بی مبالاتی قاتلان اقلیم در آخرالزمان

بررسی دلایل گرمایش زمین و پیامدهای مخرب آن

وقتی در گرمای هوا بدنتان به سختی عرق می کند، در حقیقت به تغییرات اقلیمی (آب و هوایی) واکنش نشان داده و سعی می کند با تعرق بیشتر توازن ایجاد کند. زمین نیز مثل بدن انسان عمل می کند، وقتی دچار تغییرات شدید می شود، با گرم شدن ناگهانی یک نقطه و یا سرد شدن بی سابقه نقطه دیگری سعی دارد واکنش نشان داده و توازنی برقرار کند، لذا با افزایش یک درجه به دمای کره خاکی طی دو قرن گذشته شاهد بارندگی های سیل آسا، خشکسالی های بی سابقه و سرد شدن ناگهانی برخی از نقاط کره خاکی بوده ایم.

شاید پیش خودتان تصور کنید که افزایش یک درجه طی دو قرن رقم ناچیزی است و نمی تواند منشأ بسیاری از این حوادث باشد، اما باید گفت دو قرن در مقیاس زمانی زمین شناسی تنها یک دهم ثانیه به حساب می آید، بنابراین دمای زمین با سرعت بسیار زیادی در حال افزایش است و از سوی دیگر آستانه تحمل بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی به شدت پایین بوده و با کوچکترین تغییر دمایی نمی توانند به حیات خود ادامه دهند. گونه های مختلف که از بین بروند، اکوسیستم ها دستخوش تغییرات بنیادی شده و چون همه موجودات زنجیروار حیاتشان به هم متصل است، در نهایت حیات بشر را تحت الشعاع قرار می دهند.

نباید فراموش کنیم که حفظ کره خاکی به عنوان تنها زیستگاه بشری یکی از مهمترین مسئولیت های ماست. با این حال امروزه چگونگی حفظ محیط زیست، مراقبت از لایه ازن، دفع زباله ها، حفظ هزاران هکتار جنگل و... همگی از چالش های بزرگ دنیای امروز محسوب می شوند. این چالش را حتی بزرگتر از چالش های سیاسی روز قرار می دهند و همگی ما به خوبی می دانیم که اگر کاری نکنیم، آنچه در فیلم های تخیلی با موضوع نابودی زمین دیده ایم، عنقریب به حقیقت می پیوندد. خرس قطبی کوچکی که به یک تکه یخچال در حال ذوب چنگ انداخته، گونه ای است که به زودی به افسانه ها می پیوندد. قاتل همه این ها چه کسی جز موجود دو پایی به نام انسان است؟!

● انقراض جانوران و گیاهان با گرم شدن زمین

تخمین زده شده که بین سه تا پنج میلیون گونه گیاهی و جانوری ساده و تکامل یافته بر روی کره زمین زندگی می کنند که تاکنون تنها یک میلیون و ششصد هزار گونه شناسایی شده اند. از این تعداد ۱۰۰هزار گونه متعلق به مهره داران، یک میلیون و دویست هزار گونه بی مهرگان و ۲۹۸ هزار گونه متعلق به گیاهان است.

محمد دهدار، دکترای محیط زیست شاخه جانوری و استاد دانشگاه لاهیجان ضمن این که همه این گونه ها را دارایی های کره زمین می داند، می گوید: «حفظ محیط زیست در وهله اول برای تأمین غذا بسیار حائز اهمیت است. همه موجودات زنده کره خاکی حیاتشان زنجیروار به هم بستگی دارد. برای مثال حتی اگر ریز پلانگتون های شناور در آب دریاها و اقیانوس ها را حذف کنیم، خوراک ماهی ها را از بین برده و شاخه بزرگی از خوراک انسان را نابود کرده ایم. حذف زنجیره به منزله نابودی یک اکوسیستم خواهد بود.»

