نگاهی به فعالیت های معاونت آموزش سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران

فناوری اطلاعات پدیده شگفت قرن حاضر است که رشد سریع و پیشرفت روزافزون آن در آینده, بشر را از «عصر ارتباطات» به «عصر مجازی» منتقل خواهد کرد امروزه, با استفاده از فناوری اطلاعات برای هر پدیده واقعی یک بدل مجازی به وجود آمده که کارکرد و خدمات خویش را در عرصه شبکه های اینترنتی عرضه می کند

فناوری اطلاعات پدیده شگفت قرن حاضر است که رشد سریع و پیشرفت روزافزون آن در آینده، بشر را از «عصر ارتباطات» به «عصر مجازی» منتقل خواهد کرد. امروزه، با استفاده از فناوری اطلاعات برای هر پدیده واقعی یک بدل مجازی به وجود آمده که کارکرد و خدمات خویش را در عرصه شبکه های اینترنتی عرضه می کند.

گسترش تجارت های الکترونیکی، تاسیس فروشگاه ها و بانک های الکترونیکی، استفاده از پست الکترونیکی و یا بازی های الکترونیکی نمونه های بارز فراگیر شدن فناوری اطلاعات در زندگی انسان امروز است. علاوه بر موارد یادشده، آموزش مجازی (Virtual Education) و یا آموزش الکترونیکی (E-Learning) یکی دیگر از نشانه های تاثیر فناوری اطلاعات در کارکرد نهادهای آموزشی و اجتماعی است. آموزش یکی از شاخص های مؤثر در توسعه اطلاعاتی و از مهم ترین ارکان هدایت کننده جریان گرایش های جوامع به سمت دانش مداری است. در ایران نیز، مدل توسعه دانایی محور الگویی است که در برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور به کار گرفته شده و انتظار می رود سرمایه های انسانی جامعه به عنوان مهم ترین ابزار برای دستیابی به پیشرفت های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی، در مسیر کلی جریان هدف مند توسعه دانایی محور به نیروهایی بالفعل و کارآ در سیستم دانش مدار تبدیل شوند. تحقق این مهم نیز در گرو آموزش های مبتنی بر استانداردهای توسعه در این مدل خواهد بود. در این راستا، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران تلاش کرده است تا با پیگیری دو هدف کلی «توسعه زیرساخت ها» و «یکپارچگی سیستم ها» همراه با رشد فناوری اطلاعات در ایران، پاسخ گوی نیازهای انفورماتیکی مجموعه شهرداری تهران باشد. فعالیت های این سازمان در بخش توسعه زیرساخت ها شامل گسترش شبکه، آموزش و توسعه تجهیزات می شود که در این گزارش با تاکید بر موضوع آموزش با محوریت دو خط مشی سازمان مبنی بر «ایجاد و گسترش ارتباط و مشارکت علمی، تحقیقاتی و اجرایی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات با مراکز دانشگاهی و سازمان های مجرب در راستای ارتقای سطح دانش سازمان به منظور ارائه خدمات بهتر به مشتریان» و «ارتقای سطح دانش و آگاهی نیروهای سازمان، مناطق شهرداری و واحدهای تابعه برای دستیابی به چشم انداز و اهداف کلان سازمان» به شرح فعالیت های معاونت آموزش این سازمان می پردازیم که از سال ۱۳۶۹ تاکنون توانسته از فناوری اطلاعات در ابزار و لوازم آموزشی، دوره های آموزشی، منابع آموزشی و نیروی انسانی آموزش دهنده و آموزش گیرنده استفاده کرده و بسیاری از مفاهیم قدیمی را دگرگون کند. بدیهی است با گسترش فناوری اطلاعات - که دانش، مهارت و یا یک روش فنی در بهره مندی از اطلاعات است - و توسعه روزافزون نرم افزارهای مبتنی بر این فناوری و سازگاری آن با نیازمندی های انسان، لازم است شکل جدیدی از محیط یادگیری با فرایندهای تعاملی خلاق، فعال و فراگیر ایجاد شود.

