چگونه خانه دوستدار طبیعت داشته باشیم

این روزها همه اش درباره تخریب محیط زیست می شنویم چه کار کنیم که خانه مان به یک خانه دوستدار طبیعت تبدیل شود

بسیاری از زیبایی‌های مورد مصرف و مهم در زندگی ما حاصل دست طبیعت است که در زمان ما رو به فروپاشی گذاشته است. واقعیت این است که در جهان امروز، نجات طبیعت به امری مهم و حیاتی تبدیل شده و امکان ندارد که طراحی و تزیین خانه‌های‌مان را به دور از چنین دغدغه‌هایی انجام دهیم و سبک زندگی امروزی را فارغ از هماهنگی و انطباق هرچه بیشتر و بهتر با طبیعت انتخاب کنیم.

«طبیعت آگاهی» یا «محیط زیست آگاهی» (eco-conscious) امروزه به امری سیاسی، اخلاقی و عملی تبدیل شده است. اگر زمانی را برای تغییر در روش و برخورد با طبیعت قائل باشیم، آن زمان، همین حالاست. برای حل چنین معضلی باید از خانه‌های‌مان شروع کنیم.

مقدار زیادی از گاز co۲ که جهان و محیط زیست را به خطر انداخته حاصل زندگی و کارهای روزمره خودمان است. به همین دلیل آگاهی و دانش انطباق بهتر و موثرتر با طبیعت، بازیافت مواد یا انتخاب عناصر و عوامل قابل تحمل برای محیط زیست و منابع محدود آن قدم حیاتی و ضروری برای آغاز حرکت به سمت داشتن خانه‌ای طبیعی‌تر و دوستدار طبیعت است.

خوشبختانه می‌توان مواد و مصالحی یافت که بر پایه دوستی با محیط زیست ساخته شده‌اند، از صدمه زدن به طبیعت می‌کاهند، در مصرف انرژی و در نتیجه گرمایش بیشتر زمین صرفه‌جویی می‌کنند و در عین حال زیبایی و دوام مناسبی دارند به خصوص که حس خوبی هم به ساکنان خانه و کاربران ساختمان‌ها می‌بخشند.

برنامه‌ریزی برای داشتن یک خانه‌ دوستدار طبیعت

هر صاحبخانه‌ای به تجربه می‌داند که برنامه‌ریزی تا حد امکان بی‌عیب و نقص، کلید داشتن خانه‌ای زیبا و در عین حال کاربردی است. تنها تغییر در نحوه آرایش فضا حلال مشکل نیست بلکه باید در نگرش و ذهنیت هم دگرگونی به وجود آورد. موضوع مهم و حیاتی در اینجا پیدا کردن عواملی است که خانه‌ای با حداکثر مصرف بهینه انرژی را در اختیار ما می‌گذارد. دانستن اینکه چه مواد و مصالحی در رسیدن به این هدف مفید هستند و نیز چگونگی برنامه‌ریزی برای آینده و بازیافت هرچه بیشتر مواد از چالش‌های این راه است.

قدم اول: دوستی با محیط زیست

نمی‌شود منکر گران‌تر بودن مواد، مصالح و وسایل کاملا طبیعی و دوستدار زمین بود و حتی شاید زندگی به سبک ساده طبیعت‌مدارانه به جای داشتن زندگی لوکس چندان رغبتی در ما ایجاد نکند ولی همیشه باید دنبال یافتن راه‌حل‌های موافق با شرایط محیط زیست بود؛ اینکه از چراغ‌های پرنور، پارچه‌های مصنوعی و وسایلی که از خود مواد زائدی به صورت بخار متصاعد می‌کنند مانند برخی کفپوش‌ها یا رنگ‌های ساختمانی باوجود راحتی یا زیبایی‌شان صرف نظر کنیم.

پاسخی که به پرسش‌های محیط زیستی می‌دهیم، فلسفه ما را در مسیر زندگی طبیعت‌مدارانه روشن می‌کند. یادآوری این نکته بسیار مهم است که شاید نتوان چرخشی اساسی در نحوه زندگی ایجاد کرد ولی هر تغییر کوچک و مختصری می‌تواند به سبزتر زندگی کردن کمک کند.