وی آلودگی آب و هوا، تولید زباله، تأمین غذا و کاهش تنوع زیستی را ۵ چالش عظیم دنیای امروز بر می شمرد و توضیح می دهد: «تنوع زیست محیطی تا به آن جا اهمیت دارد که سازمان ملل سال ۰۲۰۱ را سال تنوع زیستی اعلام کرد. کره زمین در تأمین مایحتاج معقولانه انسان مثل غذا مشکلی ندارد، اما وقتی پای زیاده خواهی انسان به میان می آید، جنگل ها تخریب می شوند تا ویلاها قدعلم کنند. کارخانه های بیشتری راه اندازی می شوند که سوخت های فسیلی را ببلعند و دی اکسیدکربن بیشتری روانه جو کنند. این گونه هر دوازده دقیقه یک گونه جانوری یاگیاهی کاملا نابود می شود. تخمین زده شده که تا سال ۰۲۰۵ نزدیک به ۰۵درصد گونه های زمین از بین می روند و این آمار سازمان ملل حقیقتاً آمار هراس انگیزی است.»

این استاد محیط زیست ادامه می دهد: «آنقدر گازهای گلخانه ای توسط کشورهای صنعتی تولید شده که خشکسالی گریبانگیر بسیاری از کشورهاست. چاله انزلی که بی آب می ماند، پرندگان فلاندی با طی ۰۴۰۰ کیلومتر لب تشنه به خاک می افتند. به جرئت می توان گفت که بسیاری از کنوانسیون های بین المللی حفظ محیط زیست به خصوص از جانب آمریکا و کشورهای اروپایی جدی گرفته نشده، چون آنها حاضر نیستند سودجویی شان را به نفع محیط زیست کنار بگذارند. کارخانه های بیشتر، استفاده چند برابر از سوخت های فسیلی و تولید انبوه گازهای گلخانه ای، برای آنها به ولعی سیری ناپذیر تبدیل شده است. رسیدن به پول از بشر قاتلی سنگدل ساخته است. شاید یک درجه افزایش دما طی دو قرن گذشته برای انسان ناچیز باشد، اما ۰۹۵ هزار حشره روی زمین وجود دارد که حیات این حشرات حتی با تغییر یک دهم درجه به خطر می افتد. بسیاری از این حشرات و من می گویم همگی آنها برای زندگی بشر که زنجیروار به زندگی سایر گونه ها وابسته است، اهمیت دارند.

یکی دیگر از پیامدهای مخرب گازهای گلخانه ای این است که برخی نقاط کره خاکی خشک تر و برخی نقاط مرطوب تر خواهند شد. این گونه گرمای زیاد در برخی نقاط آب و محصولات را از بین می برد و در نقاط دیگر سیلاب های مخربی به جریان درمی آیند.»

● تغییرات اقلیم در نیمکره های زمین

تغییرات اقلیمی (آب و هوایی) یا براثر عوامل طبیعی صورت می گیرد که این عوامل از قبل پیدایش انسان نیز عملکرد داشته و باعث شده شرایط فعلی ایجاد شود. و یا براثر عوامل غیرطبیعی که با دخالت بشر و به یکباره رخ می دهند. این عوامل غیرطبیعی موجبات گرمایش زمین و تغییرات مخرب را فراهم کرده اند. دکتر بهمن رمضانی دانشیار اقلیم شناس گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت پیرامون تغییرات طبیعی و غیرطبیعی اقلیم توضیح می دهد:

«به صورت طبیعی هرچند مدت یکبار زاویه تابش خورشید به زمین تغییر می کند، بعضاً نقطه ای که سردسیر است، گرم می شود و بالعکس. به این طریق زمین به یک توازن آب و هوایی می رسد. اما طی تغییرات مصنوعی که در اثر آلاینده هایی که وارد جو شده اند، رخ می دهند، زمین فشار زیادی را متحمل می شود. این آلاینده ها به صورت ذرات جامد و یا گازی شکل هستند. بین خورشید و زمین حائل شده و با تجمع ۲co و ۲so سبب آلودگی شیمیایی می شوند. اصطلاح شیمیایی شدن شهر از همین جاست.»

