کارگردانی است که "مسی" را با کیمیای کوشش، "طلا" کرده است.

محمد عمرانی