شغل طلبه ها چیست

برای کسانی که خارج از دنیای طلبگی زندگی می کنند, همیشه این سؤال وجود دارد که شغلِ طلبه ها چیست آنان برای گذران زندگی, چکار می کنند از چه طریقی هزینه های زندگی شان را می پردازند

برای کسانی که خارج از دنیای طلبگی زندگی می‏‌کنند، همیشه این سؤال وجود دارد که شغلِ طلبه‏‌ ها چیست؟ آنان برای گذران زندگی، چکار می‏‌کنند؟ از چه طریقی هزینه‏‌های زندگی ‏شان را می‏‌پردازد؟ طلبگی، یک شغلِ تمام وقت است. یک شغلِ سخت که با کار و تلاش و صبر و تحملِ بسیار زیاد همراه است. شغلی که بر روی همه زندگیِ شما تأثیر می‏‌گذارد و آن را تحتِ تأثیر قرار می‏‌دهد. شغلی که نیازی به اداره و میز ندارد، بلکه حتی هنگام قدم زدن در خیابان هم به دنبالِ شماست.

در این رویکرد شغلِ طلبه‏‌ ها، تحقیق و پژوهش در حوزه علومِ دینی است. طلبه‏‌ ها، متخصصان و پژوهشگرانِ حوزه علومِ دینی می‏شوند. از همین طریق، آنان سؤالات و نیاز‌ها و مواردِ شرعیِ دیگران را حل و فصل می کنند. پاسخ به سؤالاتِ دینی و مسائلِ شرعی، آدابِ تولدِ فرزند (مثل اذان گفتن در گوش) و از دنیا رفتن (مثل تلقین) بر طرف کردنِ شبهات، پیش نماز بودن و خواندنِ نماز، آموزشِ مسائلِ دینی و اعتقادی، راهنمایی در معرفیِ سبکِ زندگیِ اسلامی و…

این سطحِ اولِ این شغل است که ممکن است عده‏ ای از طلبه‏‌ ها، فقط در همین سطح باقی بمانند و به آن بپردازند. طبیعتا کسانی که در این سطح فعالیت می‏‌کنند، نیاز به قدرت بیان، روان‏شناسی مخاطب، سرعت به یادآوریِ زیاد و… دارند. طلبه‏‌ هایی که در این سطح مشغول هستند، بدونِ آنکه هزینه یا پولی بگیرند، این کار را انجام می‏‌دهند. ممکن است شما در قطار با آنان برخورد کنید، در صفِ نانوایی، در تاکسی، در یک مهمانی، و آن طلبه بدونِ آنکه از شما هزینه‏‌ای بخواهد، ممکن است ساعتی برای شما وقت بگذارد و به سؤالاتِ شما پاسخ بدهد.

اما سطحِ بعدی، منبر رفتن است. منبر هنوز هم یکی از مهم‌ترین جایگاه‏‌های دینی و حتی تاریخی را در میانِ طلبه ‏‌ها دارد که به نوعی، هویتِ آنان به شمار می‏‌رود. آگاهی دادن درباره مسائلِ دینی و تاریخی و هشدار و تذکر درباره مسائلِ روز، یکی از مهم‌ترین اهداف در این منابر به حساب می‏‌آید.

تصور نکنید که همه طلبه هایی که منبر می‏‌روند، با رقم‌های بسیار بالا این کار را انجام می‏‌دهند. چند نامِ مشهور را که کنار بگذارید، باقی طلبه‏‌ ها رقم های بسیار معمولی برای این کار می گیرند. طبیعتا وقتی که طلبه ‌ای کارش این باشد، نمی‌تواند به حرفه دیگری بپردازد.

هر چند باید توجه داشته باشید که منبر رفتن، فقط بالا رفتن از پله‏ های منبر نیست، بلکه به سال ها و ساعت ها وقت نیاز است. او باید مدام تحقیق کند و به مسائلِ دینی و روز کاملاً مسلط باشد تا بتواند از عهده منبرهای سنگین برآید.

همچون پزشکی که سال‌ها وقت گذاشته و حتی برای نجاتِ جانِ انسان ‌ها، هزینه می‏گیرد، چون زندگی‏ اش از این طریق می‏ گذرد و برای اینکه به این درجه برسد، باید تمام وقت در این حرفه بماند، طلبه ‏ای که منبری می ‏شود هم چنین وضعی دارد. به نسبت، طلبه‏ های منبری هزینه‏ های بسیار کمتری نسبت به پزشکان می‏ گیرند و معمولاً هم باعثِ مرگِ بیمارانشان (خصوصا در بیمارستان‌ ها بر اثرِ اشتباه) نمی ‏شوند.

اضافه کنید به این لیست، انواع و اقسامِ مشاوره ‏های رایگانی را که طلبه‏ های منبری، به کسانی که بعد یا قبل از منبر به نزدشان می‏ روند و آنان بدونِ هیچ هزینه‏ ای، اختلاف و دعواهای همه را حل می کنند. مشاورهایی که حتی روز‌ها و ماه ‌ها، وقت و بی وقت، ادامه دارند.

هر چند که طلبه ها از‌‌ همان ساله های اولِ ورود به دروسِ حوزوی، تعلیم دادن را می‏ آموزند، اما تبدیل شدن به اساتیدِ مجرب، سطحِ کاملاً جدایی دارد. تدریس، یکی از مهم‌ترین کارهایی است که طلبه‏‌ ها انجام می‏ دهند. اساتیدِ بسیار توانایی که در حیطه علومِ عقلی و نقلی، در زمره بهترین‏‌ها به حساب می‏ آیند. توجه داشته باشید که اساتید در حوزه، هیچ هزینه ‏ای نمی‏گیرند و فقط برای رضایِ خدا، بالا‌ترین مفاهیمِ علمی را به شاگردانِ خود می ‏آموزند.