وی از بین رفتن تولیدات کشاورزی و گسترش فقر جهانی را یکی دیگر از پیامدهای منفی تجمع گازهای گلخانه ای در جو برمی شمرد و می گوید: «آلودگی اتمسفر به میزان زیادی به عملکرد کشورهای صنعتی برمی گردد. برخی کشورها با آزمایشات شیمیایی و اتمی مختلف سرعت جایگیری آلاینده ها در لایه های جوی را چند برابر کرده اند و این افزایش سرعت، تخریب را دوچندان کرده است. پیش بینی شده تا سال ۰۲۰۴ میزان ۲co به دو برابر اندازه کنونی اش برسد. از سال ۰۱۸۸ که اندازه گیری ها دقیق شده، محاسبه کرده اند که حدود نیم درجه سانتیگراد درجه حرارت از میانگین جهانی افزایش پیدا کرده و در ۰۵سال آینده از ۵/۱تا ۵/۵درجه افزایش درجه حرارت خواهیم داشت.

این روند سبب می شود نیم کره جنوبی گرم ترشود و در آن شاهد بارش های سیل آسا خواهیم بود. اما در نیم کره شمالی خشکسالی های طولانی و خشک شدن مناطق را خواهیم داشت.»

● این گونه به پایان دنیا نزدیک می شویم!

اتمسفر کره زمین از دو لایه تروپسفر به ضخامت ۷۱کیلومتر (دو برابر کوه اورست) و استروتسفر به ضخامت ۰۵کیلومتر تشکیل شده است. وقتی ۷۱کیلومتر تروپسفر تمام می شود و وارد ۰۵کیلومتر استروتسفر می شویم، ۵۳کیلومتر آن لایه ازن است.

زیر آلاینده هایی چون کلر و فلوئور و کربن (CFC) مخرب لایه ازن هستند. یک اتم کلر می تواند یک میلیون مولکول ازن را از بین ببرد.

دکتر محمد دهدار، دکترای محیط زیست توضیح می دهد: «وقتی مولکول ازن از بین می رود، جلوی نفوذ اشعه ماوراء بنفش نمی تواند سد شود، لذا گرما و اشعه مخرب به سطح زمین می رسد. از سوی دیگر ذرات دی اکسیدکربن ۲co مثل چادری مانع خروج گرمای بازتابش شده از سطح زمین می شوند. گرما به دام می افتد و تغییرات شدید اقلیمی بروز پیدا می کنند.»

مهمترین ریزآلاینده های شناخته شده در لایه های جو عبارتند از: منواکسیدکربن (۲co)، اکسیدهای ازت (No تا۲No) و مشتقات آن ها، هیدروکربورهای اشتعال ناپذیر یا آن هایی که تبخیر می شوند و ذرات سرب.

سازمان هواشناسی جهانی برای پدیده گلخانه ای چنین تعریفی را ارائه می کند: «گرم شدن جهانی به دلیل افزایش دمای سطح زمین از خروج آلاینده هایی مانند گاز کربنیک و دیگر گازها ناشی می شود. گرم شدن کلی سیستم شکل یافته در کره زمین و جو آن پدیده ای را به وجود می آورد که اثر گلخانه ای نامیده می شود.»

خیلی ساده باید بگوئیم این ریز آلاینده هایی که نام بردیم، از بازتاب انرژی دریافتی زمین به جو جلوگیری می کند و گرما در سطح زمین محبوس می شود.

اگر تجمع ریزآلاینده ها آن قدر ادامه یابد که میزان ۲co به دو برابر میزان فعلی اش در جو برسد، چه خواهد شد؟ این گونه افزایش نزدیک به ۶درجه سانتیگراد دما را تا سال ۰۲۰۴ برای کره زمین خواهیم داشت. این افزایش دما در عرض های جغرافیایی بالا در زمستان مهم تر از تابستان است.

ژیزل اسکورو، محقق، پیامدهای چنین بحرانی را این گونه پیش بینی می کند: «این افزایش دما می تواند باعث ذوب یخچال ها و کوه های یخی شود. سطح دریا در هر دهه ۶سانتی متر بالا خواهد آمد. این مورد باعث می شود تا نواحی کرانه ای زیرآب بروند و جزیره ها و مناطقی مثل هلند با مشکلات بسیاری مواجه می شوند. بارندگی و تخریب از ۳تا ۵درصد به طور میانگین در عرض های جغرافیایی بالا افزایش می یابد، دگرگونی یاد شده در عرض های جغرافیایی پایین پیچیده است و بیابان ها نیز روزبه روز گسترده تر می شوند. دمای آب دریا افزایش می یابد و در اکوسیستم ها اختلالات شدیدی را مشاهده می کنیم!»