درواقع می توان فناوری اطلاعات را فرصتی برای خودراهبری انسان و تسلط وی بر تکنولوژی تلقی کرد و یادگیری الکترونیکی را نتیجه دگرگونی های سریع و گسترش فناوری های نو دانست که به وسیله اینترنت صورت می گیرد و با جدیدترین اطلاعات همراه است. علاوه بر آموزش فراگیر و توجه به ویژگی فردی، با استفاده از فناوری اطلاعات می توان قابلیت انجام دادن فرایندهای اداری و مدیریتی مانند ثبت نام، پرداخت شهریه، نظارت بر روند اجرای فعالیت های یادگیرنده، تدریس و اجرای ارزشیابی از راه دور را نیز فراهم کرد. معاونت آموزش سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران با برگزاری ۷ دوره و آموزش ۱۱۹ نفراز کارکنان شهرداری تهران فعالیت خود را آغاز کرد و طی سال های ۸۵ و ۸۶ با برگزاری ۴۱۹۰۸۹ نفرساعت دوره و در سال ۸۷ با ۴۷۵۸۹۹ نفرساعت دوره با موضوع آموزش های پایه و تخصصی مرتبط با علم رایانه توانمندی خود را به اثبات رساند.

● آموزش های کوتاه مدت

در بخش آموزش های کوتاه مدت از مهم ترین فعالیت های این معاونت می توان به برگزاری دوره های حضوری و غیرحضوری، همایش های آموزشی، کارگاه های کوتاه مدت و طراحی دوره های تخصصی پیش نیاز کاربردی مانند رایانه آمار، رایانه آتش نشانی و...، بازآموزی سیستم های کاربردی با توجه به ارتقای این سیستم ها و تالیف کتاب اشاره کرد. برای نمونه این معاونت دو کتاب آموزش دوره های مفاهیم فناوری اطلاعات، ویندوز و اینترنت (ICDL ۱) و دوره های واژه پرداز Word و صفحه گسترده Excel

(ICDL۲) را به منظور برطرف کردن نیازهای آموزشی کارکنان شهرداری تهران در هنگام استفاده از محصولات تولیدی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران تالیف و منتشر کرده است. آموزش های کوتاه مدت نیز شامل آموزش های پایه و تخصصی است. آموزش پایه پیش نیاز آموزش سیستم های کاربردی سازمان است و آموزش تخصصی شامل آموزش نرم افزارهای تخصصی موردنیاز مناطق، سازمان های غیرمستقل و واحدهای ستادی سامان یافته است. برای نمونه در برنامه ریزی های آموزشی برای سال ۸۸، پروژه آموزش پایه ۸۰۰۰ نفر دوره تعهد شده است تا که تا پایان تیرماه امسال ۴۰۰۰ نفر دوره برگزار شد. در زمینه آموزش تخصصی نیز، ۱۲۰۰ نفر دوره تعهد شده که تا پایان تیرماه ۸۸ ، ۳۶۰ نفر دوره برگزار شد. این معاونت در بخش آموزش شهروندان نیز به درخواست اداره کل امور بانوان در امر آموزش زنان سرپرست خانوار و فرزندان دختر کارکنان و همسران مدیران و در بخش آموزش ذی نفعان، آموزش های موردنیاز دفاتر خدمات الکترونیک شهر را ارائه می کند. سیستم اتوماسیون آموزش برای سرعت بخشیدن به امور اجرایی آموزش در مراکز شهرداری تهران از سال ۸۶ به صورت آزمایشی راه اندازی شد تا این که در سال ۸۷ تمام مراکزی که آمادگی استفاده از این سیستم را داشتند به آن متصل شدند. هم اکنون ۸۶ مرکز به سیستم اتوماسیون آموزش دسترسی دارند.

این سیستم قابلیت نیازسنجی آموزشی از طریق تعریف شغل و سوابق آموزشی کارکنان را دارد و از پرتال داخلی شهرداری تهران به شکل زیرسیستم اتوماسیون آموزش قابل دسترسی است.

