راه بسته نیست

نگاهی به برنامه تلویزیونی «زونکن»

زونکن برنامه‌ای است که هر شب پس از اخبار ۲۰:۳۰ از شبکه دو سیما روی آنتن می‌رود. این برنامه ـ که تهیه‌کننده و کارگردان هنری آن فرید نیکخواه آزاد است ـ با مشارکت وزارت راه و شهرسازی و گروه اجتماعی شبکه دو تولید شده و در آن به مسائلی چون توسعه راه‌ها، بنادر، فرودگاه‌ها و هر فعالیتی که به وزارت راه و شهرسازی مربوط است، پرداخته می‌شود.

البته در این برنامه نه‌تنها فعالیت‌ها که نتایج و اهداف برنامه‌های وزارت نیز مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان مثال به تشریح نقش توسعه راه‌ها در کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای می‌پردازد.

زونکن در دو بخش به بینندگان ارائه می‌شود. یکی بخش زنده برنامه است که به گفت و شنود مجری و کارشناس مربوط در مورد مسائل ذکر شده مربوط می‌شود و بخش دیگر که تولیدی است.

این بخش شامل گزارش‌های تصویری و مستندهای گزارشی از شیوه عملکرد وزارت راه و شهرسازی و همچنین مصاحبه‌های ضبط شده با کارشناسان و مدیران این وزارت درخصوص موضوعات مختلف است.

هدف این برنامه پاسخگویی به پرسش‌ها و ابهامات مردمی در جهت زیرساخت‌های حمل و نقل است.

اما باید دید زونکن چقدر توانسته در این امر موفق عمل کند. آنچه در این برنامه مشهود است، استفاده از ساختار و فرمتی خبرگونه است و اگر بخش تولیدی این برنامه را کنار بگذاریم با چیزی شبیه اخبار شبانه شبکه دو (۱۰:۳۰) که به بحث و مناظره با دولتمردان و سیاستمداران مملکت می‌پردازد، مواجه‌ایم.

در بخش تولیدی برنامه یعنی مصاحبه‌ها و گزارش‌های تصویری باز هم آمار و ارقام و وضعیت کمی و کیفی پروژه‌های مربوط به وزارت توسط اشخاص مسوول عنوان می‌شود که می‌توان گفت تنها شیوه ارائه آن با بخش زنده برنامه متفاوت است وگرنه کارکرد تازه و دگرگونه‌ای ندارد.

شاید تنها وجه تمایز زونکن با اخبار، مستندی است که در آن دستاوردها و کم و کاستی‌های راه و ترابری به تصویر کشیده می‌شود.

بنا بر آنچه ذکر شد ابتدایی‌ترین سوالی که به ذهن بیننده متبادر می‌شود این است که چرا قالب برنامه تولیدی ترکیبی برای این برنامه انتخاب شده، در حالی که این مبحث می‌توانست در قالب بخشی از اخبار همین شبکه به صورت هفتگی ارائه و پیگیری شود.

ساخت برنامه‌هایی اینچنینی که مدتی است باب شده و البته هدف آن بررسی مشکلات کشور در زمینه‌های مختلف و ارائه راهکارهایی برای رفع و رجوع آن است، اقدام درست و قابل تقدیری است، اما نباید فراموش کرد هر برنامه تلویزیونی، علاوه بر پرداختن به اهداف مورد نظر باید به شیوه ارائه بکر که از دانش زیباشناختی تصویری سازنده و مخاطب نشات می‌گیرد، بهره ببرد تا هر چه بهتر بتواند مخاطب را با خود همراه کند و در جریان قرار دهد.

همچنین صرفا استفاده از استودیو و لوکیشن‌های زیبا و عظیم نمی‌تواند کمبود جذابیت‌های بصری را جبران کند. بیایید تصور کنیم اگر ضبط این برنامه در قطار یا کنار جاده‌های در دست احداث انجام می‌شد، چه حال و هوا و اتمسفری را با خود به همراه می‌آورد.

البته باید اشاره کرد تصویربردار این برنامه بخوبی توانسته با استفاده از قاب‌های تصویری متفاوت و گاهی دیزالوی لوکیشن‌های برنامه در هم، برای بیننده اندکی تنوع بصری ایجاد کند.

دومین مسأله در ارتباط با زونکن، انتخاب شبکه است. اکنون چند سالی از تخصصی شدن شبکه‌های جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد و هر کدام از شبکه‌ها با رویکرد تعیین شده، به تولید و پخش برنامه‌ها می‌پردازند.

شبکه دو ـ که شبکه کودک نامگذاری شده است ـ انتخاب مناسبی برای پخش چنین برنامه‌ای نیست و شاید زونکن در شبکه یک یا همان شبکه ملی، موفقیت بیشتری در جذب بیننده به دست آورد.

نکته دیگر در ارتباط با زونکن، به چگونگی ارتباط بیننده با برنامه مربوط است که کمی تشریفاتی به نظر می‌رسد. بینندگان این برنامه اگر انتقاد، پیشنهاد یا سوالی در مورد عملکرد وزارت داشته باشند، فقط از طریق پیامک می‌توانند آن را بپرسند که این مساله برنامه را از زنده بودن خارج و به یک برنامه کاملا تولیدی تبدیل می‌کند، چون مخاطب نمی‌تواند به صورت مستقیم، مشکلات و پرسش‌های خود را مطرح و با کارشناس برنامه مکالمه کند.

البته این شیوه ارتباط در مورد بعضی برنامه‌ها که از وجه سرگرمی و تقریحی بیشتری برخوردارند، شاید بی‌منطق به نظر نرسد، اما در رابطه با زونکن، این روش ارتباط باعث تردید مخاطب در مورد مواجهه با یک برنامه بی‌طرف می‌شود.

مریم رها