● مرگ جنگل ها و افزایش ریزآلاینده های جوی

تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین باعث می شود سالی ۶۱میلیون هکتار از جنگل های سطح زمین نابود شوند، این رقم چیزی درحدود ۵۱ برابر مساحت جنگل های شمالی کشور ماست. جنگل ها برای زمین همانند ریه برای انسان هستند، وقتی ریه از کار بیفتد، تنفس متوقف می شود. جنگل ها که نباشند، میزان ریزآلاینده ها در جو تصاعدی افزایش پیدا می کند.

سمیه نیکخواه، کارشناس ارشد زمین شناسی توضیح می دهد: «کاهش ازن در استروتسفر باعث می شود اشعه ماوراء بنفش در سطح زمین باقی بماند و بازتاب پیدا نکند. افزایش اشعه ماورا بنفش باعث ازدیاد سرطان پوست می شود، تعداد بیماران مبتلا به آب مروارید افزایش پیدا کرده و سیستم مصونیت بدن کاهش می یابد. افزایش برخی گیاهان و موجودات ذره بینی مانند پلانکتون ها با اختلال همراه می شود. آلودگی های فتوشیمیایی افزایش می یابد و اثر گلخانه ای تشدید می شود.»

آب و هوا، به عنوان یکی از عوامل محیط طبیعی، اثرات متعددی بر نحوه زندگی بشر دارد. انسان ها از دیرباز از ناحیه اقلیم، تلفات و خسارات زیادی را متحمل شده اند و از این رو به اشکال متفاوت در شناخت ویژگی های آب و هوا و کنترل اثرات نامطلوب آن کوشیده اند. امروزه این کار به کمک علومی چون هواشناسی و اقلیم شناسی که نقش عوامل طبیعی و انسانی را در تغییرات آب و هوا مطالعه می کند، انجام می گیرد و معلوم شده است با وجود این که عوامل طبیعی مانند نوسان تشعشع خورشیدی، تغییر در محور زمین، وقوع آتشفشان های شدید و... نقش اساسی در تغییر شرایط آب و هوایی دارند، اما فعالیت های صنعتی بشر و بهره برداری های حریصانه او از منابع طبیعی نیز در تغییرات آب و هوا موثر هستند و پیامد آن، وقایع ناگواری است که در مناطق متفاوت زمین رخ می دهد.

۱۰۰ هزار سال پیش در محل فعلی لندن، فیل و اسب آبی زندگی می کردند. در کتاب «تیمور جهان گشا» اشاره شده است: «سپاهیان تیمور هنگام عبور از ارتفاعات زاگرس به جنگل های انبوه و متراکم برخوردند که مانع از عبور لشکریان شد.» چنین جنگل هایی در شرایط آب و هوایی امروز زاگرس وجود ندارند.

تغییر اقلیم، نظم حاکم بر سیستم های طبیعی و روابط موجود بین عناصر آن ها را برهم می زند و سیستم ها را از تعادل خارج می کند که ایجاد نظم و تعادل جدید، صدها سال زمان لازم دارد. از این رو، تغییرات آب و هوایی اثرات مخرب و زیان بخشی بر زندگی گیاهی و جانوری و سیستم های طبیعی برجا می گذارد و به تبع آن جوامع انسانی نیز از ناحیه آن دچار خسارت های مالی و تلفات جانی می شوند. با وجود این که در کشور ما بیشترین تلفات جانی از ناحیه زلزله بوده، اما برآوردها در سال های اخیر نشان می دهند که بیشترین خسارت های اقتصادی از عامل طبیعی سیل بوده است که ریشه در تخریب محیط زیست و نوسانات آب و هوایی دارد. تغییرات آب و هوایی برای جامعه جهانی به قدری مهم بوده که در سال های اخیر در سازمان هواشناسی جهانی (WMO)، کمیته بین المللی تغییر اقلیم (IPCC) تشکیل شده است.

● ورود به ششمین دوره انقراض بزرگ!

