فراموشی کار دست تان ندهد

تاخیر و عدم اجرای دستورات پزشکان برای برخی از داروهای خاص می تواند نتایج بسیار جدی و حتی کشنده ای در بر داشته باشد

آمارها نشان می‌دهد تاخیر در انجام دستورات دارویی بیماران یا فراموش‌کردن آنها، دومین علت عمده آسیب‌های ناشی از دارو در بیمارستان‌ها است، اما به راستی این فراموشی به چه دلیلی رخ می‌دهد؟

تجویز داروها به بیماران در بیمارستان به دلایل گوناگونی ممکن است با تاخیر همراه باشد یا فراموش شود. خوشبختانه تنها درصد کمی از این موارد به آسیب‌های جدی منتهی می‌شوند. شایان ذکر است که بدانیم این آسیب‌ها ممکن است در نتیجه تاخیر یا غفلت داروهای ضروری بیمار باشد. این موارد می‌تواند ناشی از اشتباه در خلال تجویز دارو یا توزیع آن، نحوه ذخیره یا نحوه اجرای دستورات دارویی در بیمارستان‌ها باشد.

● مروری بر آسیب‌های ناشی از دارو

نتایج حاصل از تحقیقات متعدد بیمارستانی نشان می‌دهد تاخیر و عدم اجرای دستورات پزشکان در مورد برخی از داروهای خاص می‌تواند نتایج بسیار جدی و حتی کشنده‌ای در بر داشته باشد. در این‌باره به ترتیب خطرزا بودن می‌توان به آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدقارچ‌ها، ضدانعقادها، داروهای احیا، انسولین، داروهای قلبی عروقی، ضدپلاکت‌ها، ضد تشنج‌ها، داروهای مهارکننده پمپ پروتونی، برونکودیلاتورها، داروهای کموتراپی و داروهای پارکینسون اشاره کرد.

● داروهای تزریقی

بیشتر از ۶۰ درصد کل آسیب‌های دارویی، در نتیجه تاخیر یا فراموش کردن اجرای دستورات مربوط به داروهای تزریقی اتفاق می‌افتد. کاهش ریسک ناشی از غفلت در اجرای دستورات داروهای تزریقی بسیار مهم است. نتایج تحقیق در یک بیمارستان در انگلستان نشان می‌دهد معمول‌ترین اشتباهات مرتبط با داروهای تزریقی در اثر غفلت در اجرای آن است. نویسنده توصیه می‌کند که چارت داروهای بیماران با دقت بیشتری خوانده شود تا موارد تزریقی یک داروی جدیدا تجویز شده از قلم نیفتد. معمولا داروهای تزریقی در انتهای راند اجرای دستورات پزشکان، به بیماران تزریق می‌شوند که این موضوع می‌تواند باعث تاخیر طولانی در زمان مناسب تجویز آن شود. لازم است به دستورات داروهای تزریقی توجه خاصی مبذول شود و تزریق آنها در ابتدای راندها و قبل از داروهای خوراکی و سایر موارد اجرا شود.

● نحوه مدیریت داروها

روش‌های عملی در مدیریت داروها باید سرفصل‌های زیر را شامل شود:

▪ اجرای صحیح دستورات دارویی در بیمارستان، در نقل و انتقال بیمار به قسمت‌های مختلف و هنگام ترخیص بیمار از بیمارستان

▪ نحوه اجرای دستورات داروهای معمول

▪ نحوه اجرای دستورات داروهای جدید و دوزهای فوری تک دوز (Stat)

▪ دسترسی داشتن کلیه بخش‌های بیمارستان به داروهایی که ممکن است در موارد اورژانس به آنها نیاز پیدا کنند،

▪ موجود بودن داروهای معمول و مورد استفاده در انبارها و بخش‌های ذخیره دارویی

▪ موجود بودن ذخیره داروهای اورژانسی در هر زمان از شبانه‌روز،

▪ نحوه تجویز و تعویض داروها هنگام ترخیص بیمار

▪ استفاده از داروهای مربوط به خود بیمار

▪ نحوه اجرای دستورات داروهای معمول و داروهای ضروری

▪ نحوه اجرای داروهای تزریقی و انفوزیون‌ها

▪ اجرای به موقع دستورات دارویی

داشتن دستور‌العمل‌های لازم در مواردی که اجرای دستور دارویی فراموش شده یا به تاخیر افتاده است.

● تجویز به موقع داروها

نتایج حاصل از تحقیقات نشان می‌دهند قسمت اعظم داروها باید در عرض کمتر از ۲ ساعت از زمان دستور پزشک به بیمار داده شود. همچنین لازم به ذکر است بعضی از داروها هستند که زمان اجرای آنها باید بسیار نزدیک‌تر به زمان تجویز شده و دستور پزشک باشد. این داروها به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شوند.

● گروه اول:

▪ داروهای احیا شامل مایعات وریدی کلویید یا کریستالویید،

▪ اولین دوز تزریقی آنتی‌بیوتیک‌ها،

▪ اولین دوز تزریقی ضدانعقادها یا ترومبولیتیک‌ها،

▪ اولین دوز تزریقی ضدتشنج‌ها شامل بنزودیازپین‌ها،

▪ دوز فوری هر نوع دارویی که پزشک برای شروع اجرای نوبت بعدی دارو به تجویز آن احتیاج دارد.

● گروه دوم:

▪ انسولین، در زمانی که بیمار به زودی غذا خواهد خورد،

▪ آنالژزیک قوی،

▪ برونکودیلاتورها،

▪ گلیسیرین تری‌نیترات،

▪ داروهای پارکینسون.

در بعضی از داروهای گروه دوم تشویق بیمار به خوردن داروهای معمول خود در بهترین زمان ممکن می‌تواند یک روش عملی و کمک‌کننده باشد، اما ممکن است برای تمام بیماران مناسب نباشد.

● داروهای لازم هنگام ترخیص

در صورتی که بیماران با داروهای مورد نیاز خود هنگام ترخیص مرخص نشوند، ممکن است ریسک تاخیر و نخوردن داروهای لازم قبل از تهیه سری جدید بالاتر رود. این موارد اکثرا زمانی اتفاق می‌افتند که بیمار یا همراهان وی برای تهیه داروها به بیمارستان باز نمی‌گردند یا زنجیره تهیه دارو از رساندن دارو به دست بیماران ممانعت می‌ورزند و همکاری لازم را نمی‌کنند. همچنین در تعیین اینکه کدام بیماران و با چه شرایطی قابل ترخیص هستند، باید مدیریت صحیحی اعمال شود.

دکتر مقدی چهارمحالی