قدم دوم: استفاده درست از انرژی

در سراسر جهان، مصرف انرژی و بهینه‌سازی آن به امری مهم تبدیل شده است. تولید کمتر گاز دی‌اکسیدکربن و جلوگیری از گرمایش بیشتر کره زمین، امروزه چالشی عظیم برای محیط زیست انسانی است. خوشبختانه در این زمینه هم می‌توانیم قدم‌های مثبتی ‌برداریم. انتخاب وسایلی که مصرف برق آن رده A را شامل می‌شود، راهکار مناسبی است.

گرچه مصرف برق آلودگی ندارد ولی تولید برق معمولا در نیروگاه‌هایی انجام می‌شود که با سوخت‌های فسیلی یا رآکتورهای هسته‌ای کار می‌کنند. در نتیجه مصرف برق کمتر، به‌طور غیرمستقیم بر میزان تولید گازهای سمی و مضر برای محیط زیست تاثیر می‌گذارد. خاموش کردن چراغ‌هایی که واقعا نیازی به روشنایی‌شان نداریم و استفاده کمتر از ماشین‌های لباسشویی، ظرفشویی و مایکروفر هم قدم‌های کوچک ولی موثری در «سبزتر» زندگی کردن هستند.

هدر نرفتن گرما از درزهای پنجره و در نیز مهم است. اگر در فضای شما چنین اتفاقی می‌افتد به فکر چاره‌ کار باشید تا هم در هزینه انرژی شما صرفه‌جویی شود و هم از هجوم دوده و آلودگی هوا در زمستان به دامن فضای‌ خانه‌تان جلوگیری کنید. امروزه بسیاری از خانه‌ها یا فضاهای بسته با پنجره‌های دولایه ساخته می‌شوند. اگر بتوان این انتخاب درست را برای خانه‌ها و فضاهای فاقد چنین امکانی نیز انجام داد، هم از آلودگی صدا و هم از آلودگی هوا در فضای بسته تا حد زیادی جلوگیری شده و هم به کاهش مصرف انرژی سرمایشی/ گرمایشی کمک زیادی می‌شود.

قدم سوم: تنظیم مصرف آب

کمتر کردن شست‌و‌شوهای نه چندان واجب از قبیل پرده‌ها یا فر‌ش‌ها، استفاده از آب شست‌و‌شوی میوه و سبزی برای آبیاری گلدان‌ها، باغچه‌ها و باغچه‌های کوچک، تنظیم آب وارده به مخزن توالت‌ها، نحوه شستن ظروف و درنهایت رعایت پاکیزگی همگی به حفظ منابع محدود و کمیاب آب یاری می‌رساند.

قدم چهارم: تنظیم روشنایی

در یک خانه سبز و طبیعت‌مدار نیاز دسترسی به روشنایی منطبق بر این هدف، نکته مهم دیگری است که باید به آن توجه داشت. روشنایی شدید و بیش از اندازه مورد نیاز، بر فرآیند طبیعی چشم‌ تاثیر منفی دارد در حالی که گرمای حاصل از روشنایی زیاد نیز آزاردهنده خواهد بود. اغلب چراغ‌های روشنایی بیش از روشنایی، گرما تولید می‌کنند. لامپ‌هایی که اصطلاحا «CFLs» نامیده می‌شوند (compact fluazescent lamps) حداقل ۱۲برابر بیش از لامپ‌های معمولی عمر می‌کنند و مصرف شان یک‌پنجم لامپ‌های ۶۰ واتی است.

این نوع لامپ‌ها شبیه لامپ‌های فلورسنت عمل می‌کنند. نور زیادی تولید می‌کنند ولی خود حباب داغ نمی‌شود. این لامپ‌ها گرچه به لحاظ کیفیت، نور سردتری دارند و قیمت آنها هنوز کمی گران است ولی هرگز نباید نور طبیعی ورودی از پنجره‌ها و نورگیرها را از دست داد. بهترین صرفه‌جویی استفاده حداکثری از نور طبیعی است. اگر نور طبیعی در فضای شما (به‌خصوص نشیمن، غذاخوری و اتاق مطالعه) کم است، می‌توانید از آینه مناسبی برای تشدید نورپردازی طبیعی استفاده کنید.

قدم پنجم: ایجاد فضای سبز در خانه

یکی از راه‌های جذاب زندگی طبیعت‌مدارانه، (به‌خصوص اگر در طبقه آخر ساختمان ساکن باشید یا حداقل تراس کوچکی داشته باشید) به وجود آوردن فضای سبز است. می‌توان از گیاهان مقاوم به آفتاب یا سایه‌دوست مطابق با نور طبیعی فضا در گلدان‌های متنوع استفاده کرد؛ گیاهان و درختچه‌هایی که هم فضا را زیبا می‌کنند و هم به نوعی به تصفیه و تلطیف هوا یاری می‌رسانند.