طی یک قرن اخیر استفاده غیرمسئولانه بشر از منابع موجود در کره زمین شرایط جدیدی را ایجاد کرده است. در حال حاضر ۴۰درصد از زمین های زراعی جهان آسیب های طولانی مدت دیده اند و هر ساله ۱۳ میلیون هکتار از جنگل های جهان نابود می شوند. یکی از هر چهار پستاندار، یک پرنده از هر هشت پرنده و یک دوزیست از هر سه دوزیست در خطر انقراض قرار دارند. به علاوه افزایش گازهای گلخانه ای ناشی از مصرف غیرمسئولانه بشر طی چند قرن اخیر شرایط طبیعی زمین را تحت تأثیر قرار داده است.

دکتر عباس کنگی، دانشیار گروه زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود ضمن عنوان این آمار توضیح می دهد: «این تأثیرات به گونه ای است که برخی از دانشمندان بر این عقیده اند که بشر جهان را وارد ششمین دوره انقراض بزرگ کرده است. دانشمندان طی دو دهه گذشته همواره خطر افزایش درجه حرارت زمین را مورد توجه قرار داده ند، اما تغییرات آب و هوایی سال های اخیر نتایج حاصل از آن را آشکارتر کرده است، اتفاقی که اکنون رخ داده نتیجه رفتارهایی است که انسان در طی چند قرن و به خصوص قرن اخیر نسبت به طبیعت درپیش گرفته است. آب و هوا و همه موجودات در نظمی حکیمانه به یکدیگر مرتبط بوده و مشکل با گسسته شدن این پیوند ایجاد می شود. متوسط دما در ۱۵ سال گذشته بالاترین عدد است که تاکنون ثبت کرده اند.»

وی ادامه می دهد: «این افزایش میانگین درجه حرارت کره زمین با ذوب شدن یخ های قطب، بالا آمدن آب اقیانوس ها و از همه مهمتر بی نظمی های آب و هوایی همراه است. این بی نظمی های آب و هوایی به صورت های متفاوت از جمله توفان های شدید، بارش های بی هنگام، خشکسالی ها و... آشکار می شود. بسیاری از دانشمندان بر این عقیده اند که طی ۲۰ سال آینده این بی نظمی های آب و هوایی به عنوان یک پدیده دائمی در وضعیت اقلیمی زمین دیده خواهد شد. در حقیقت این رویدادها واکنش طبیعت به دستکاری های انسان در شرایط زیستی زمین است.»

کنگی معتقد است این شرایط حیات بسیاری از موجودات زنده از جمله انسان را با مشکل روبرو می کند. وی ادامه می دهد: «این بهای سنگین فعالیت های غیرمسئولانه انسان در طی قرن اخیر است که هزینه آن را کسانی پرداخت خواهند کرد که اغلب نقشی در آن نداشته اند. دستاوردهای علمی دهه های اخیر حکایت از آن دارد که عوامل متعددی همواره حیات موجودات زمینی و از جمله تمدن بشری را تهدید می کنند. این عوامل طی ۵۰۰ میلیون سال گذشته موجب ۵ مورد انقراض بزرگ از جمله نابودی دایناسورها شده است.

در برخی از این دوره های انقراض در طی مدت زمانی کوتاه بیش از ۷۰درصد موجودات کره زمین در سطح خشکی ها و داخل دریاها نابود شده اند و بخش اعظم پوشش جنگلی جهان از بین رفته است.»

این دکتر زمین شناس نظریات نابودی زمین را مطرح کرده و می گوید: «هر چند طی نیم قرن گذشته اندیشه برخورد اجرام آسمانی با زمین، ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده بود، اما تحقیقات سال های اخیر حکایت از آن دارد که اغلب این دوره های انقراض تحت تأثیر تغییرات شدید آب و هوایی ایجاد شده است. به عنوان مثال ۳ درجه گرم شدن زمین با ذوب یخچال های قطبی و ۷ متر بالا آمدن سطح اقیانوس ها و زیر آب رفتن بخش های بزرگی از سواحل همراه خواهد بود.