هر کسی می‏ تواند (از هر طبقه و شغل و نژادی که باشد) بر سَرِ دروسِ حوزه (حتی در بالا‌ترین سطوح، همچون درس خارج) حضور یابد و تا هر زمان که بخواهد، آن را پیگیری نماید. نه کسی از او می‏ پرسد که چرا به این درس می‏ آید و نه کسی می‏ خواهد که فرمی را پر کند و نه هزینه‏ ای از او گرفته می‏ شود. این یکی از ویژگیهای منحصر به فردِ دروسِ حوزوی است که در هیچ محیطِ دانشگاهی، دیده نمی‏ شود.

محقق و پژوهشگر بودن، یکی دیگر از سطوحی است که طلبه‏‌ها در آن مشغول می‏ شوند. یعنی طلبه ‏هایی که با انتخابِ یک رشته تخصصیِ نقلی یا عقلی، تبدیل به محقق و پژوهشگر می‏ شوند و در پژوهشگاههای علومِ اسلامی، دست به پژوهش و نوآوری می‏ زنند. خوشبختانه امروزه با گسترشِ تعدادِ این پژوهشگاه‌ها و راه افتادنِ کرسی ‏های بحث و بررسی و مناظره، این سطح از رونق بسیار خوبی برخوردار است، هر چند که همیشه جا برای بهتر شدن و رسیدن به کیفیت بالا‌تر، وجود دارد.

فقط عده‏ ای از طلبه‏‌ها می‏ توانند به درجه اجتهاد برسند. همانطور که در سایرِ علوم هم عده ‏ای متخصص در یک رشته به خصوص می‏ شوند. (مثل نسبت پزشکانِ عمومی با متخصصانِ جراحی قلب). طبیعتا کسانی که به این درجه می‏ رسند، از احترامِ بسیار زیادی برخوردار هستند و به عنوان استاد و الگو برای دیگران مطرح می‏ شوند که نحوه زندگی و کاری که انجام می‏ دهند، همیشه مورد توجه دیگران است.

البته این ماجرا یک روی سکه دیگر هم دارد. اینکه هستند طلبه‏ هایی که در کنارِ درس و بحثی که دنبال می‏ کنند، به کارهایی خارج از حوزه می‏ پردازند. تقریبا دو دلیلِ اصلی، باعثِ این گرایش می ‏شود.

اول، انتخاب اشتباهِ کسانی است که دیدگاهِ نادرستی درباره درسِ حوزه داشته ‏اند. خواندنِ درسِ حوزه، بسیار مشکل و وقت گیر است و طبیعتا به ساعاتِ بسیار زیاد تحصیل و تحقیق نیاز دارد. طبیعتا این عده پس از مدتی، دچار یأسِ تحصیلی و علمی می‏شوند و با اینکه هنوز از این لباس خارج نشده ‏اند، اما به کارهای دیگری به جز امورِ طلبگی می ‏پردازند.

دوم، فشارِ مشکلات مالی و زندگی است که باعث می ‏شود بعضی از طلبه‏‌ها، مجبور شوند که به کارهایی به جز طلبگی، اشتغال ورزند که متأسفانه با اینکه بعضی از آنان بسیار با استعداد هستند، اما ضرباتِ جدی به پیشرفت تحصیلی و علمی آنان می‏ زند.

بر خلافِ تصورِ اشتباهی که می ‏گوید طلبه‏‌ها بودجه‏ های به خصوصی از فروشِ نفت و دیگر کالاهای مهمِ کشور دارند، طلبه‏‌ها تقریبا به طورِ مستقل کار می‏ کنند. شهریه‏ های که به آنان پرداخته می‏ شود، نه از سهمِ نفت که سهمِ امام از پولِ مسلمانانی است که به عنوانِ وجهِ شرعی باید به امامِ معصوم پرداخته شود. در زمانِ غیبت، این پول صرفِ امورِ ترویج و تبلیغِ دروسِ دینی و علومِ آل محمد می‏ شود. هر کسی با میلِ خودش آن را می ‏پردازد و عدمِ پرداختِ آن، باعث زندانی شدن و دادگاهی شدن نمی‏ شود.

توجه داشته باشید که این شهریه، فقط به طلبه ‏هایی داده می‏ شود که در حوزه هستند و شغلِ دیگری نداشته باشند. پس اگر طلبه‏ ای معلم شد و در دبیرستان یا دانشگاه به کار پرداخت یا شغلِ دیگری را برگزید، طبیعتا شهریه‏ اش هم قطع می‏ شود.

توجه داشته باشد که میزان این شهریه در یک ماه، به طورِ متوسط حتی هزینه اجاره یک منزل را هم فراهم نمی‏ کند، چه برسد به یک زندگی مرفه و بدونِ مشکل.

آری، اگر قصد دارید طلبه بشوید و به این دنیا قدم بگذارید، بهتر است خودتان را برای تلاش و کوشش آماده کنید. راهی که بر گزیده‏ اید، با سختی‏ های فراوانی همراه است، اما لذت و شعفی که به دنبال دارد، بی‌‌نهایت است و برای همیشه با شما خواهد ماند.