سعه صدر و بردباری، حلال مشکلات

همان گونه که در مقاله قبل بیان شد، یکی ازویژگی‌های مهم و برجسته مدیران از نگاه اسلام، برخورداری از “سعه صدر و بردباری” است. بحث مشکلات و ناملایمات اگر چه در مباحث مربوط به شرح …

همان گونه که در مقاله قبل بیان شد، یکی ازویژگی‌های مهم و برجسته مدیران از نگاه اسلام، برخورداری از “سعه صدر و بردباری” است. بحث مشکلات و ناملایمات اگر چه در مباحث مربوط به شرح صدر، یک بحث فرعی است لکن برای بازیابی اهمیت و ضرورت شرح صدر در مدیریت، باید از آن سخن گفت. مشکلات مدیران را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

الف) مشکلات انسانی

این دسته از مشکلات خود به سه دسته قابل تقسیم‌اند.

۱) همکاران: بدون شک، همکاران از حیث قدرت فکری، علم و تخصص، روحیات و خلقیات، ادب و تربیت، یکسان نیستند و لذا دارای عملکرد و عکس‌العملهای متفاوتی خواهند بود. بدین لحاظ، سازماندهی، هدایت و رهبری این مجموعه یکی از مشکلات است. از سوی دیگر، نارضاییها، کارشکنی‌ها، مخالفتها و عصیانها، دشواریهای دیگری هستند که از ناحیه همکاران احیانا ممکن است به‌ وجود آید.

۲) ارباب رجوع: غیر از همکاران، همه افرادی که به نحوی با حوزه مدیریت ارتباط دارند، ارباب رجوع نامیده می‌شوند. آنها نیز در تفهیم و تفهم، خلقیات و روحیات، ادب و رفتار، متفاوت و متنوعند. ممکن است برخی از این افراد، به جهت مشکلات خود و احیانا ناراحتی و نارضایتی از عملکرد کارمندان، با ادبیات و رفتاری تند نسبت به ابراز اعتراض خود به مدیر برآیند.

۳) دشمنان و بدخواهان: همواره دشمنان نظام اسلامی، درصدد تضعیف یا تخریب مجموع یا بخشی از فعالیتها، اهداف و تواناییهای مدیریت در عرصه‌های گوناگون هستند. اینان برای رسیدن به منویاتشان، از حربه‌های گوناگونی سود می‌جویند، و مدیریت را از این طریق در برابر مشکلات و ناملایمات مختلفی قرار می‌دهند.

ب: مشکلات مادی

این دسته از مشکلات به دو دسته قابل تقسیم‌اند:

۱) طبیعی: گاهی مضیقه‌های مالی و مادی، و کمبود یا نبود امکانات و تجهیزات لازم جهت نیل به اهداف سازمان یا کشور، ناشی از عواملی است که خواست و اراده انسانی در آنها دخالت نداشته است. مانند شرایط اقلیمی نامناسب، مشکلات ناشی از سیل، زلزله، قحطی و خشکسالی و ... .

۲) ارادی: منظور آن است که پاره‌ای از مشکلات مادی و تنگناهای مالی و تدارکاتی، در سایه بی‌کفایتی‌ها و سهل‌انگاریها و اسرافکاری‌های خودی‌ها در استفاده از شرایط و امکانات طبیعی، یا تضییقات و تنگناها و محاصره‌هایی که دشمنان و مخالفان ایجاد می‌کنند، رخ می‌نماید.

اینها دشواریها و مشکلاتی هستند که مدیریتها به نحوی با آنها دست به گریبانند و توفیق در مدیریت بستگی دارد به حسن برخورد مدیران با مشکلات. این حسن برخورد هم فقط در سایه یک قدرت روحی امکان پذیر است. آنها که از سعه صدر و بردباری برخوردار نیستند، نه می‌توانند همکارانشان را با خلقیات و روحیات و رفتارهای متفاوت تحمل نمایند، و نه می‌توانند با مردم و ارباب رجوع با همه تنوعی که در فکر و روح دارند، برخورد شایسته‌ای داشته باشند و نه در برابر تهدیدها و تطمیع‌ها و سایر فشارهای دشمنان و مخالفان سالم می‌مانند، و نه به هنگام کمبودهای مالی و مادی، قدرت تحمل و ایستادگی دارند. مشکلات و ناملایماتی که بدانها اشاره کردیم، ممکن است موجی از ترس و یاس و اضطراب و تزلزل را برای مدیران به‌وجود آورند و همین تنش‌های روحی و روانی است که مدیریت را تا آستانه نابودی پیش می‌برد. بنابراین، استقامت در برابر مشکلات تنها در سایه سعه صدر و برخورداری از صبر و بردباری میسور است.

منبع: درسهایی از اخلاق مدیریت، قاسم واثقی، ص۱۵۹-۱۵۶

مصطفی یاسینی