به علاوه این افزایش حرارت نابودی جنگل های استوایی که دوسوم اکسیژن اتمسفر را تأمین می کنند، موجب می شود. به علاوه تغییرات آب و هوایی با رویداد توفان های شدید و دائمی، ایجاد خشکسالی های پیوسته، نابودی جنگل ها و نابودی منابع تغذیه موجودات زنده همراه خواهد شد. بدون شک بسیاری از موجودات زنده امکان سازگاری با چنین شرایط دشواری را ندارند. از این رو باید به طبیعت به عنوان مجموعه ای هماهنگ نگریست که هرگونه آسیبی به آن روزی به خود ما نیز بازمی گردد. به طور مسلم طبیعت راه صحیح را در پیش می گیرد و تمدن بشری به ما بستگی خواهد داشت که در آینده چه خواهیم کرد؟»

● گرمایش زمین و از بین رفتن زمین های کشاورزی

در طول حیات کره زمین، تغییرات آب و هوایی مکرر رخ داده اند، به طوری که در آخرین دوره زمین شناسی (کوارتز) چهار مرحله تغییر آب و هوایی به نام عصر یخبندان رخ داده است. هر یک از این دوره های یخبندان و دوره های بین آنها هزاران سال طول کشیده است. دومیلیون سال پیش، شمال غرب اروپا زیر یخ مدفون بود. بدیهی ترین و بیشترین اثر این تغییرات آب و هوایی روی زندگی گیاهی و جانوری مناطق بوده است، چنان که تغییر در حیات جانداران ملاک طبقه بندی دوران های زمین شناسی قرار گرفته اند. بنابراین حیات کره زمین به آب و هوا وابستگی بیشتری دارد. اساسی ترین عوامل تغییردهنده آب و هوا، طبیعت و اجزای متشکله آن هستند، هر چند اخیرا عوامل انسانی هم به آن افزوده شده است.

ناصر حافظی مقدس زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود می گوید: «چنانچه زمین ۱ تا ۵ درجه گرمتر شود، بارندگی ۱۱ تا ۱۹درصد کاهش پیدا می کند. پیش بینی شده که تا سال ۲۱۰۰ درجه حرارت در کشور ما ۵ درجه افزایش پیدا کند و ۱۹ درصد کاهش بارندگی خواهیم داشت. کاهش آب بر روی کشاورزی تاثیر مستقیمی می گذارد و تولید غلات، برنج و پنبه به مقدار قابل توجهی کم می شود. فرسایش و تخریب خاک نیز از مساحت زمین های کشاورزی می کاهند. این گونه فقر در جهان روز به روز افزایش پیدا می کند.»

اتفاقا کشورهای بزرگ صنعتی در پی آنند که با ایجاد کارخانه های بیشتر و تولید دوچندان ۲CO و نیز نقض آشکار کنوانسیون های بین المللی دام دیگری برای به سلطه گرفتن کشورهای ضعیف پهن کنند. آنها هیچ گاه به معاهده های حفظ محیط زیست پایبند نبوده اند، چون اساسا نمی خواهند با حذف کارخانجاتی که تولید مواد سمی شان آثار مخربی دارد و یا سوخت های فسیلی را می بلعد، از پول بیشتر محروم بمانند.

حافظی مقدس ذوب یخچال ها و بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها را یکی دیگر از آثار گرمایش زمین می داند و توضیح می دهد: «سطح آب دریاها که افزایش پیدا کنند، سواحل جابه جا می شوند و سیلاب در سواحل فعلی رخ می دهد. چنانچه آب به ارتفاع ۱۰تا ۱۵ سانتی متر بالا بیاید، عملا جلوآمدگی آب چند کیلومتر می شود.»

بنابراین افزایش سرعت ذوب یخچال های قطبی و کوهستانی یکی از اثرات گرم شدن هوای کره زمین و از نمودارهای تغییر اقلیم است. پیامد آن در وهله اول افزایش سطح آب اقیانوس ها و دریاها و برهم خوردن تعادل استاتیک خواهد بود. برآوردها از زیر آب رفتن جلگه های پست و شهرها و روستاها و تاسیسات واقع در آن ها حکایت دارد. اثرات بعدی این واقعه، برهم خوردن نظم بارندگی ها و دمای هواست. در برخی مناطق زمین، بارش ها افزایش یافته اند و در مناطقی دیگر شاهد تشدید اقلیم خشک هستیم. در مکزیک تعداد بارش های سنگین افزایش داشته و در مقابل تعداد بارش های سبک کاهش پیدا کرده است. در استرالیا بارش های تابستانه کم و بارش های زمستانه افزایش یافته اند. برهم خوردن تعادل ایزوستازی در مناطق قطبی، تهدید منابع آب شیرین در سواحل و... از دیگر پیامدهاست. این وقایع تولید مواد غذایی را در بعد جهانی به خطر می اندازد.