● آموزش های مجازی

شرکت در دوره های آموزش حضوری برای بسیاری از کارکنان سازمان شهرداری تهران به دلیل تعدد و تنوع دوره ها ممکن نیست از این رو، معاونت آموزش سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات به دنبال تدبیری بود تا از طریق آن مشکل کارکنان را برای عدم شرکت در دوره های آموزش حضوری برطرف کند. راه اندازی پرتال آموزش شهرداری تهران فرصت مناسبی را در اختیار معاونت آموزش قرار داد تا از این امکان برای آموزش مجازی استفاده کند. در ابتدا، این معاونت آموزش مجازی ۷ مهارت ICDL را برای استفاده کارکنان شهرداری تهران آغاز کرد که در سال ۸۷، ۱۶۱۷ نفردوره و در سال ۸۸ تا پایان تیرماه، از ۲۰۰۰ نفردوره تعهد پروژه ۵۰۰ نفردوره از این طریق آموزش دیدند. با فعال شدن سیستم یادگیری و مدیریت آموزش های مجازی در پرتال شهرداری تهران گام های مؤثری برای ارتقای دانش فناوری اطلاعات کارکنان شهرداری برداشته شد. برای نمونه، پس از بررسی امکانات سیستم های یادگیری الکترونیکی در سال ۸۸ سیستم moodle (که بیش از ۹۰ هزار مرکز در جهان از آن استفاده می کنند) انتخاب شد که درحال حاضر ۲۵ دوره مرتبط با فناوری اطلاعات و برخی از دوره های مدیریتی در این سیستم فعال است. آموزش مقدماتی و پیشرفته ۹ ۳DMAX آموزش دوبعدی و سه بعدی AutoCAD۲۰۰۹، CorelDRAWx۴،Dreamweaver CS۳،

Flash CS۳، Front page ۲۰۰۳، Freehand Linux Red Hat، Page Maker،

Premiere Pro cs۳، SPSS ۱۵، آموزش شبکه، ساخت برنامه های چندرسانه ای، مونتاژ، ارتقا و راه اندازی رایانه های شخصی، آموزش مهارت اول رایانه (مبانی) و... عناوین برخی از دوره های مجازی این سازمان است که در محیط سیستم moodle ارائه می شود. علاوه براین، دوره های آموزشی مفاهیم پایه رایانه و تایپ تندزنی،xp Windows، Word، Excel، Power point، Access، Internet، ICDL ۱، ICDL۲ ،ICDL ۳، رایانه مدیران، رایانه آمار، آموزش سخت افزار، در برنامه آینده سامانه مدیریت اطلاعات کنترل پروژه شهرداری، مدیریت پروژه، سیستم پرسنلی، سیستم ۱۸۸۸، سیستم ۱۳۷، سیستم جامع مالی، سیستم انبار و اموال، نرم افزار ممیزی، سیستم زنان سرپرست خانوار و... نیز هم به صورت مجازی و هم حضوری برگزار می شود.

● مدرسه الکترونیکی

تعداد زیادی از کارکنان سازمان شهرداری تهران جوانانی هستند که تحصیلات آن ها زیردیپلم است. به همین دلیل، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران با استفاده از سیستم مدرسه الکترونیکی آموزش و پرورش (که برای دانش آموزان خارج از کشور طراحی و اجرا شده) و اتصال آن به پرتال شهرداری و همکاری اداره کل تشکیلات آموزش شهرداری تهران، نزدیک به ۵۰۰ نفر از کارکنان زیردیپلم شهرداری را تحت پوشش قرار داده و مدت یک سال است که آن ها در این سیستم مشغول تحصیل هستند. این سیستم از کلاس اول راهنمایی تا پیش دانشگاهی برای فراگیران درنظر گرفته شده که از مزیت های آن می توان به عدم مردودی در پایه تحصیلی اشاره کرد. همچنین در این شیوه برای آموزش تعداد زیادی فراگیر به پرسنل بسیار کمتری نیاز است و می توان کمیت پذیرش و کیفیت آموزش را ارتقا داد. ضمن این که با استفاده از رایانه امکانات دیداری و شنیداری بهتری فراهم می شود. مراحل اداری و قانونی مثل ثبت نام، انتخاب واحد و برگزاری آزمون راحت تر و سریع تر انجام می گیرد و درمجموع، این نوع مدرسه نسبت به کلاس های حضوری مقرون به صرفه تر است.

● آموزش های بلندمدت

سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران یکی از مراکز مجری دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی است که از سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را با هدف تربیت نیروی انسانی کارآمد و کارآفرین منطبق با نیازهای روز و ارتقای سطح دانش و مهارت شاغلین شهرداری و سازمان های وابسته آغاز کرد.