امروزه اصطلاح روف گاردن به اصطلاحی آشنا در معماری شهرها تبدیل شده است. به فکر کردن درباره امکان ایجاد چنین فضای دلنشینی روی بام‌ها و تراس‌ها ادامه می‌دهیم! گرچه عملی کردن آن راه دشوار و پرهزینه‌ای نیست.

قدم ششم: پرهیز از مواد سمی

همه ما خواهان زندگی در فضایی سالم و به دور از آلودگی‌ها هستیم درنتیجه وقت گذاشتن برای جست‌وجو در این زمینه هرگز وقت تلف کردن نخواهد بود. تصمیمات ما عموما در پهنه داخلی بنا می‌تواند اتفاق بیفتد چراکه در ساخت بناها متاسفانه ما چندان نقشی نداریم. انتخاب رنگ‌ها و موادی که دوستدار طبیعت باشند گرچه شاید وقت و هزینه بیشتری بطلبد ولی درنهایت سود آن عاید خود، خانواده‌ها و عزیزان‌مان خواهد شد.

صنعت رنگ‌سازی با سرعت زیادی به سمت «سبزتر» شدن گام برمی‌دارد. پیش از این هنگامی که فضایی را نقاشی می‌کردند، بوی رنگ همان‌طور که از نو شدن در و دیوار خبر می‌داد، نشان از آزاد شدن گازهای سمی موجود در ترکیب رنگ مورد استفاده بود ولی امروزه رنگ‌هایی موجودند که گرچه به طول کامل خالی از مواد سمی نیستند اما میزان آن به حداقل رسانده شده است. رنگ‌هایی که بر پایه آب ترکیب و رقیق می‌شوند، مواد سمی کمتری دارند.

مواد به کار رفته در آشپزخانه‌ها یا میز، صندلی و تختخواب‌ها نیز می‌توانند مواد سمی از خود متصاعد کنند؛ مثلا در «MDF»ها به منظور چسباندن ورقه‌های فیبری به یکدیگر از رزین استفاده می‌شود که از خود ماده سمی «فورمالدئید» منتشر می‌کند. راه گریز از استفاده از MDFها، بازیافت چوب‌های قدیمی است. می‌توان MDFهایی نیز ساخت که از بازیافت تخته‌های نازک چوب بازیافتی درست شده باشند. این MDFها گران‌تر درمی‌آیند ولی سالم‌ترند و سلامتی بسیار مهم است.

قدم هفتم: بازیافت

دستی به روی لوازم قدیمی و مرغوب کشیدن و آنها را نونوار کردن حداقل برای طبیعت، بهتر از خریدن وسایل نوست؛ البته لوازم نو، درخشان و به روز لذت فراوانی دارد ولی ضرر آنها برای طبیعت کم نیست. با این تصمیم منابع طبیعی کمتر آسیب می‌بینند درحالی که لوازم قدیمی حسی از اصالت و خاطره با خود دارند و با این کار محیط زیست نیز پاکیزه‌تر می‌شود. استفاده از مواد و مصالح ساختمان‌های قدیمی در ساخت بناهای جدید نیز همین فایده را دارد.

می‌توان با ترکیب کردن یا حذف و اضافه کردن بخش‌هایی از یک وسیله قدیمی، یک وسیله کارآمد و ابتکاری داشت و آن را در فضاهای داخلی بناها مورد استفاده قرار داد؛ مثلا از یک تخته در قدیمی به عنوان پارتیشن و جداکننده دو فضا بهره برد یا آن را به قطعات کوچک‌تر برش زد و به جای کتابخانه یا قفسه استفاده کرد.

برای یافتن راه‌های خلاقانه در این زمینه می‌توان به سایت‌های اینترنتی مراجعه کرد؛ سایت‌هایی که مشخصه همه آنها کلمه «eco» است. عمل بازیافت در مورد اشیا، لوازم فلزی و شیشه‌ای به‌صرفه‌تر است؛ البته کار خانم‌های خانه‌دار نیست!‍ ولی می‌توان در بازار از این نوع مصالح و مواد با قیمت مناسب‌تری پیدا کرد.

فرحناز همدانی زاده