● جنگ چهارم جهانی!

وقوع برخی تغییرات در کیفیت داده ها به خصوص در روند دمای حداقل و حداکثر و کاهش فاصله آنها یکی دیگر از پیامدهای گرمایش زمین است. مقدار این کاهش برای اصفهان ۴درجه بوده است. بررسی دمای ۵۰ سال گذشته مشهد نشان می دهد، اکثر پارامترهای دمایی روند افزایشی داشته اند.

دکتر حاجی کریمی آب شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه ایلام می گوید: «در همین استان ایلام که ساکن هستم، بیابان ها هر روز توسعه پیدا می کنند. کاهش پوشش گیاهی، بارندگی و افزایش روان آب ها جزء مشکلات اساسی خشکسالی های اخیر بوده است. وقتی آب ها وارد سفره های آب زیرزمینی نشوند و با شیب تند جریان پیدا کنند (سیلاب)، اندک اندک سفره ها فقیر می شوند و همان میزان آبی هم که از قبل بوده به علت تماس طولانی مدت با املاح مخزن برای بسیاری از کاربری ها بلااستفاده می ماند.»

این گفته ما را به این نتیجه می رساند که آیا جنگ چهارم جهانی بعد از جنگ اول و دوم و سرد جنگ بر سر یافتن منابع آبی نخواهد بود؟

وی یکی از مهمترین عوامل گرمایش زمین را استفاده از سوخت های فسیلی عنوان کرده و می گوید: «هرچه از انرژی پاک نظیر انرژی هسته ای بهره ببریم، جلوی بحران را گرفته ایم و پیامدها را تخفیف می دهیم. اگرچه زمین در پی هر تنشی و آسیبی درصدد توازن بر می آید، اما این موازنه گاه هزاران سال طول می کشد و وقتی آب اقیانوس ها بر اثر گرمایش به طور اعجاب برانگیزی بالا آمد، عملا از دست کسی کاری ساخته نیست!»

● جدیدترین شیوه ها برای مهار افزایش ۲CO جو

دانشمندان می گویند می توان ۲CO را برای جلوگیری از گرم تر شدن زمین زیر بستر دریاها ذخیره کرد! براساس این پیشنهاد، گاز ۲CO چندین کیلومتر زیر زمین پمپ و سپس زیربستر دریاها تزریق می شود. تیم مشترک محققان دانشگاه هاوارد، موسسه فنی ماساچوست (ام آی تی) و دانشگاه کلمبیا در نشریه ای گزارش داد که زیردریاها فضای کافی برای ذخیره کردن میزان نامحدودی ۲CO متصاعد در جو وجود دارد. طرح های قبلی برای انباشتن ۲CO زیر دریاها به دلیل نگرانی نسبت به نشت احتمالی و ایمنی این شیوه مورد انتقاد قرار گرفته بود. اما حامیان طرح تازه می گویند این طرح چنین خطراتی ندارد و می توان آن را با فناوری های موجود اجرا کرد.

به هر جهت تغییرات آب و هوایی خواه ریشه در عوامل طبیعی داشته باشند، خواه در عوامل انسانی اثر خود را به محیط زیست و بر جوامع انسانی خواهند گذاشت و در آینده باید منتظر رویدادهای اقلیمی ناگوار بیشتری باشیم. از این رو، شهروندان جهانی موضوع تغییر اقلیم را به عنوان یک مسئله و بحران جهانی شده تلقی می کنند که همگان پیامدهای آن را تجربه خواهند کرد و ناچار در کنترل و مهار آن نیز همه باید مشارکت داشته باشند. شناخت عوامل موثر بر تغییرات آب و هوایی و پیامدهای آن و نیز عمل کردن به توصیه ها و مقررات مرتبط با آب و هوا و محیط زیست، از اولین وظایف شهروندان در این زمینه است.

گالیا توانگر