برای شرکت در دوره های دانشگاه جامع علمی–کاربردی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران نیازی به قبولی در آزمون ورودی یا کنکور نیست. دانشجویان می تواند از طریق دفترچه پودمانی (که از دفترهای پستی قابل تهیه است) ثبت نام کنند. پس از آن فهرست افراد واجد شرایط برای این سازمان ارسال می شود. دانشجو می تواند پس از پذیرش سازمان، امور مربوط به ثبت نام، انتخاب واحد و رؤیت نمره ها را به وسیله پرتال شهرداری تهران انجام دهد. در این دانشگاه، اطلاع رسانی به دانشجویان از طریق پست الکترونیکی یا سرویس پیام کوتاه انجام می شود. دانشجویان باید شهریه را به صورت الکترونیکی پرداخت کنند. انتخاب واحد و ثبت نام دانشجویان نیز به شیوه الکترونیکی است. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران با ایجاد FTP در وب سرور پرتال شهرداری تهران مجموعه ای از نرم افزارهای مربوط به رشته های انتخابی را در اختیار دانشجویان می گذارد. همچنین، دانشجویان می توانند از خدمات وب سایت مرکز برای امور ثبت نام، انتخاب واحد، اعلام نمره و شهریه استفاده کنند. برگزاری کلاس های تست زنی دروس اصلی رشته های سخت افزار و نرم افزار، بیمه حوادث و کتاب خانه دیجیتالی مرکز از دیگر خدماتی است که این دانشگاه به دانشجویان خود ارائه می دهد. علاوه بر خدمات فوق، این سازمان از سال ۱۳۸۵ از نرم افزاری برای مدیریت اطلاعات دانشجویی استفاده می کند که از سوی دانشگاه علمی - کاربری کشور به عنوان نرم افزار استاندارد برای مراکز علمی – کاربردی کشور معرفی شده است.

درحال حاضر رشته های نرم افزار، سخت افزار، تعمیرات سخت افزار، فناوری اطلاعات و ارتباطات، فناوری گرایش شهرداری و مهندسی تکنولوژی نرم افزار به صورت پودمانی و ترمی در دو مقطع کاردانی و کارشناسی در این دانشگاه تدریس می شود که در صورت تامین فضای کافی، معاونت آموزش سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران قصد دارد نسبت به راه اندازی رشته های مهندسی ارتباطات و فناوری اطلاعات، مهندسی تکنولوژی ارتباطات و فناوری اطلاعات با دو گرایش سیستم تحت شبکه و مدیریت ICT، مهندسی تکنولوژی حمل و نقل و ترافیک شهری و مهندسی تکنولوژی سیستم های سخت افزاری رایانه ای اقدام کند. همچنین با توجه به مکانیزه شدن خدمات شهری و اتلاف سرمایه ها به دلیل عدم آموزش کافی، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران آمادگی ایجاد دوره های پودمانی خاص رشته های خدمات شهری را دارد. شایان ذکر است که این سازمان به دلیل توانمندی در زمینه آموزش موفق به کسب مجوزهای دانشگاه پیام نور، ICDL بین المللی از سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزش و پرورش مرکز آموزش و آزمون بین المللی بنیاد ICDL ایران و گواهی نامه فنی و حرفه ای از سازمان فنی و حرفه ای کشور شده است. از دیگر فعالیت های سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در یک سال گذشته می توان به همکاری و مشارکت مستمر با کمیته آموزش مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اشاره کرد. برای نمونه، مطالعه تطبیقی آموزش در آلمان یکی از پژوهش های مشترک سازمان و کمیته یادشده است.

در پایان، به نظر می رسد با توجه به فعالیت های صورت گرفته این سازمان در زمینه فناوری اطلاعات و آموزش مجازی و مزیت های آن در فرایند توسعه کشور می توان الگویی را از تجربه های نتیجه بخش آن استخراج کرد و سرمایه‏های موجود را به شیوه ای بهتر در جهت توسعه دانایی محور تخصیص داد. تمرکز بیشتر بر فرایند تصمیم‏گیری و برنامه ریزی بلندمدت برای آموزش های الکترونیکی یکی از ضرورت های اساسی دنیای جدید است. با رویکرد های بلندمدت می توان فرصت‏های موفقی را در نتیجه ارائه ساختارهای آموزشی مبتنی بر فناوری اطلاعات فراهم کرد؛ چراکه فناوری اطلاعات باید برمبنای مقتضیات و شرایط هر کشور نقش خود را به بهترین وجه در امر آموزش ایفا کند، زیرا یکی از مؤلفه های اصلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی همین مساله است.